Kuks (górnictwo)

Dokument poświadczający udział w wysokości 1 kuksa, wystawiony w 1920 roku

Kuks (niem. Kux) – pojęcie z zakresu prawa górniczego, oznaczające udział[1] gwarka, który stanowił części nadania górniczego[2]; połowa kuksa to grenis[3].

Gwarkowie, którzy dysponowali swoimi kuksami, byli zrzeszeni w bractwach górniczych zwanych również gwarectwami[4]. W Polsce takie stowarzyszenia powstawały od 1363 roku[4].

Gwarectwa tzw. starego prawa (według landrechtu pruskiego z 1794 roku[5]) dzieliły się na 128 kuksów[6], co wynikało z podziału pola górniczego, zaś gwarectwa tzw. nowego prawa (Das Allgemeine Berggesetz für die Preußischen Staaten, uchwalone 24 czerwca 1865 roku[7]) dzieliły się na 100, 1000[8][6] lub na wielokrotności tysiąca, lecz nie więcej niż 10 000[7].

Przykładowy podział kuksów na Śląsku według starego prawa wyglądał następująco:

  • 122 kuksy gwareckie[6][9]
  • pozostałe tzw. „wolne kuksy”[6]:
    • 2 kuksy przypadały właścicielowi gruntu, na którym prowadzono eksploatację (tylko w przypadku osiągniętego zysku)[10]
    • 2 kuksy przeznaczano na utrzymanie szkół i kościołów[9]
    • 2 kuksy przypadały kasie Spółce Brackiej[9]

Cechą charakterystyczną udziałów w postaci kuksów jest brak ustalonej wartości nominalnej, jak w przypadku akcji[5].

W II połowie XX wieku udziały w postaci kuksów były oficjalnie notowane na giełdzie papierów wartościowych w Düsseldorfie (niem. Börse Düsseldorf)[7].

Przypisy

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Kux Gew Morgenstern Avers.jpg
Obverse of a registered share certificate of Gewerkschaft Morgenstern coal mining company, Zwickau, Saxony, Germany; 1920