Kultura Polada

Kultura Polada – kultura archeologiczna wczesnej epoki brązu. Znana przede wszystkim z górskich sanktuariów, w których odkryto liczne petroglify.

Geneza

Kultura Polada wykształciła się na bazie występującej w północnej Italii formy kultury pucharów dzwonowatych, przy pewnych widocznych elementach starszej kultury Remedello^[1][2]. Duże znaczenie w formowaniu się omawianej grupy miały także wpływy grup kulturowych, bazujących na wcześniejszej kulturze Vučedol-Zók, widoczne najbardziej w prowincji Wenecja. Podczas rozwoju tej jednostki kulturowej występowały ponadto wpływy kultury straubińskiej, które da się zauważyć zwłaszcza w zachodniej Lombardii.

Chronologia i obszar występowania

Okres rozwoju kultury Polada wypada na okres brązu A według podziału chronologicznego dokonanego przez Paula Reineckego. Istniała więc w latach około 2200-1700 p.n.e. Swoim zasięgiem obejmowała północną część Włoch, zwłaszcza Nizinę Padańską, sięgając do Piemontu. Jej wpływy poprzez Ligurię docierały na teren południowej Francji.

Gospodarka

Ludność kultury Polada zajmowała się rolnictwem oraz hodowlą. Ze stanowisk znamy ziarna niektórych zbóż, dzięki czemu wiemy, co uprawiano: pszenicę, proso i len. Hodowano natomiast owce, świnie i wyjątkowo konia.

Osadnictwo i budownictwo

Typową formą osadniczą dla kultury Polada są osady otwarte i osady palafitowe w rejonach północnych, zakładane na przybrzeżnych wodach jezior (na przykład nad brzegiem jeziora Garda i jeziora Ledro) i na mokradłach. Z osad palafitowych znane są znaleziska przedmiotów drewnianych i tkanin. Z przedpola alpejskiego znamy także osiedla wyżynne.

Obrządek pogrzebowy

W kulturze Polada występował szkieletowy obrządek pogrzebowy. Zmarłych chowano niekiedy pod kurhanami. Zdarzają się także pochówki jaskiniowe oraz pochówki w obrębie osiedli. Pod wpływem zachodnioeuropejskiej kultury megalitycznej wznoszono nad grobami, zwłaszcza na terenie Ligurii, kamienne menhiry o cechach antropomorficznych, zdobione rytami.

Inwentarz

W inwentarzu ceramicznym daje się zauważyć wpływy grupy lubliańskiej kultury Vučedol-Zók. Typowe formy naczyń to baniasty garnek uchaty, amfora, półkuliste misy czy czerpaki, naczynia dwustożkowe. Charakterystyczne są ucha z guzami na wierzchołku. Powierzchnia naczyń jest czerniona. W ornamentyce występują motywy geometryczne wykonane za pomocą nakłuć, listewki i rycie oraz inkrustacja dekoracji naczyń. Z innych wytworów glinianych często odnajdywane są płytki zdobione nakłuciami.

Inwentarz brązowy kultury Polada świadczy o dużym wpływie kultur środkowoeuropejskich, a zwłaszcza kultury straubińskiej, na obszar północnych Włoch. Spotyka się berła sztyletowe, siekierki płaskie lub z podniesionymi brzegami, trójkątne sztylety z pełną rękojeścią, haczyki na ryby i naszyjniki. Znane są z omawianej jednostki także znaleziska form odlewniczych i żużla miedzianego, co świadczy o istnieniu także lokalnej obróbki miedzi.

Wśród pozostałych surowców występują dość licznie wyroby krzemienne i kamienne, takie jak grociki strzał, wkładki do sierpów, kółka, wisiorki, drapacze, siekierki gładzone. Wśród przedmiotów kościanych występują szydła, groty oszczepów, młotki i kopaczki. Znane są także przedmioty drewniane, pochodzące z osad palafitowych. Należą do nich łuki, radła rylcowe, koła, oprawy narzędzi i naczynia drewniane.

Sanktuaria

Ewenementem na skale europejską w omawianym środowisku, są sanktuaria górskie z rytami naskalnymi. Znane są one z miejscowości Monte Bégo koło Ventimiglia i wąwozu Val Camonica w dolinie Oglio. Ich geneza sięga eneolitu, ale największy rozwój przypada na epokę brązu, o czym świadczą przedstawienia broni zawarte w petroglifach. Sanktuarium z Valcemonica funkcjonowało aż do przełomu er. Znamy z niego 20 tysięcy rytów, natomiast z Monte Bégo 36 tysięcy. Wśród przedstawień dominują wyobrażenia zwierząt łownych i hodowlanych, przedmiotów czy zjawisk. Zdarzają się petroglify z wątkiem narracyjnym, przedstawiające sceny walki, procesje, zaprzęgi z wozami, z radłem, jeźdźców, ceremonie pogrzebowe. Nie brak jest również przedstawień symbolicznych, kształtów geometrycznych czy symboli solarnych.

• 

  (c) Luca Giarelli, CC-BY-SA 3.0

  Dwóch walczących wojowników

• 

  Biegnąca postać

• 

  (c) Luca Giarelli, CC-BY-SA 3.0

  Symbol geometryczny

• 

  Dzika zwierzyna

• 

  Scena z polowania

• 

  Łucznik

• 

  Symbolicznie przedstawiona postać

• Postać ludzka

Zanik

Kultura Polada zniknęła na schyłku okresu brązu A2, przekształcając się w nową jednostkę taksonomiczną, nazywaną przez badaczy kulturą terramare.

Przypisy

Bibliografia

• Marek Gedl, Archeologia pierwotna i wczesnośredniowieczna, część III Epoka brązu i wczesna epoka żelaza w Europie, Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1985.
• Stary i nowy świat (Od „rewolucji” neolitycznej do podbojów Aleksandra Wielkiego), pod red. Joachima Śliwy, Świat Książki, Fogra Oficyna Wydawnicza, Kraków 2005.
• Encyklopedia historyczna świata, tom I, Prehistoria, pod red. Janusza Krzysztofa Kozłowskiego, Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1999.