Kuczyn (powiat wysokomazowiecki)

Kuczyn

wieś
Fragment miejscowości
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	wysokomazowiecki
Gmina	Klukowo
Liczba ludności (2011)	281[1][2]
Strefa numeracyjna	86
Kod pocztowy	18-214[3]
Tablice rejestracyjne	BWM
SIMC	0398623[4]
Położenie na mapie gminy Klukowo Kuczyn
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kuczyn
Położenie na mapie województwa podlaskiego Kuczyn
Położenie na mapie powiatu wysokomazowieckiego Kuczyn
52°42′50″N 22°31′47″E/52,713889 22,529722

Kuczyn – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie wysokomazowieckim, w gminie Klukowo^[4][5]. Leży nad Nurcem.

Miejscowość jest siedzibą parafii rzymskokatolickiej Zmartwychwstania Pańskiego, należącej do metropolii białostockiej, diecezji łomżyńskiej, dekanatu Szepietowo. W pobliżu znajduje się cmentarz parafialny.

Historia

Historia miejscowości

Kuczyn istniał już za czasów kasztelanii święckiej. W dokumencie wymieniającym włości kościoła płockiego z początku XIII w. wzmiankowana miejscowość Czucicz^[6], przez językoznawców utożsamiana z Kuczynem.

Pod koniec XIV w. Książę Janusz I nadał tu ziemię rycerzom z Czachów^[6], pochodzących prawdopodobnie z Czachowa w okolicy Płocka.

Na początku XV w. Podlasie znalazło się w strefie wpływów książąt litewskich. Za zasługi w wojnie z Krzyżakami w 1413 roku książę Witold nadał Florianowi herbu Ślepowron z Gąsiorowa koło Pułtuska włości w tej okolicy. Razem z braćmi: Wawrzyńcem, Jakubem, Stanisławem i Marcinem założyli osadę zwaną Kuczynem Mniejszym, dla odróżnienia od istniejącego Kuczyna Większego, będącego własnością rodziny z Czachów.

Bracia, zwani później Kuczyńskimi, przed rokiem 1429 wykupili działy Mikołaja, Jakuba i Dobka z Czachów. W tym samym roku książę Witold Kiejstutowicz potwierdził ich prawa do Kuczyna Większego. W 1533 własność potwierdzona ponownie^[6].

Inni znani właściciele Kuczyna:

• Mikołaj. Miał syna Jakuba, który w roku 1477 był słuchaczem Akademii Krakowskiej, gdzie uzyskał tytuł bakałarza. Następnie został kanonikiem wileńskim i plebanem w Mejszagole^[7].
• 1547 – Klemens z synowcami posiadał w Kuczynie, Gródku, Trojanówku, Wichowie i Żabińcu 50 łanów chełmińskich. Drugi z Kuczyńskich, Łukasz z braćmi i synowcami posiadał działy w Kuczynie Wielkim, Trojanowie, Klukowie, Sobolewie, Malinowie i Kapłani, w sumie 100 łanów chełmińskich. Według ówczesnego prawa Klemens miał w razie wojny wystawić pięciu, a Łukasz dziesięciu konnych
• 1580 – we wsi było siedmiu dziedziców. Najbogatszy z nich: Ślachetny Andrzej Kuczyński, dał z włók ziemskich 6, po gr. 15. Do końca XVII wieku wszystkie działy w Kuczynie odbywały się między Kuczyńskimi, Lubowickimi, Kostrami, Łuniewskimi oraz Wyszyńskimi
• druga połowa XVII – Walenty Kuczyński, sędzia grodzki drohicki, rządny i gospodarny doszedł do znacznej fortuny i skupił cały prawie Kuczyn i Kluków z przyległościam. Po jego śmierci dobra Kluków stały się własnością Wiktoryna, natomiast dobra Kuczyn w 1691 roku przejął młodszy brat Marcin Kuczyński
• po bezpotomnej śmierci Marcina Kuczyńskiego majątek objął Kazimierz Kuczyński, syn Wiktoryna
• 1756 – wdowa po Kazimierzu, Anna z Narzymskich oraz ich dzieci: Józef, Joachim, Barbara i Marianna
• 1805 – przypadkiem zastrzelił się Józef Kuczyński, ostatni dziedzic Kuczyna z rodu Kuczyńskich
• dzieci Barbary z Kuczyńskich Starzeńskiej
• Starzeńscy, do połowy XIX wieku, następnie rodzina Leśniewskich
• 1864 -w ramach uwłaszczenia powstało tu 29 gospodarstw chłopskich na 432 morgach ziemi
• Na początku XX wieku dobra kuczyńskie należały do rodziny Zambrzyckich, następnie do Skolimowskich^[6]

W 1827 r. w miejscowości było 31 domów, w których mieszkało 204 mieszkańców^[8].

Dobra kuczyńskie liczące w 1866 r. 2268 morgów składały się z folwarków: Kuczyn, Gródek i Wiktorzyn oraz wsi: Kuczyn, Malinowo, Gródek i Kostry-Podsędkowięta.

W latach 80. XIX w. we wsi znajdował się dom schronienia dla starców i kalek, wybudowany w roku 1860 z zapisu prywatnego. Poza tym dwa młyny wodne oraz gorzelnia^[8].

