Kuklik

Kuklik
Ilustracja
Morfologia gatunku typowego
kuklika pospolitego)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

różowce

Rodzina

różowate

Rodzaj

kuklik

Nazwa systematyczna
Geum L.
Sp. Pl. 500. 1753
Typ nomenklatoryczny

Geum urbanum L.[3]

Homonimy

Geum Mill. = Saxifraga[4]

Kwiat kuklika szkarłatnego

Kuklik (Geum) – rodzaj roślin kwiatowych z rodziny różowatych. Obejmuje ok. 50 gatunków[4] występujących w umiarkowanych i chłodnych strefach na obydwu półkulach[5][4]. Rośliny te zasiedlają różne siedliska – łąki górskie, miejsca skaliste, zarośla i lasy. Szereg gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne. Zarówno w naturze, jak i w hodowli łatwo tworzą mieszańce[6].

Rozmieszczenie geograficzne

W Europie występuje 12 gatunków, 6 gatunków rośnie na Nowej Zelandii, pozostałe występują w Himalajach, w północnej Azji oraz na obu kontynentach amerykańskich[6]. W Polsce w stanie dzikim występuje 5 gatunków (wszystkie rodzime)[7]:

Morfologia

Pokrój
Zazwyczaj niskie byliny, z liśćmi skupionymi u nasady pędów, czasem z rozłogami. Pędy do 90 cm wysokości[6].
Liście
Skupione w rozetę przyziemną, poza tym rosną wzdłuż pędu, zwykle mniejsze. Lirowate lub nieregularnie pierzasto podzielone na 3 lub więcej ząbkowanych listków[6].
Kwiaty
Pięciokrotne, na szczytach pędu, u niektórych gatunków zwieszone. Kielich wsparty podobnym do niego kieliszkiem. Płatki żółte, brązowe, pomarańczowe, rzadziej białe. Płatki nie połączone u nasady, równej długości, na końcach zaokrąglone. Pręciki liczne. Zalążnia górna, utworzona z wielu owocolistków[6].
Owoce
Wiele suchych, jednonasiennych niełupek z długimi, trwałymi słupkami i znamionami, czasem haczykowatymi, co ułatwia rozsiewanie przez zwierzęta, czasem wydłużonymi i owłosionymi, co z kolei ułatwia rozsiewanie przez wiatr[6].

Systematyka

Rodzaj tradycyjnie raczej wąsko ujmowany. W świetle filogenetycznych badań molekularnych w jego obrębie zagnieżdżonych jest kilka mniejszych rodzajów, tradycyjnie wyodrębnianych (pragnia Waldsteinia, Acomastylis, Novosieversia, Oncostylus, Orthurus, Taihangia, Coluria)[8]. W niektórych bazach danych taksonomicznych rodzaj Geum uzupełniany jest o gatunki z wymienionych rodzajów[9].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj należący do plemienia Colurieae, podrodziny Rosoideae, rodziny różowatych (Rosaceae Juss.), rzędu różowców, kladu różowych w obrębie okrytonasiennych[10][2].

Pozycja systematyczna według systemu Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Rosanae Takht., rząd różowce (Rosales Perleb), podrząd Rosineae Erchb., rodzina różowate (Rosaceae Juss.), rodzaj kuklik (Geum L.)[11].

