Kult (zespół muzyczny)

Kult

Kult (2022)
Rok założenia	1982
Pochodzenie	Warszawa
Gatunek	rock alternatywny[1]
Wydawnictwo	S.P. Records, Polton, Klub Płytowy Razem, Arston, Zic Zac
Strona internetowa

Kult – polski zespół muzyczny, grający głównie rock alternatywny, założony w 1982 w Warszawie przez Kazika Staszewskiego i Piotra Wieteskę, na bazie zespołu Novelty Poland^[a].

Muzyka Kultu ma swoje korzenie w punku i nowej fali, wykorzystuje też elementy rocka psychodelicznego, a nawet jazzu. Od początków istnienia grupa wyróżnia się charakterystycznym, rozpoznawalnym brzmieniem klawiszy i instrumentów dętych, a także głosem i często prowokacyjnymi tekstami wokalisty Kazika Staszewskiego. Zespół zasłynął atmosferą tworzoną na koncertach oraz niekonwencjonalnym przesłaniem piosenek. W latach 80. duży wpływ na teksty Kultu miało zainteresowanie Staszewskiego i pozostałych członków zespołu Biblią (jeden z członków zespołu – Piotr Wieteska – był Świadkiem Jehowy)^[2]; utwory zespołu z tego okresu uderzały w „system” rozumiany jako konglomerat socjalistycznego aparatu państwowego, Kościoła katolickiego i narodowych tradycji. W latach 90. Kult równie ostro rozprawiał się z „systemem” opartym – według niego – na władzy pseudodemokratów, klerykałów i wielkich korporacji finansowych.

Historia

Początki

Kult powstał na początku 1982 na bazie zespołów Poland (1979–1981) oraz Novelty Poland (1981), a do pierwszego składu weszli: Kazik Staszewski (Poland, Novelty Poland), Piotr Wieteska (Poland), Tadeusz Bagan (Novelty Poland) i Dariusz Gierszewski (Poland, Novelty Poland)^[3]. Pomysłodawcą nazwy „Kult” był Tomasz Hornung (Novelty Poland)^[4]. Przez pierwsze pół roku od uformowania składu grupa kompletowała swój repertuar, a pierwszym numerem, który nagrali, była „Krew Boga”^[5]. 7 lipca 1982 w studenckim klubie „Remont” w Warszawie zagrali swój pierwszy koncert ^[6], na który sprzedano 14 biletów.

Po premierowym koncercie miejsce Gierszewskiego za perkusją zajął Norbert Kozakiewicz, a drugim gitarzystą został Alek Januszewski^[6]. Wkrótce Januszewski i Bagan opuścili zespół, po czym założyli własną grupę Totentanz^[6]. Jednocześnie do składu Kultu na kilka miesięcy dołączył Piotr Morawiec, jednak jego miejsce w listopadzie 1982 zajął Janusz Grudziński, który grał na fortepianie i wiolonczeli^[7]. W pierwszej połowie lat 80. jeden koncert z Kultem zagrał, w charakterze gitarzysty, Piotr Klatt^[8]. W tym okresie z zespołu odszedł Kozakiewicz, ponieważ urodziło mu się dziecko^[8].

Kult w trzyosobowym składzie (Staszewski, Grudziński, Wieteska) napisał m.in. piosenki „Wspaniała nowina”, „Hej, czy nie wiecie” i „Religia wielkiego Babilonu”, które w kolejnych latach trafiły na pierwsze dwie płyty zespołu^[8]. Jesienią 1983 muzycy zostali laureatami 4. Festiwalu Nowej Fali w Toruniu^[8]. Niedługo później do składu dołączyli klawiszowiec Jacek Szymoniak i perkusista Tadeusz Kisieliński, i w takim składzie zrealizowali pierwsze nagrania w studyjne^[9]. W 1984 zagrali na festiwalu Róbrege oraz nagrali demo z piosenkami: „Berlin”, „Ostatnia wojna”, „Wódka”, „Krew Boga” i „Venom”^[10]. Ostatni utwór (pod nowym tytułem – „Piosenka młodych wioślarzy”) został umieszczony na składance Tonpressu pt. Jeszcze młodsza generacja, a nakręcony do niego teledysk emitowano w telewizji (m.in. w programie Wideoteka)^[11]. Dzięki zdobytej w ten sposób rozpoznawalności Kult, wcześniej występujący jedynie w warszawskim „Remoncie” i toruńskiej „Od nowie”, zaczął otrzymywać propozycje grania koncertów w całej Polsce^[12]. Ówczesnym menedżerem zespołu był Robert Witkowski^[13].

