Kutry ratownicze typu R-17

Kutry ratownicze typu R-17

(c) Michal Gorski, CC BY-SA 3.0 „Powiew” w Ustce, 2010
Bandera	Polska
Operator	PRO, MSPiR
Dane podstawowe
Typ	kuter ratowniczy
Historia
Stocznia	Stocznia Wisła, Gdańsk
Data budowy	1972–1975
Dane techniczne
Liczebność załogi	5–8
Liczba pasażerów	do 50
Długość całkowita (L)	20,92 m
Szerokość (B)	5,58 m
Zanurzenie (D)	1,4 m
Pojemność	brutto 55 RT
Napęd mechaniczny
Silnik	2 × Wola-Henschel H6A
Moc silnika	420 KM (2 × 210 KM)
Liczba śrub napędowych	2
Prędkość maks.	11 w.

Kutry ratownicze typu R-17 – seria kutrów ratowniczych zbudowanych w latach 1972-1975 w gdańskiej Stoczni „Wisła” na zamówienie Polskiego Ratownictwa Okrętowego. Zbudowano osiem jednostek tego typu, z tego dwie dla NRD, później także przekazane do Polski. Służyły na stacjach ratowniczych na polskim wybrzeżu Bałtyku od lat 70. do pierwszej dekady XXI wieku.

Geneza

„Mistral” jako kuter „Scirocco”

W połowie lat 60. przystąpiono do projektowania nowych serii stalowych kutrów ratowniczych w celu wymiany niejednolitej floty starzejących się i w dużej mierze drewnianych jednostek używanych przez Polskie Ratownictwo Okrętowe, które było odpowiedzialne za ratowanie życia na morzu na polskim wybrzeżu^[1]. Zdecydowano zbudować dwie serie kutrów, mniejszych i większych. Od ich początkowo planowanych długości kadłuba 17 m i 27 m powstały oznaczenia typów: R-17 i R-27^[2]. Mniejszy kuter R-17 początkowo miał służyć głównie do ratowania życia na morzu, a następnie na etapie projektowania uzupełniono jego zadanie także o ratowanie mienia poprzez holowanie, co skutkowało zmianami w projekcie^[2]. W 1966 roku koncepcje przedstawiło Biuro Konstrukcyjne Taboru Morskiego z Gdańska (w dwóch wariantach) i Politechnika Gdańska^[2]. Propozycje te miały dłuższe kadłuby, lecz zachowaną długość 17 m między skrajnymi wręgami^[2]. Projekty zakładały początkowo zastosowanie silników importowanych z zachodu (Caterpillar lub Rolls-Royce), lecz w 1968 roku Ministerstwo Żeglugi nakazało zastosowanie silników krajowych, po czym trwały poszukiwania odpowiednich jednostek^[3]. Prędkość według założeń określono na 14 węzłów, następnie prowadzono analizy w przedmiocie możliwości jej zwiększenia o 1-2 węzły, co jednak wymagałoby powiększenia jednostek w celu zachowania dużej dzielności morskiej w złych warunkach pogodowych, a miały być one niewielkimi kutrami przybrzeżnymi, mogącymi operować na płytkich wodach^[3]. Ostatecznie prędkość była jeszcze niższa i wynosiła do 11 węzłów^[4].

Dokumentację zatwierdzono na przełomie 1970/1971 roku i zamówiono osiem kutrów w Stoczni „Wisła” w Gdańsku^[3]. Koszt budowy wynosił po ok. 13 milionów zł^[4]. Ostatecznie sześć kutrów zbudowano dla Polskiego Ratownictwa Okrętowego, gdyż dwa odsprzedano do NRD^[3]. Pierwszy z nich, „Wiatr”, oddano do służby w 1972 roku^[4].

Opis

„Mistral” jako kuter „Scirocco”

Statki typu R-17 były sklasyfikowane jako kutry ratowniczo-holownicze. Kadłub był wykonany ze stali, a nadbudówka z aluminium. Kadłub był podzielony grodziami na 7 przedziałów wodoszczelnych (od dziobu: I – magazyn dziobowy, II – pomieszczenie załogi, III – pomieszczenia mieszkalne kapitana i mechanika oraz korytarz, IV – pierwsza siłownia ze zbiornikami paliwa w burtach, V – druga siłownia, VI – magazyn sprzętu ratowniczego, VII – maszyna sterowa)^[4]. Konstrukcja kadłuba zapewniała niezatapialność jednoprzedziałową^[4]. Nadbudówka była jednokondygnacyjna, mieściła sterówkę, mesę, kuchnię i węzeł sanitarny^[4]. Na dachu nad mesą był odkryty mostek z osłoną z pleksiglasu^[4]. Z tyłu na dachu nadbudówki był maszt słupowy, a po jego bokach wyloty spalin z siłowni^[4]. Dziobowy pokład miał wysokie nadburcie^[4]. Długość kadłuba wynosiła 20,92 m, długość między pionami 18,05 m, szerokość całkowita 5,58 m, a średnie zanurzenie 1,4 m (na trzonie steru 1,6 m)^[4].

