Kurtka

Kurtka typu pilot bombowca

Kurtka – rodzaj krótkiego płaszcza okrywającego górną część ciała i sięgającego swą długością zwykle tylko do pasa osoby ją noszącej. Czasami wyraz kurtka może oznaczać także krótki płaszcz. Kurtka jest na ogół krótsza niż płaszcz i kończy się tuż poniżej pasa. Kurtki są także zwykle od nich lżejsze. Można rozróżnić kurtki stanowiące część zwykłego ubioru, uniformu lub służące jako odzież ochronna.

Etymologia

Słowo „kurtka” wywodzi się od łacińskiego słowa curtus oznaczającego „krótki”. Za pośrednictwem łaciny trafiła do języka polskiego „kurtka” oraz węgierskiego „kurta”[1]. Nowsze badania wywodzą ów termin z sarmackiego wyrazu kurta, który przeszedł do języków słowiańskich[2].

Historia

Towarzysz 1 Wielkopolskiej Brygady Kawalerii Narodowej, mundur z kurtką według ordynansu z 1790

Historia kurtek rozpoczęła się w Polsce w XVII wieku. Swoje korzenie kurtka ma w staropolskim żupanie i kontuszu. Ich skrócone formy zaczęto nazywać kurtą. Jeden z pisarzy z czasów Zygmunta III zanotował:

„Nastały w Polszcze stroje tak podkasałe, iż się zdało, jakoby w wodzie miarę brano i od krótkości te sukienki nazwano kurtkami”.

Noszenie kurtek rozpowszechniło się w drugiej połowie XVIII wieku i ma związek ze zmianą krojów mundurów Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Kurtki uszyte według „kroju polskiego”[3] po raz pierwszy weszły w użycie rozkazem Departamentu Wojskowego z dnia 3 lutego 1777 roku zwalczającym zbytek i wprowadzającym jednolite umundurowanie w Wojsku Polskim. Rozkaz ten nakazywał polskim żołnierzom podczas służby umiar i powściągliwość w stroju, a także nie uleganie modom francuskim, niemieckim, węgierskim i szwedzkim.

... (Niech) głowę polskim zwyczajem ogolą i przebiorą się po polsku, tj. w służbie kurtki i szarawarów używać będą”[4]

Zgodnie z rozkazem kurtki całkowicie wymieniły tradycyjne długie kontusze w kawalerii narodowego autoramentu oraz ujednoliciły ich wygląd. Regulamin wojskowy datowany na marzec 1791 szczegółowo opisuje krój kurtek przeznaczonych dla Kawalerii Narodowej oraz pułków straży przedniej:

„Kurtka krojem dawniej przepisanym, z naramiennikami sukiennymi (dla szeregowych), dla kawaleryi narodowej i przedniej straży Byszewskiego, Lubomirskiego i Karwickiego w kolorze granatowym, a dla pułków obu buław w kolorze zielonym robiona być ma z wyłogami w kolorach, z guzikami i na nich będącymi numerami takowymi, jakich dotąd brygady i pułki używały. Klapy tak mają być dogodnie robione, iżby, zapinając kurtkę latem na haftki tylko, gdy się ją zimą zapina na guziki, jedna na drugą zachodząc, całe piersi osłaniały a pod gardłem u góry tak były wycięte, iżby zapięte na guziki i nieco brzucha dołem zajmując, gładko jedna na drugiej leżały”.

Kurtka zwana popularnie „ułanką” stała się później obok czapki charakterystycznym elementem ubioru polskich kawalerzystów z jednostek ułańskich. Po rozbiorach polscy ułani walczyli w wielu armiach ówczesnej Europy i rozpowszechnili noszenie kurtek i czapek na zachodzie Europy do tego stopnia, że w wielu językach europejskich funkcjonują polskie nazwy „kurtka” i „czapka” na określenie tych części ubioru.

Teraźniejszość

Kurtki to współczesna krótka odzież wierzchnia szyta z różnych materiałów, często z materiałów trudno lub w ogóle nie przepuszczających wody.

Współczesne kurtki mają często po kilka kieszeni z czego co najmniej dwie kieszenie w okolicach pasa służące m.in. do schowania rąk w czasie chłodu.

Pierwsze kurtki (typu alaska) były szyte przez Eskimosów.

Rodzaje kurtek

Możemy wyróżnić m.in.:[5]

  • Kurtki pikowane – lekkie i proste, ze specyficznym pikowaniem w kształcie kwadratów.
  • Kurtki militarne – stanowiła element wojskowy. Jej najpopularniejszy model to M-65
  • Kurtki woskowane – kurtka wykorzystywana na polowaniach i spacerach; posiada woskową powłokę, zapewniającą nieprzemakalność
  • Parka – kurtka zimowa, lub wiosenna. Posiada duży kaptur. Sięga poniżej linii pośladków.
  • Krótka kurtka ze ściągaczami – krótka, posiadająca ściągacze przy rękawach i na dole. Ma dwie skośne kieszenie.
  • Kurtka dżinsowa – model kultowy i ponadczasowy, wykonana z dżinsu.
  • Kamizelka ocieplana – kurtka pozbawiona rękawów

Przypisy

  1. ↑ Aleksander Brückner: Słownik etymologiczny języka polskiego. s. 284.
  2. ↑ R.Brzeziński i M.Mielczarek, The Sarmatians 600 BC – 450 AD, Ospreypublishing 2002
  3. ↑ hasło Mundur w Encyklopedii staropolskiej.
  4. ↑ Tadeusz Jeziorowski, Andrzej Jeziorowski, „Mundury wojewódzkie Rzeczypospolitej Obojga Narodów”, Pelta, Warszawa 1992.
  5. ↑ Michał Kędziora, Rzeczowo o modzie męskiej, Kraków: SQN, 2017, s. 107-113, ISBN 978-83-8129-051-7.

Zobacz też

Media użyte na tej stronie

MA-1 Jacket in petrol.jpg
Autor: Oryginalnym przesyłającym był Spuggie z angielskiej Wikipedii, Licencja: CC BY 2.5
A modern nylon MA-1 bomber jacket in petrol color with orange lining.