Debiut fonograficzny

Po podpisaniu kontraktu z wytwórnią Tonpress wydali (w nakładzie 1,8 tys. sztuk) swój debiutancki singiel „Piloci / Do Ani”, a drugi z utworów stał się hitem i dotarł m.in. do pierwszego miejsca na Liście przebojów Programu Trzeciego^[14]. Na początku 1986 z zespołu odeszli Jacek Szymoniak i Piotr Wieteska, a nowym liderem Kultu został Kazik Staszewski, który zaprosił do formacji basistę Ireneusza Wereńskiego i saksofonistę Pawła Szanajcę^[15]. Latem odbyli pierwszą próbę w nowym składzie i stworzyli utwór „Polska”^[16]. W lipcu wystąpili w koncercie „Rock Opole” towarzyszącym 23. Krajowemu Festiwalowi Piosenki Polskiej w Opolu^[17]. We wrześniu nagrali materiał na swój pierwszy album, nazwany po prostu Kult, który wydali czerwcu 1987. Zaprezentowali na nim utwory łączące brzmienia nowej fali z funkiem, afro i reggae^[16]. Na płycie umieścili m.in. przeboje: „Krew Boga”, „O Ani” czy „Wspaniała nowina”, a także piosenki „Narodzeni na nowo”, „Zabierz mu wszystko” i „Mędracy”, do których Staszewski napisał teksty inspirowane filozofią Nowym Testamentem^[16]. Repertuar z albumu w dużym stopniu zależał od aparatu cenzury, po której interwencji Kult zrezygnował z publikacji kilku piosenek, m.in. „Polska”, „Wódka” i „Hej, czy nie wiecie”^[18].

Po wydaniu debiutanckiej płyty rozpoczęli pracę nad nowym materiałem. Zainspirowani twórczością grup Spear of Destiny i Fun Boy Three, do swojej muzyki wprowadzili silną sekcję dętą^[19]. W sierpniu 1987 wystąpili na festiwalu w Jarocinie, na którym zagrali sześć numerów, w tym trwający ponad 20 minut „Tan”^[20]. Dwa miesiące później nakładem Klubu Płytowego „Razem” wydali album pt. Posłuchaj to do ciebie, na którym umieścili m.in. piosenki „Wódka” (ale pod zmienionym tytułem – „Na całym świecie źle się dzieje, koledzy”) i „Hej, czy nie wiecie”; oba utwory pół roku wcześniej zostały odrzucone przez cenzurę^[21]. Nad płytą pracowali z Kostkiem Joriadisem, który z uwagi na znaczny wkład w aranżacje został dopisany do listy współkompozytorów piosenek^[22].

W tym okresie Kult grał regularne koncerty w warszawskim klubie „Hybrydy”^[23]. Niedługo później z zespołu odeszli Paweł Szanajca i Tadeusz Kisieliński, którzy przeszli do grupy Izrael, wrócił za to Piotr Morawiec^[24]. W grudniu 1988 zespół w odświeżonym składzie nagrał i wydał psychodeliczny album pt. Spokojnie, zarejestrowany w poznańskim studiu „Giełda” z gościnnym udziałem Szanajcy i Sławomira Pietrzaka, nowego sesyjnego gitarzysty Kultu^[25]. Na płycie umieścili m.in. utwór „Arahja”, który stał się jednym z największych przebojów Kultu^[26], a także piosenkę „Do Ani”.

