Kurtowiany

Kurtowiany

(c) Lazdynas at the Lithuanian language Wikipedia, CC-BY-SA-3.0 Panorama Kurtowian z kościołem św. Jakuba Apostoła
Państwo	Litwa
Okręg	szawelski
Populacja (2001) • liczba ludności	326
Kod pocztowy	LT-80019
Położenie na mapie Litwy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kurtowiany
55°49′50″N 23°03′00″E/55,830556 23,050000
Portal Litwa, Łotwa i Estonia

Kościół św. Jakuba

Dwór

Kurtowiany (lit.: Kurtuvėnai) – miasteczko na Litwie w rejonie szawelskim, 20 km na południowy zachód od Szawli, centrum Kurtuvėnų seniūnaitija w gminie Bubiai, siedziba dyrekcji Parku Regionalnego Kurtuvėnai. W pobliskich jeziorach prowadzi się hodowlę karpi.

Historia

Najstarsze ślady osadnictwa w okolicy Kurtowian pochodzą z późnej epoki kamiennej (III-II tysiąclecie p.n.e.) oraz z epoki brązu i żelaza.

Nazwa Kurtowian pojawia się w źródłach pisanych w XIII wieku. Powstała tu jedna z najstarszych parafii katolickich na Żmudzi, a pierwszy kościół został zbudowany w 1495 roku. W 1573 r. Kurtowiany otrzymały prawa miejskie, a w 1766 przywilej na jarmark. W okresie reformacji (od schyłku XVI wieku do 1614 r.) parafia należała do Kościoła ewangelicko-reformowanego. Kazania w miejscowym zborze wygłaszano po litewsku. Następnie kościół i parafia wróciły do katolików. Były majętnością szlachecką, położoną w powiecie berżańskim w 1674 roku^[1]. W latach 1785–1796 zbudowano istniejący do dzisiaj barokowy kościół św. Jakuba.

Po rozbiorach miejscowość znajdowała się pod władzą rosyjską. W czasie powstania listopadowego w 1831 roku w okolicach miasteczka operowały wojska polskie i rosyjskie (gen. Piotra Tołstoja). W powstaniu uczestniczyli mieszkańcy miasteczka (m.in. żydowscy mieszczanie). W 1905 r. miały tu miejsce antycarskie manifestacje.

Miasteczko ucierpiało w czasie I wojny światowej (1915) i podczas przemarszu białych bermondtowców.

Od 1918 r. w granicach odrodzonego państwa litewskiego. Po II wojnie światowej działała tu antykomunistyczna partyzantka litewska.

Zabytki

• dwór - istniał już w XV wieku. W XVIII w. miejscowość była własnością rodziny Nagurskich (Nagórskich), a następnie Platerów. W XIX w. Kurtowiany nabył hrabia Henryk Plater-Zyberk^[2] z Liksny (1811–1903, wnuk Kazimierza Konstantego Platera). W 1894 r. syn Henryka, Ludwik, wzniósł tu nowy dwór. Liczni potomkowie Henryka Platera stworzyli w Kurtowianach ośrodek kultury polskiej, m.in. urodził się tu Stefan Plater-Zyberk, a wychowywała się Elżbieta Popowska, członkini Korpusu Obrońców Polski, więźniarka Pawiaka, Majdanka, Ravensbrück i Bergen-Belsen. Ostatnim właścicielem majątku Kurtowiany był syn Ludwika, Stanisław Eugeniusz Plater-Zyberk (1889–1955), wieloletni więzień łagrów sowieckich.
• kościół w stylu baroku wileńskiego z lat 1783–1792
• spichlerz drewniany z XVIII wieku

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Kurtowiany, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 940 .
• Kurtowiany, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 201 .