Wykaz gatunków[4][12][13]
  • Geum albiflorum (Hook.f.) Scheutz
  • Geum aleppicum Jacq.kuklik sztywny
  • Geum andicola (Phil.) Reiche
  • Geum × aurantiacum Fr. ex Scheutz
  • Geum boliviense Focke
  • Geum brevicarpellatum F.Bolle
  • Geum bulgaricum Pančićkuklik bułgarski
  • Geum calthifolium Menzies ex Sm.
  • Geum canadense Jacq.kuklik biały
  • Geum capense Thunb.
  • Geum × catlingii J.-P.Bernard & R.Gauthier
  • Geum coccineum Sm.kuklik szkarłatny
  • Geum cockaynei (F.Bolle) Molloy & C.J.Webb
  • Geum × convallis M.P.Wilcox
  • Geum × cortlandicum M.Hough
  • Geum divergens Cheeseman
  • Geum elatum Wall. ex G.Don
  • Geum geniculatum Michx.
  • Geum glaciale Adams ex Fisch.
  • Geum × gonzaloi J.L.Lozano & Serra
  • Geum heterocarpum Boiss.kuklik różnoowockowy
  • Geum hispidum Fr.
  • Geum × intermedium Ehrh.
  • Geum involucratum Juss. ex Pers.
  • Geum japonicum Thunb.
  • Geum kokanicum Regel & Schmalh.
  • Geum laciniatum Murraykuklik postrzępiony
  • Geum latilobum Sommier & Levier
  • Geum lechlerianum Schltdl.
  • Geum leiospermum Petrie
  • Geum × macneillii J.-P.Bernard & R.Gauthier
  • Geum macrophyllum Willd.kuklik wielkolistny
  • Geum macrosepalum Ludlow
  • Geum magellanicum Comm. ex Pers.kuklik chilijski
  • Geum × meinshausenii Gams
  • Geum mexicanum Rydb.
  • Geum molle Vis. & Pančićkuklik miękki
  • Geum montanum L.kuklik górski
  • Geum peckii Pursh
  • Geum peruvianum Focke
  • Geum × pulchrum Fernald
  • Geum pusillum Petrie
  • Geum pyrenaicum Mill.kuklik pirenejski
  • Geum quellyon Sweet
  • Geum radiatum Michx.
  • Geum reptans L.kuklik rozesłany
  • Geum rhodopeum Stoj. & Stef.
  • Geum riojense F.Bolle
  • Geum rivale L.kuklik zwisły
  • Geum rossii (R.Br.) Ser.kuklik Rossa
  • Geum roylei Wall.
  • Geum rupestre (T.T.Yu & C.L.Li) Smedmark
  • Geum sikkimense Prain
  • Geum × spurium C.A.Mey.
  • Geum × sudeticum Tausch
  • Geum sunhangii D.G.Zhang, T.Deng, Z.Y.Lv & Z.M.Li
  • Geum sylvaticum Pourr.
  • Geum talbotianum W.M.Curtis
  • Geum triflorum Purshkuklik trójkwiatowy
  • Geum uniflorum Buchanan
  • Geum urbanum L.kuklik pospolity
  • Geum vernum (Raf.) Torr. & A.Gray
  • Geum virginianum L.

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-23] (ang.).
  3. Geum. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-02-03].
  4. a b c d Geum L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-27].
  5. Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  6. a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 140. ISBN 0-333-74890-5.
  7. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 89, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. Jenny E. E. Smedmark, Torsten Eriksson. Phylogenetic Relationships of Geum (Rosaceae) and Relatives Inferred from the nrITS and trnL - trnF Regions. „Systematic Botany”. 27, 2, s. 303–317, 2002. 
  9. Taxon: Geum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2014-06-09].
  10. D. Potter i inni, Phylogeny and classification of Rosaceae, „Plant Systematics and Evolution”, 266, 2007, s. 5–43, DOI10.1007/s00606-007-0539-9.
  11. Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Geum. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-03]. (ang.).
  12. Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
  13. Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 90-91. ISBN 978-83-925110-5-2.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Geum urbanum Sturm44.jpg

Geum urbanum L.

Original Caption
Echte Nelkenwurz, Geum urbanum
Geum montanum a1.jpg
Autor: Opioła Jerzy, Licencja: CC BY 2.5
Geum montanum (pl. kuklik górski)
Geum coccineum a2.jpg
Autor: Opioła Jerzy (Poland), Licencja: CC BY 2.5
Geum coccineum (pl. kuklik szkarłatny)