Jeszcze w 1988 zagrali dwa pożegnalne koncerty, po czym zawiesili działalność Kultu. W tym okresie Robert Witkowski zakończył współpracę menedżerską z zespołem, a Kazik Staszewski wyleciał do Londynu w celach zarobkowych, jednak po niespełna czterech miesiącach wrócił do Polski i reaktywował Kult z odświeżonym składem, w którym znaleźli się gitarzysta Rafał Kwaśniewski (na miejsce Morawca, który wyemigrował do Londynu) i perkusista Piotr Falkowski^[27]. W 1989 nakładem wytwórni Arston wydali album pt. Kaseta, którego nagranie sfinansował Staszewski ^[28]. Na płycie umieścili rockowy repertuar^[29], m.in. przebój „Po co wolność”. W latach 80. odbyli również trasę koncertową z zespołami KSU, Milion Bułgarów, Moskwa, Róże Europy i Variété^[29].

Wiosną 1989 wystąpili na koncercie wyborczym Waldemara Fydrycha, szefa Pomarańczowej Alternatywy^[30]. Kilka miesięcy później miejsce Rafała Kwaśniewskiego w zespole zajął Mariusz Majewski, a do składu Kultu wrócił Piotr Morawiec^[29]. Jeszcze w tym samym roku muzycy wydali swój pierwszy album koncertowy pt. Tan, na którym umieścili materiał zarejestrowany podczas pożegnalnych koncertów z 1988, a także wcześniej niepublikowane utwory. W grudniu 1989 przez sześć tygodni przebywali w Brazylii na zaproszenie agencji „Homem de Ferro”, która zorganizowała im kilka koncertów dla tamtejszej Polonii^[31]. W trakcie pobytu w kraju zagrali w spocie reklamowym tamtejszego banku stanowego Parana^[32]. Pod koniec lat 80. menedżerem Kultu był Marek Jaszczur^[33].

Lata 90.

Latem 1990 zakończyli współpracę z Markiem Jaszczurem, a ich menedżerką została Katarzyna Przygoda^[33]. Po podpisaniu kontraktu z wytwórnią Zic Zac w 1991 wydali, kolejny sfinansowany przez Staszewskiego, rockowy album pt. 45–89^[34]. Umieścili na nim przebój „Totalna militaryzacja” z pacyfistycznym przesłaniem oraz tytułową piosenkę, opisującą minioną epokę socjalizmu za pomocą fragmentów autentycznych przemówień partyjnych dygnitarzy (Władysława Gomułki, (Edwarda Gierka i Wojciecha Jaruzelskiego), które zostały nałożone na podkład muzyczny^[35]. Utwór „45–89” zyskał dużą popularność w rozgłośniach radiowych, szczególnie w Radiu Zet i Trójce^[35]. Jeszcze w 1991 wystąpili na festiwalu w Jarocinie, odbyli trasę koncertową po Czechosłowacji (jako support zespołu Dunaj) oraz, ponownie nakładem Zic Zaca, wydali album pt. Your Eyes, którym powrócili do punkowych brzmień ^[36]. Płytę nagrali m.in. z udziałem Janusza Grudzińskiego (który na etapie pisania piosenek przebywał we Francji) oraz z nowym członkiem Kultu, Krzysztofem Banasikiem, który grał na instrumentach smyczkowych^[37]. Na albumie umieścili m.in. piosenki: „Parada Wspomnień” o stanie wojennym i antyklerykalna „Zgroza”.

W latach 90. z zespołem współpracował menedżer i promotor Andrzej Bączyński, grupa ponadto podpisała kontrakt z wytwórnią S.P. Records Sławomira Pietrzaka oraz przeniosła próby z „Hybryd” do warszawskiej „Stodoły”^[38]. W 1993 w odświeżonym składzie (do grupy dołączył perkusista Andrzej Szymańczak) nagrali i wydali album pt. Tata Kazika, na którym umieścili swoje interpretacje piosenek Stanisława Staszewskiego, ojca Kazika Staszewskiego^[39]. Płyta została ciepło przyjęta przez słuchaczy i odniosła sukces komercyjny, rozchodząc się w nakładzie ponad 700 tys. egzemplarzy^[40], a w stacjach radiowych była promowana utworem „Baranek”. W tym samym roku ukazała się reedycja płyty pt. Spokojnie, wzbogacona o „Czarne słońca”, piosenkę napisaną przez Kult do filmu o tym samym tytule w reżyserii Jerzego Zalewskiego.

