Kunstgewerbemuseum

Muzeum Rzemiosła Artystycznego

Kunstgewerbemuseum

Kunstgewerbemuseum – elewacja wejściowa od strony Kulturforum
Państwo	Niemcy
Miejscowość	Berlin
Adres	Tiergartenstraße 6 10785 Berlin
Data założenia	1868
Zakres zbiorów	VIII-XXI w.
Dyrektor	Dr. Sabine Thümmler
Położenie na mapie Berlina (c) TUBS, CC BY-SA 3.0 Muzeum Rzemiosła Artystycznego
Położenie na mapie Niemiec Muzeum Rzemiosła Artystycznego
52°30′35″N 13°22′03″E/52,509722 13,367500
Strona internetowa

Muzeum Rzemiosła Artystycznego (niem. Kunstgewerbemuseum) – jedno z ważniejszych muzeów sztuki w stolicy Niemiec, Berlinie. Powołane w 1868 roku muzeum stanowi część Berlińskich Muzeów Państwowych pod opieką Fundacji Pruskiego Dziedzictwa Kultury, gromadzi dzieła rzemiosł artystycznych od wczesnego średniowiecza po współczesność.

Muzeum wielokrotnie zmieniało swoją lokalizację; obecnie ma dwie siedziby. Pierwsza z nich znajduje się w historycznym zamku Köpenick, druga położona jest na terenie nowoczesnego centrum kultury znanego jako Kulturforum nieopodal placu Poczdamskiego w obrębie dzielnicy Tiergarten.

Dzieje

Puchar nautilus z herbem opata Aleksandra Kęsowskiego autorstwa Andreasa I Mackensena, 1643-1667, Muzeum Rzemiosła Artystycznego w Berlinie^[1]

Berlińskie Kunstgewerbemuseum jest najstarszą w Niemczech placówką przechowującą dzieła rzemiosła artystycznego. Powstało w 1868 roku jako Deutsches Gewerbe-Museum. Początkowo znalazły się tam eksponaty wystawione rok wcześniej na Wystawie Światowej w Paryżu. Misją muzeum było wówczas nie tylko prezentowanie zbiorów rzemiosła, lecz także nauczanie i wychowanie osób trudniących się rozmaitymi rzemiosłami, a także kiełkującym wówczas wzornictwem przemysłowym. Dla spełniania naukowo-szkoleniowej misji z inicjatywy niemieckiego Stowarzyszenia Niemieckich Rzemieślników Berlina powołano również w 1868 roku Unterrichtsanstalt des Kunstgewerbemuseums Berlin. Do 1921 roku szkoła i muzeum niezależnie od zmian lokalizacji stanowiły zintegrowany organizm. Obecna nazwa Kunstgewerbemuseum funkcjonuje od 1879 roku. Lata 1874-1875 były przełomowe dla dziejów zbiorów Kunstgwerbemuseum ze względu na spektakularne nabytki. Do najważniejszych należał monumentalny zespół sreber, pierwotnie stanowiący dobra Rady Miejskiej w Lüneburgu. Władze pruskie ofiarowały aż 7 tysięcy dzieł pochodzących z kolekcji Hohenzollernów, których lwia część była zgromadzona w królewskiej Kunstkammer. W 1881 roku nową siedzibą muzeum został Martin-Gropius-Bau. Dokonano tu uporządkowania zbiorów; podzielono na szereg kategorii wyszczególniających techniki rzemiosł oraz chronologię. W tym samym budynku znalazł się tymczasowo Skarb Priama znaleziony podczas prac archeologicznych w Grecji prowadzonych przez Heinricha Schliemanna. W 1921 roku muzeum przeniesiono do zamku berlińskiego, gdzie dokonano połączenia Kunstgewebemuseum z umiejscowionym w zamku Schlossmuseum. Podczas II wojny światowej pomimo ewakuacji zbiorów znaczna część uległa zniszczeniu lub zaginęła. W ramach podziału Berlina i Niemiec podzielono zachowane zabytki. W 1963 roku dla zbiorów pozostałych w Berlinie Wschodnim udostępniono zamek w Köpenick. Część zachowana w Berlinie Zachodnim trafiła do pałacu Charlottenburg. W 1985 roku rozpoczęto budowę nowej placówki przy Kulturforum. Gmach zaprojektował Rolf Gutbrod.