Napęd stanowiły dwa silniki wysokoprężne Wola Henschel H6A o mocy po 210 KM, umieszczone w osobnych przedziałach wodoszczelnych i napędzające dwie śruby^[4]. Napęd taki zapewniał większą niezawodność i lepszą manewrowość^[4]. Prędkość maksymalna wynosiła 11 węzłów, lecz z reguły nie przekraczano 10 w, zasięg – 600 Mm^[4]. Jednostki wyposażono w hak o uciągu na palu 3,7 T (z wyjątkiem jednostek dla Niemiec)^[4]. Wyposażenie stanowił radar nawigacyjny typu RN-231A i reflektor szperacz na dachu nadbudówki^[4]. W skład wyposażenia ratowniczego wchodziły dwie pompy elektryczne i jedna spalinowa pompa pożarowa oraz sprzęt ratunkowy (koła, kamizelki, siatki, rzutki itp)^[4]. Załoga liczyła etatowo 5 osób, mogła się zwiększać o 2–3 ratowników^[4]. Kutry mogły zabrać na pokład do 50 rozbitków^[4].

Służba

„Powiew”, 2008 rok

Jednostki typu R-17, wraz z większymi R-27, stanowiły trzon polskiego ratownictwa morskiego od połowy lat 70. XX wieku^[6]. Dyżurowały do początku lat 90. w portach w Dziwnowie („Mistral”), Darłowie („Zefir”), Łebie („Monsun”), Władysławowie („Halny”), Gdyni („Pasat”) i Górkach Zachodnich („Wiatr”)^[6]. W latach 90. dochodziło do przesunięć kutrów. Niemieckie jednostki „Stoltera” i „Arkona” po wejściu do służby dyżurowały w Warnemünde i Sassnitz^[7]. W 1992 roku, po zjednoczeniu Niemiec, Niemcy przekazały nieodpłatnie PRO oba zbędne kutry typu R-17, które weszły do służby pod nazwami „Powiew” i „Szkwał II”, dyżurując odpowiednio w Ustce (początkowo) i Kołobrzegu^[7].

W toku służby, między innymi, 27 lipca 1975 roku „Monsun” i „Halny” poszukiwały rozbitków ze statku „Bremer Westen” (uratowano 7 z 13 osób)^[6]. 26 listopada tego roku „Pasat” w bardzo złych warunkach ściągnął z mielizny i odholował do Władysławowa kuter rybacki z 8 osobami^[6]. 29 stycznia 1976 roku „Wiatr” uratował trzech rybaków z rozbitego na mieliźnie kutra SWB-40, osadzając się na mieliźnie i następnie schodząc z niej^[6]. W październiku 1976 roku „Halny” uratował 5 osób z 7-osobowej załogi jachtu „Centaur”, który zatonął na falochronie we Władysławowie^[8]. Jednostki te uczestniczyły także w licznych innych akcjach ratunkowych i holowniczych (najczęściej kutrów rybackich) i pomagały w gaszeniu pożarów^[8].

Wycofywanie jednostek typu R-17 rozpoczęto w 1997 roku, po większych i młodszych kutrach R-27^[7]. W tym roku wycofany został „Halny”, w 1998: ex-niemiecki „Szkwał II”, w 2000: „Wiatr” i „Monsun”, w 2002: „Pasat”^[7]. Zastępowano je przez kutry typu SAR-1500. W 2002 roku pozostałe kutry przejęła nowo utworzona Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa. W miarę wchodzenia do służby statków typu SAR-3000, w 2007 roku wycofany został „Mistral”, a w 2011: „Zefir” i ex-niemiecki „Powiew”^[7].

Przypisy

Bibliografia

• Robert Rochowicz. Statki ratownicze typów R-17 i R-27. „Morze”. 7/2017. III (22), lipiec 2017. ISSN 2543-5469.