Wiosną 1994 odbyli trasę koncertową dla amerykańskiej Polonii, dla której przez dwa tygodnie występowali w Chicago i New Jersey^[41]. Po powrocie z USA nagrali, a w październiku wydali album pt. Muj wydafca^[42], na którym umieścili m.in. utwory: „Dziewczyna o perłowych włosach” (cover piosenki zespołu Omega „Gyöngyhajú lány”) i „Pasażer” (cover piosenki Iggy’ego Popa „The Passenger”) oraz nową wersję „Piosenki młodych wioślarzy”. W 1995 do zespołu powrócił Piotr Wieteska, tym razem w charakterze nowego menedżera, zajmując miejsce Katarzyny Przygody^[43]. Jesienią i zimą 1995 nagrali, a w 1996 wydali album pt. Tata 2, stanowiący drugi zbiór piosenek Stanisława Staszewskiego, ale też śpiewane wersje wierszy Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, które wykonywał ojciec Kazika Staszewskiego^[44]. Album, promowany utworem „Kochaj mnie, a będę twoją” (nagranym z gościnnym udziałem Violetty Villas, rozszedł się w nakładzie ponad 100 tys. egzemplarzy^[40].

W 1998 do składu dołączył trębacz Janusz Zdunek, z którym nagrali i wydali album pt. Ostateczny krach systemu korporacji, promowany przebojami: „Panie Waldku, Pan się nie boi czyli lewy czerwcowy”, „Gdy nie ma dzieci”, „Dziewczyna bez zęba na przedzie” i „Komu bije dzwon”^[45]. Ostatni z utworów zadedykowali Andrzejowi Szymańczakowi, perkusiście Kultu, który zmarł poprzez zadławienie się gumą do żucia podczas snu, choć pośrednią przyczyną jego śmierci były narkotyki^[46]. Nowym perkusistą Kultu został Tomasz Goehs z formacji Kazik na Żywo. W 1998 zespół opuścił Janusz Grudziński, którego miejsce zajął Jacek Rodziewicz, z zawodu konserwator zabytków. Również w 1998 muzycy uczestniczyli w tworzeniu pierwszej składanki Muzyka Przeciwko Rasizmowi^[47], firmowanej przez Stowarzyszenie „Nigdy Więcej”, oraz zagrali pierwszą Pomarańczową trasę po Polsce, którą to od tamtej pory zaczęli odbywać rokrocznie w okresie jesiennym^[48].

Lata 2000.

W 2001 nagrali i wydali dwupłytowy album pt. Salon Recreativo, na którym umieścili premierowy materiał i swoje stare piosenki w nowych aranżacjach^[49][50]. Album promowali singlem „Brooklyńska Rada Żydów”, do którego zrealizowali teledysk. Media obawiały się emitowania tej piosenki, choć odnosiła się ona w tekście z życzliwością do Żydów, a MTV Polska zakazała emisji teledysku do utworu^[51].

Tomasz Goehs, 2014

W maju 2003 do zespołu dołączył saksofonista Tomasz Glazik. 5 grudnia 2005 ukazał się nowy album Kultu pt. Poligono Industrial^[52], który został wydany w dwóch wersjach: standardowej i rozszerzonej o dodatkową płytę DVD z dziesięcioma teledyskami zespołu. Singlami z albumu były „Kocham cię a miłością swoją” oraz „Pan Pancerny”, który poruszał tematy religijne. Album już w pierwszym miesiącu sprzedaży osiągnął status złotej płyty. Sami muzycy, jak później przyznawali, nie do końca byli z niego zadowoleni, zwłaszcza że nagrywali go w atmosferze konfliktu (głównie między Banasikiem a Staszewskim)^[53]. 6 marca 2008 Krzysztof „Banan” Banasik opuścił Kult, a do zespołu dołączyli Wojciech Jabłoński (gitara) i Jarosław Ważny (puzon)^[54]. Miesiąc później zagrali trasę koncertową po Czechach z Danielem Landą^[55].