Zbiory

Mimo wojennych uszczerbków Kunstgewerbemuseum w Berlinie posiada jedną z największych na świecie kolekcji dzieł rzemiosła artystycznego. Zarówno sztukę dawną jak współczesną reprezentują dzieła o szerokim spektrum w zakresie technik. Lwią część kolekcji stanowią dzieła metaloplastyki (złotnictwa, ludwisarstwa, konwisarstwa), wyroby ze szkła, emalii, kości słoniowej, ceramiki, porcelany, nadto liczny zespół mebli oraz wyposażenia pokojów. Zakres zbiorów sztuki tekstylnej obejmuje nie tylko tapiserie lecz także bogaty zbiór kostiumów. Prezentowane są tu również dawne i współczesne dzieła codziennego użytku.

Skarbiec Świętego Dionizego

Skarbiec Świętego Dionizego tworzy zespół średniowiecznych dzieł metaloplastyki pochodzących z opactwa Świętego Dionizego w Enger. Po skasowaniu klasztoru trafiły do kościoła Świętego Jana w pobliskim Herford, stamtąd zaś drogą zakupu do ówczesnego Gewerbe Museum w stolicy Niemiec. Zespół tworzy kilkanaście dzieł, jednakże reprezentują one niemal wszystkie nurty sztuki średniowiecznej. Z czasów karolińskich pochodzi relikwiarz w typie sakwowym z VIII w. Okres przedromański egzemplifikuje krzyż w typie crux gemmata z przełomu X/XI wieku, zaś romański – srebrny relikwiarz z wielkim kryształem górskim na wierzchu, srebrna oprawa ewangelistarza oraz brązowa akwamanila. Gotyk reprezentują XIV-wieczna srebrna brosza z przedstawieniem Matki Bożej z Dzieciątkiem i św. Anną Samotrzeć oraz z następnego stulecia dwie okrągłe pokrywy relikwiarzy.

• 

  Pursa relikwiarzowa,
  VIII w.
  info

• 

  Krzyż relikwiarzowy,
  XI w.
  info

• 

  Relikwiarz z kryształem górskim,
  ok. 1220 r.

• 

  Akwamanile,
  ok. 1230 r.
  info

Skarbiec katedry w Bazylei

Skarbiec katedralny w Bazylei należał do największych zbiorów średniowiecznych dzieł złotniczych. W 1833 roku w pokłosiu konfliktu pomiędzy półkantonami Basel-Stadt i Basel-Landschaft skarbiec został podzielony między zwaśnione strony i następnie rozsprzedany. Dzieła trafiły do największych zbiorów muzealnych. Kilka dzieł trafiło do książąt pruskich, a w konsekwencji od 1917 r. do Kunstgewerbemuseum. Są to crux gemmata Henryka II datowany na ok. 1015 r., wczesnogotycka korona grobowa królowej Gertrudy (Anny) z 1288 r., późnogotycka monstrancja z wizerunkami św. Henryka i św. Kunegundy oraz ostensorium z wizerunkiem Agnus Dei z XV w.

Skarbiec Welfów

Wzniesiona z inicjatywy Liudolfa i Gertrudy Brunszwickiej z rodu Brunonów, a następnie zbudowana na nowo przez księcia Henryka Lwa katedra w Brunszwiku posiadała niegdyś bogaty skarbiec, który wzbogacał się dzięki darom wspomnianych książąt i kolejnym władcom i notablom z dynastii Welfów. Po przejęciu katedry przez gminę protestancką skarbiec trafił do lokalnych książąt. Ich potomkowie byli właścicielami zbiorów aż do lat 20. XX stulecia, kiedy zostały one spieniężone z woli spadkobiercy Welfów, Ernesta Augusta III. Trafiły w ręce żydowskich kupców i następnie częściowo go rozsprzedano, w rezultacie niektóre zabytki trafiły do amerykańskich muzeów m.in. Cleveland Museum of Art, Art Institute of Chicago czy Nelson-Atkins Museum of Art. W 1935 r. z woli m.in. Hermanna Göringa nakazano zakupić skarb na rzecz Rzeszy. Istnieją jednak przesłanki, iż żydowscy właściciele zostali zmuszeni do sprzedaży zabytków znacznie poniżej ich wartości. Stało się to zarzewiem trwającego do dziś sporu o pozyskane do Berlina 42 dzieła, pośród nich romański krzyż Welfów z XI w., relikwiarz kopułowy z ok. 1175 r., ołtarzyk przenośny Eilbertusa z XI w., brachium św. Zygmunta z XII w., tablicę relikwiarzową (plenarium) księcia Ottona Łagodnego z ok. 1330 r.

• 

  Relikwiarz tzw. kopułowy
  schyłek XII w.
  info

• 

  Relikwiarz
  XIII w.

