Kultura komornicka

Kultura komornicka – kultura wczesnego i środkowego mezolitu na terenach Polski. Nazwa niniejszej jednostki kulturowej związana jest z eponimicznym stanowiskiem Komornica, położonym na Mazowszu. Niekiedy zwana była cyklem narwiańskim.

Nazwę „kultura komornicka” wprowadził Stefan Karol Kozłowski w 1965 roku.

Chronologia, geneza i zanik

Rozwój owej jednostki kulturowej wyznaczają daty od ok. 10 do ok. 7 tys. lat temu, najdłużej na Śląsku. Po odejściu grup świderskich, na tereny obecnej Polski napłynęły grupy mezolityczne z terenu Niżu Niemieckiego, związane z powstałą mezolityczną już kulturą Duvensee. Zanik kultury wiąże się ze zmianami technologicznymi, m.in. większa mikrolityzacja, oraz migracją na jej tereny części kultury Svaerdborg, co spowodowało przekształcenie się w nową jednostkę – kulturę chojnicko-pieńkowską.

Obszar występowania i kontekst kulturowy

Zasięg kultury komornickiej

Zajmuje większość terytorium Polski, bez północno-wschodniej części. Kultura komornicka należała do północnego (nordycznego) kręgu kultur mezolitycznych. Zespół zjawisk kulturowych związanych z tym kręgiem obejmował swym zasięgiem obszary pomiędzy Wielką Brytanią, która w okresie preborealnym holocenu była jeszcze połączona z kontynentem (południowobałtycki szelf został zalany dopiero w okresie atlantyckim) a Białorusią. Obejmował tereny Anglii (kultura Star Carr), Holandii, Niemiec (kultura Duvensee), Danii (kultura maglemoska) oraz tereny dzisiejszej Polski - kultura komornicka.

Charakterystyczne wytwory kulturowe

Półtylczak typu Komornica

Tylczak typu Stawinoga

Krzemieniarstwo bazuje na rdzeniach wiórowych i wiórowo-odłupkowych, zarówno jednopiętowych, jak i dwupiętrowych (o piętach zbieżnych). Uzyskiwano z nich nieregularne wióry i odłupki.

Narzędzia: krótkie drapacze, rylce, przekłuwacze.

Mikrolity geometryczne: krępe trójkąty, półtylczaki (typu Komornica), tylczaki (typu Stawinoga i lancetowate).

Inwentarz kościany: niemal nieobecny w materiale archeologicznym, należałoby przypisać jedynie motyki rogowe, niekiedy zdobione ornamentem. Niestety pozostałości wyrobów kościanych nie zachowały się.

Osadnictwo

Obozowiska lokowano na wydmach i terasach rzek. Stanowiska mogą być kilkuszałasowe (camp base), jak i mniejsze – satelickie. Większe zgrupowania mogą być świadectwem powracania w dane miejsce przez dłuższy czas.

Gospodarka i społeczeństwo

Gospodarka kultury komornickiej miała charakter zbieracko-łowiecki, na niektórych terenach nieco większe znaczenie uzyskiwało rybołówstwo. Ludność tej kultury wydobywała także ochrę w okolicach Grzybowej Góry (Rydno).

Wybrane stanowiska

Komornica VI; Całowanie, krzemienice 1,2 i 3; Czeladź Wielka I i II; Grzybowa Góra IV/57 i VIII/59; Majdan Królewski; Smolno Wielkie a i 1; Pobiel 10; Stawinoga I.

Zobacz też

• kultury paleolitu
• prehistoria

Bibliografia

• Janusz K. Kozłowski, Wielka Historia Świata, t. I Świat przed „rewolucją” neolityczną, Fogra, Kraków 2004.
• Janusz K. Kozłowski, Archeologia Prahistoryczna, t. I Starsza Epoka Kamienia, Nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1972.
• Janusz K. Kozłowski, Stefan K. Kozłowski: Epoka kamienia na ziemiach polskich, PWN, Warszawa 1977.
• Piotr Kaczanowski, Janusz K. Kozłowski, Wielka Historia Polski, t.1 Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w.), Fogra, Kraków 1998.
• Janusz K. Kozłowski (opracowanie naukowe), Encyklopedia historyczna świata, t. I Prehistoria, Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1999.
• Bolesław Ginter, Janusz K. Kozłowski, Technika obróbki i typologia wyrobów kamiennych paleolitu, mezolitu i neolitu (wyd. III), PWN, Warszawa 1990.