Jeszcze w 2007 zaczęli pracować nad nowym wydawnictwem o roboczym tytule Concentrazion Gigantica^[56]. Album pt. Hurra! wydali w 2009^[57] i promowali go singlami: „Marysia” i „Amnezja”. Album osiągnął status podwójnie platynowej płyty za sprzedaż w nakładzie ponad 60 tys. egzemplarzy^[58]. Płytę uzupełniał suplement Karinga – Hurra! Suplement. 5 lipca w Programie Trzecim Polskiego Radia odbył się jubileuszowy koncert na 25-lecie Kultu. Koncert trwał ponad trzy godziny i był transmitowany przez Trójkę.

Lata 2010–2019

22 września 2010 w warszawskim Och-Teatrze Kult zagrał akustyczny koncert dla telewizji MTV, który został zarejestrowany i wydany w listopadzie tego samego roku na płycie pt. MTV Unplugged^[59][60]. Album został sprzedany w ponad 60 tys. nakładzie i w ponad 10 tys. egzemplarzy na płytach DVD i blu-ray^[58], a sprzedaż wszystkich nośników w poszczególnych zestawach przekroczyła 200 tys., za co muzycy odebrali certyfikat diamentowej płyty^[61]. W 2011 odbyli europejską trasę koncertową, która obejmowała występy dla Polonii w Bristolu, Londynie, Hadze, Paryżu i Luksemburgu^[62]. Zagrali też kilka tras koncertowych pod hasłem Kult Unplugged^[63]. W maju 2013 wydali album pt. Prosto^[64], który uzyskał status złotej płyty. Płytę promowali utworem „Układ zamknięty”, który nagrali na potrzeby ścieżki dźwiękowej do filmu Ryszarda Bugajskiego o tym samym tytule^[65].

W październiku 2016 wydali album Wstyd, a do piosenki tytułowej nakręcili teledysk w stylu 360 stopni. W grudniu wydali minialbum pt. Wstyd. Suplement 2016.

W 2019 wystąpili na 25. Pol’and’Rock Festival. We wrześniu 2020 z zespołu odeszli Tomasz Glazik i klawiszowiec Janusz Grudziński^[66][67], a ich miejsca w składzie zajęli Mariusz Godzina (saksofony)^[68] i Konrad Wantrych (instrumenty klawiszowe)^[69]. 6 listopada ukazał się album koncertowy Kultu zawierający materiał zarejestrowany w trakcie występu zespołu na Pol’And’Rock Festival 2019^[70].

Od 2020

W 2021 ukazał się album Ostatnia płyta.

Wpływ na popkulturę

O Kaziku i Kulcie opowiadają książki Leszka Gnoińskiego Kult Kazika (wyd. 2000) oraz Wiesława Weissa Kult. Biała Księga (wyd. 2009), zawierająca m.in. teksty i historię powstania wszystkich piosenek zespołu.

Muzycy

Członkowie zespołu ze złotymi płytami za album „Prosto” w czasie podpisywania płyty 10 czerwca 2013 roku w warszawskim klubie Kosmos Kosmos

Obecny skład zespołu

• Kazimierz Staszewski – teksty, śpiew, saksofony, sampler (od 1982)
• Piotr Morawiec – gitary, banjo (1982; 1983-1987; 1988-1989; od 1989)
• Ireneusz Wereński – gitara basowa (od 1986)
• Tomasz Goehs – perkusja, instrumenty perkusyjne (od 1998)
• Janusz Zdunek – trąbka (od 1998)
• Wojciech Jabłoński – gitary (od 2008)
• Jarosław Ważny – puzon (od 2008)
• Mariusz Godzina – saksofony (od 2020)^[68]
• Konrad Wantrych – instrumenty klawiszowe (od 2020)^[69]

Dyskografia

Albumy

Albumy koncertowe

Single

Notowane utwory

Teledyski

Filmy

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• KazikK. Staszewski KazikK., RafałR. Księżyk RafałR., Idę tam, gdzie idę. Autobiografia, Wydawnictwo Kosmos Kosmos, 2015, ISBN 978-83-942140-1-2 .

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona zespołu. [dostęp 2011-04-17]. (pol.).