• 

  Tablica relikwiarzowa Ottona Łagodnego
  ok. 1330 r.
  info

• 

  Krzyż Welfów
  1 poł. XI w.
  info

Skarbiec Rady Miejskiej Lüneburga

Srebra z ratusza w Lüneburgu (Lüneburger Ratssilber) należą do największych zachowanych do dziś zbiorów złotnictwa historycznie związanych z władzą municypalną. Wiadomo że kolekcja pierwotnie liczyła ponad 200 dzieł (w 1611 r. aż 253), do dziś zachowały się jedynie 32 dzieła ze srebra, srebra złoconego i złota. Są to relikwiarze, puchary, patery, kubki, elementy dekoracji zastawy stołowej, autonomiczne figury zwierząt etc. Czas powstania zachowanych dzieł obejmuje zasięg od 2 ćwierci XV po 1 ćwierć XVII stulecia. W 1874 roku srebra trafiły drogą zakupu do muzeum, dla ratusza w Lüneburgu wykonano kopie galwanoplastyczne wszystkich dzieł.

• 

  Skarbiec Rady Miejskiej Lüneburga - całość
  XV-XVI w.

• 

  Puchary puklowane
  XVI w.

• 

  Figura relikwiarzowa Madonny z Dzieciątkiem
  ok. 1510 r.
  info

• 

  Patera
  ok. 1480 r.
  info

W zamku Köpenick mieści się stała kolekcja „Raumkunst aus Renaissance, Barock und Rokoko“.

Galeria

Wyroby ze szkła

• 

  Puchar
  Wenecja, XV w.

• 

  Puchar
  XVI w.

• 

  Trzy puchary z czerwonego szkła
  XVII w.

• 

  Pucharek wedutowy
  XIX w.

Wyroby z porcelany

• 

  Lampa porcelanowa
  XVIII w.
  info

• 

  Johann Georg Schumann, Dama i trzech muzykantów
  ok. 1775 r.
  info

• 

  Johann Joachim Kändler, Dama i dwóch kawalerów
  Poł. XVIII w.

• 

  Adolph Amberg, Orszak weselny
  2 poł. XVIII w.

Kolekcja mebli

• 

  Barokowa konsola z lustrem
  XVII w.

• 

  David Roentgen i Peter Kinzing,
  Kabinet z Neuwieder
  1779 r.
  info

• 

  Johann Michael Hoppenhaupt I, Gabinet lustrzany z zamku w Merseburgu
  1712–1715 r.

• 

  Salon Carla Bugattiego
  ok. 1885 r.
  info

Dzieła emalierstwa

• 

  Zapinka z orłem ze skarbca Gizeli
  X w.

• 

  Plakietka z retabulum ołtarza Św. Remakla ze Stavelot
  ok. 1185 r.
  info

• 

  Plakietka z Madonną z Dzieciątkiem i aniołami
  ok. 1330 r.
  info

• 

  Zapona
  pocz. XV w.

Metaloplastyka i wyroby z kości słoniowej

• 

  Antaba drzwi z Wissen an der Sieg
  Nadrenia, ok. 1220-1230

• 

  Wenzel Jamnitzer, Puchar Karola V Habsburga
  ok. 1565 r.
  info

• 

  Diana na polowaniu
  XVII w.

• 

  Puchar ze srebra złoconego i kości słoniowej
  XVII w.

Miscellanea

• 

  Krzyż Henryka II
  ok. 1015 r.
  info

• 

  Szkatułka relikwiarzowa
  ok. 1100-50 r.

• 

  Witraże z kościoła św. Klary w Kolonii
  XIV w.

• 

  Witraż en grisaille z wizerunkiem tronującego księcia
  2 poł. XV w.

• 

  Tapiseria z gryfem
  Szwajcaria, XV w.
  info

• 

  Anton Mozart, Przekazanie Kabinetu Pomorskiego księciu Filipowi II przez Filipa Hainhofera
  ok. 1607 r.
  info

• 

  Biedermeierowska miniatura z portretem młodej dziewczyny
  ok. 1835 r.

• 

  Merry-Joseph Blondel i Louis Lafitte (proj.), manufaktura Dufour w Paryżu (wyk.), Tapeta ze sceną Psyche prezentującej biżuterię siostrze
  1815/1816 r.

• 

  Ołtarzyk z Grupą Ukrzyżowania
  Limoges, II poł XVI w.

• 

  Nicolò da Urbino, talerz z popiersiem Dejdameji
  ok. 1525 r.
  info

• 

  Georg Schmid, Zegar z figurą gryfa
  1618 r.
  info

• 

  Johann Jakob Adam, Serwis do kawy i deserów
  1755–1757

Przypisy