Kulczyba wronie oko

Kulczyba wronie oko
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządastropodobne
Rządgoryczkowce
Rodzinaloganiowate
Rodzajkulczyba
GatunekKulczyba wronie oko
Nazwa systematyczna
Strychnos nux-vomica L.
Sp.Pl.2, 1753
Nasiona kulczyby

Kulczyba wronie oko (Strychnos nux-vomica L.) – gatunek wiecznie zielonego drzewa lub krzewu z rodziny loganiowatych (Loganiaceae). Naturalny obszar występowania to lasy Indii, Sri Lanki, Kambodży, Laosu, Wietnamu, Tajlandii i Malezji, ale jako roślina uprawiana występuje w wielu jeszcze innych krajach o klimacie tropikalnym[3].

Morfologia

Pokrój
Drzewo osiągające wysokość do 30 m.
Liście
Owalne, o wymiarach ok. 7,5-15 x 4,5-7,5 cm, 5-nerwowe, gładkie, lśniące.
Kwiaty
Zebrane w dwuramienne wierzchotki na szczycie pędów. Kwiaty mają 5-dzielny kielich, białozielonkawą, rurkowatą, 5-ząbkową koronę, 1 słupek i 5 pręcików osadzonych u wylotu gardzieli kielicha.
Owoc
Żółta jagoda o średnicy ok. 2,5-7,5 cm. Nasiona zwykle 2-4 w owocu, o średnicy ok. 2 cm. Mają kształt krążkowaty, z jednej strony wypukłe, z drugiej wklęsłe, pokryte drobnymi szarymi włoskami, rozchodzącym się od środka.

Biologia

Roślina trująca: Cała roślina jest trująca, szczególnie nasiona. Zawierają one od 2 do 5% alkaloidów, (głównie strychniny i brucyny). Alkaloidy te występują w całej roślinie, najwięcej jest ich jednak w nasionach.

Zastosowanie

Ze strychniny zawartej w nasionach otrzymywało się niegdyś trutkę na myszy i szczury. W znacznie mniejszych dawkach (nie więcej niż 5 mg) strychnina działa jako stymulant; wyostrza też zmysły. Mimo tego jest obecnie rzadko stosowana jako lekarstwo ze względu na to, że dawki lecznicze są bliskie dawek trujących (1–2 mg/kg ustnie człowiek[4]).

Działania lecznicze

Dawniej w celach leczniczych używane były zarówno nasiona, liście, korzenie i kora.

Korzeń gorzki, toniczny, używany do zwalczania gorączki i w przypadku ukąszeń jadowitych gadów.

Okłady z liści stosowane były w leczeniu ran i wrzodów.

Dojrzałe owoce stosowane były w przypadkach paraliżu kończyn.

Właściwości nasion były pomocne w leczeniu anemii, astmy, bronchitu, bezsenności, malarii, chorób skórnych, epilepsji. Ze względu na łatwość przekroczenia dawki trującej, kulczyba obecnie rzadko jest stosowana jako środek leczniczy.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  3. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].
  4. ↑ INCHEM: Chemical Safety Information from Intergovernmental Organizations: Strychnine. http://www.inchem.org/documents/pims/chemical/pim507.htm

Bibliografia

  • Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
  • Lavekar G.S., Padhi M. M., Mangal, A. K., Joseph G.V.R., Raman K. Ganapathi, Selvarajan S., Sharma P.C., Yelne M.B., Dennis T.J.: Database on medicinal plants used in ayurveda & siddha. Volume 5. New Delhi: Central Council for Research in Ayurveda & Sidha, 2008.

Media użyte na tej stronie

Strychnos nux-vomica 001.JPG
Autor: H. Zell, Licencja: CC BY-SA 3.0
Strychnos nux-vomica, Strychnine tree, seeds. Private collection, therefore not geocoded.
Strychnos nux-vomica - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-266.jpg
Illustration of STRYCHNOS Nux vomica L. 107 (Strychnos nux-vomixa L., strychnine tree) Köhler's Medizinal-Pflanzen in naturgetreuen Abbildungen mit kurz erläuterndem Texte : Atlas zur Pharmacopoea germanica