Kuchnia czeska

Czechy

Gulasz z knedlikiem – klasyczne danie kuchni czeskiej

Kuchnia czeska – jedna z kuchni środkowoeuropejskich z zaznaczonymi regionalizmami czeskimi, morawskimi i śląskimi. Podlegała kulinarnym wpływom krajów sąsiednich: Polski, Bawarii, Austrii, Węgier i Słowacji.

Typowy dla tej kuchni obiad składa się z zupy – najczęściej gulaszowej, flakowej, kapuśniaku, ziemniaczanej, rosołu z różnymi kluseczkami, oraz drugiego dania w postaci knedlików z pieczenią albo z roladą. Specyfiką kuchni czeskiej jest stosowanie dużej ilości kminku.

Zupy

Popularne są zupy podprawiane śmietaną albo zasmażką, z najczęstszą kartoflanką (bramboračka) oraz grzybową (houbová polévka), cebulową (cibulová polévka), czosnkową (česneková polévka) i jarzynową (zeleninová polévka). Niektóre różnią się wyglądem i smakiem od wersji polskich, zwłaszcza zupa pomidorowa. Oprócz nich istotne znaczenie mają zupy- polévki, bazujące na wywarze z mięsa wołowego, wieprzowego, cielęcego, z drobiu, a także z ryb. Najsłynniejsza w Pradze jest zupa z flaków (dršťková polévka).

Mięsa i ryby

W kuchni czeskiej wykorzystywane są różne gatunki mięsa, z których przyrządza się pieczenie wołowe, wieprzowe i cielęce; pieczone gęsi, kaczki, kurczaki; rolady, rolki (zrazy) mięsne z nadzieniem, szaszłyki oraz różnego rodzaju kotlety. Daniem szczególnie popularnym jest pieczeń wieprzowa z kwaszoną kapustą i knedlami. Restauracje oferują spory wybór dziczyzny, np. dania z sarny czy dzika, ale też tak wyszukane, jak bażanty i kuropatwy. Z drobiu najpopularniejsza jest gęś, zwłaszcza nadziewana jabłkami. Spośród dań bardziej wykwintnych wyróżnia się pieczeń z polędwicy szpikowanej słoninką czy dania z dziczyzny: udziec sarny w winie lub zając w śmietanie. Spośród wędlin powodzenie zyskała sobie wyszukanie przyrządzana praska szynka (pražská šunka). W kraju pozbawionym dostępu do morza z konieczności dominują w jadłospisie ryby słodkowodne. Przede wszystkim częsty jest karp przyrządzany w wielorakiej postaci: jako pieczony (pečený kapr), smażony (smažený kapr), marynowany, gotowany, w auszpiku itd.; wśród innych dań rybnych wyróżnia się pieczony na maśle pstrąg (pečený pstruh na másle).

Potrawy ziemniaczane

W kuchni czeskiej występuje wiele potraw z ziemniaków, gotowanych albo pieczonych oraz dań mącznych na bazie ziemniaków, takich jak  škubánky, chlupaté knedlíky, placki – bramboráki czy zapiekanki ziemniaczane.

Warzywa

Jako dodatek do dania głównego podawane są typowe zestawy sałatek z pomidorów, ogórków oraz jarzyn konserwowych lub marynowanych (znane znojemskie ogórki). Niemal wszędzie dostępny jest bukiet jarzyn – míchaný salát. Popularne są sałatki majonezowe w dużym wyborze.

Desery i ciasta

Ciastko „trumienka” z bitą śmietaną

Z deserów wymieniane są przede wszystkim pardubickie pierniki, naleśniki – (palačinky), racuchy (lívance), wafle karlowarskie (karlovarské oplatky). Popularne ciasta to strudle z nadzieniem owocowym lub z makiem. Kawa parzona głównie „po turecku”, często podawana jest w grubych szklankach na białym spodeczku.

Piwo

Czeskie piwo o bogatej tradycji jest znane i cenione na całym świecie. Pierwsze wzmianki pisemne o piwowarstwie w Czechach pochodzą z początku XI wieku. Przywilejem warzenia piwa dysponowały początkowo tylko klasztory i miasta królewskie. Pierwsze miejskie browary powstały w XIV w. Piwowarstwo nabrało jeszcze większego znaczenia w XVI w., gdy browary w swych majątkach zaczęła budować również szlachta. W piwiarniach podaje się sery piwne oraz zakąski na zimno (utopenci czy białe kiełbaski w marynacie). W licznych browarach produkuje się przede wszystkim piwa jasne. Największe browary to Prazdroj i Gambrinus z Pilzna, Staropramen z Pragi oraz Budvar z Czeskich Budziejowic. Marki lokalne: Radegast, Regent czy Krušovice oraz piwo warzone w Lounach. W czeskich lokalach istnieje zwyczaj zaznaczania kreskami na karteczce kolejnych zamawianych napojów.

Inne alkohole

Wina południowomorawskie są produkowane w pobliżu miast: Znojmo, Valtice, Mikulov, Hodonín i Bzenec, wina czeskie - w okolicach okolic Karlštejna, Roudnicy, Mielnika i Litomierzyc. Z napojów alkoholowych wyróżnia się becherovkę (karlowarski likier ziołowy), fernet (gorzki żołądkowy likier), śliwowicę oraz czeski rum.

Charakterystyczne dania

• knedliki bułczane (houskové knedlíky), ziemniaczane (bramborové knedlíky), owocowe (ovocné knedlíky)
• vepřo-knedlo-zelo, potoczne określenie wieprzowego pieczonego mięsa z knedlikami oraz duszoną kapustą
• svíčková (polędwica wołowa z sosem śmietankowym)
• sosy śmietankowe – oprócz svíčkovego grzybowy, koperkowy

Ser smażony

• golonka (vepřové koleno) peklowana, wędzona (uzené koleno) i pieczona (pečené koleno)
• twarożki ołomunieckie smażone w cieście piwnym
• ser smażony (smažený sýr) – niekiedy jedyne bezmięsne danie w czeskich restauracjach
• nakládaný hermelín – marynowany ser pleśniowy
• utopenci – kiełbasa w zalewie kwaśnej
• zupa ziemniaczana, pomidorowa, soczewicowa, gulaszowa, flaki, czosnkowa, cebulowa, rybna
• piwo
• becherovka
• burčák – sfermentowany moszcz winny
• koláč
• buchty (rodzaj drożdżówek)
• frgál – rodzaj kołacza będący specjalnością Wołoszczyzny Morawskiej (Valašsko)
• štrúdl
• tatranky – wafelki
• lázeňské oplatky
• hořické trubičky
• rakvičky se šlehačkou – ciasteczko w kształcie trumienki z bitą śmietaną

Zobacz też

• kuchnia morawska

Bibliografia

• K. Firlej, S. Adamczak: Czechy. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2013, ISBN 978-83-7642-130-8
• Adam Kułaga: Czechy – latem i zimą. Mysłowice: Wyd. DOMUS PAK, 2003. ISBN 83-915768-4-1. OCLC 749196351.
• Maciej E. Halbański: Potrawy z różnych stron świata. Warszawa: Książka i Wiedza, 2000, s. 33-34, ISBN 83-05-13130-0

Linki zewnętrzne

• Czeskie tradycje. czech-tradition.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-10-26)]. (cz.)