W 1921 roku miejscowość dzieliła się na trzy części:

• Kuczyn wieś z 35 domami i 243 mieszkańcami, w tym 11 Żydów
• Kuczyn Folwark z 5 domami i 46 mieszkańcami, w tym 8 Żydów
• Kuczyn osada młyńska^[6]

Przed 1879 powstała tutaj jednoklasowa szkółka elementarna, notowana do 1914 roku. W 1922 istniała dwuklasowa szkoła powszechna, licząca 105 uczniów. W następnych latach szkoła jednoklasowa. Od 1930 przemianowana na trzyklasową (170 uczniów). Nauczycielami byli: Józef Kulesza, Zofia Rewakowska, August Wojtowicki^[6].

W roku szkolnym 1938/1939 we wsi działała szkoła powszechna II stopnia, w której pracowało 4 nauczycieli i uczyło się 226 uczniów.

Przed II wojną światową funkcjonowała tu spółdzielnia o nazwie Swój do Swego. Wyrobem masła zajmował się L. Mendelbaum. Młyn stanowił własność M. Szpitalnego^[6].

W 1943 Niemcy aresztowali i zamordowali w Ciechanowcu Leopolda Drzymulskiego, prowadzącego tajne nauczanie^[9]. W 1945 r. partyzanci polscy stoczyli w lesie między Kuczynem a Ciechanowcem potyczkę z wojskiem sowieckim i siłami UB. W odwecie 2 maja 1945 r. Rosjanie i żołnierze Armii Ludowej podpalili połowę Kuczyna od strony Ciechanowca. Zastrzelono przy tym jedną osobę (kowala) i raniono kilkunastoletniego chłopca^[10].

W latach 1954-1972 miejscowość wchodziła w skład Gromady Kuczyn^[11]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa łomżyńskiego.

Historia kościoła

Pierwszy kościół parafialny pw. św.: Andrzeja Apostoła, Wawrzyńca, Marii Magdaleny i Elżbiety erygował w roku 1419 biskup włodzimierski Grzegorz. Fundatorami: Wawrzyniec, Florian, Jakub, Stanisław i Marcin z Gąsiorowa, protoplaści Kuczyńskich^[12]. Parafia uposażana w półwłóczek gruntu^[6].

W księdze konsystorza janowskiego pod datą 1478 i 1485 wzmiankowani bez podania imion plebani z Kuczyna^[7].

W roku 1580 plebanem w Kuczynie był Nikodem Mioduszewski, który równocześnie pełnił rolę proboszcza ciechanowieckiego. W 1613 Maciej Niewiński był plebanem w Kuczynie i Ciechanowcu^[13].

W 1657 wojska księcia siedmiogrodzkiego Jerzego II Rakoczego, sprzymierzone ze Szwedami spaliły kościół w Kuczynie^[13]. W 1677 w jego miejsce wzniesiono nowy, konsekrowany w 1685.

W roku 1793 kościół parafialny, drewniany, pw. Imienia Jezusa i św. Magdaleny, wystawiła Anna z Narzyńskich (1. voto Kuczyńska, 2. voto Zalewska). Świątynia spłonęła w roku 1885.

Obecny kościół murowany w stylu neogotyckim wybudowano w latach 1888-1893 według projektu Jana Hinza, staraniem ks. proboszcza Karola Markowskiego. Konsekrowany w 1912 r. przez biskupa sejneńskiego Antoniego Karasia^[12].

W latach 80. XIX w. parafia liczyła 4528 wiernych^[8].

W latach 1971–1980 ks. prob. Piotr Łada wyremontował kościół.

4 czerwca 2021 r. do kościoła zostały wprowadzone relikwie Św. Floriana^[14].

(c) Andrzejs32 z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

Kościół parafialny w Kuczynie

Obiekty zabytkowe

• zespół kościoła parafialnego, nr rej.:A–280 z 23.03.1987
  • kościół pod wezwaniem Zmartwychwstania Pańskiego, 1888-1893
  • kostnica murowana z końca XIX w.
  • plebania murowana z 1896 r.
  • ogrodzenie z bramą i kapliczkami z końca XIX w.^[15].
  • cmentarz przykościelny
• cmentarz rzymskokatolicki
• kapliczka murowana, XIX w.^[16]
• cmentarz wojenny z I wojny światowej^[17].
• Mogiła zbiorowa żołnierzy Wojska Polskiego z 1939 r^[18].

Współcześnie

W latach 1996–1997 zbudowano jaz na rzece Nurzec mający na celu ograniczenie wahań wody w korycie i ruchu rumowiska wleczonego, podniesienie lustra wody gruntowej w dolinie, zwiększenie ilości wód stojących przez napełnienie starorzeczy, produkcję energii elektrycznej^[16]. Jaz z mostem i elektrownia zastąpiły istniejący w tym miejscu drewniany most.

Organy użyteczności publicznej

• Ochotnicza Straż Pożarna, jednostka typu „S” włączona do Krajowego Systemu Ratownictwa Gaśniczego^[16] Posiada strażnicę z boksami garażowymi.

Zobacz też

• Kuczyna, Kuczynka, Kuczyny

Przypisy