Kwadratura (architektura)

Sufit w Kościele Jezuitów w Wiedniu, fresk wykorzystujący technikę kwadratury, autor: Andrea Pozzo

Kwadratura (także quadratura) – termin wprowadzony w epoce baroku na określenie symulacji elementów architektonicznych przy wykorzystaniu efektów złudzenia optycznego. Technika kwadratury łączy elementy architektury, malarstwa i rzeźby, dając efekt iluzji przestrzeni.

Historia

Kwadratura pojawiła się po raz pierwszy w sztuce starożytnego Rzymu, w XV wieku ten rodzaj dekoracji przywrócił Andrea Mantegna. Rozkwit kwadratury nastąpił w epoce baroku, szczególnie we Włoszech.

Technika

Artysta domalowywał w perspektywie "fałszywe" elementy architektoniczne na płaskim lub kolebkowym sklepieniu w taki sposób, że sprawiają wrażenie kontynuacji tych istniejących. Linie perspektywy zbiegają się w jednym punkcie. Postacie w mocno skróconej perspektywie oraz domalowane ściany czy kolumny dają złudzenie przestrzennej głębi, sfery niebieskiej czy prześwitu nieba.

Z techniką kwadratury wiąże się często zastosowanie anamorfozy – przeznaczone do oglądania pod odpowiednim kątem obrazy naścienne mogą np. udawać prawdziwe posągi stojące w niszach czy sprawiać wrażenie prześwitu z widocznym niebem.

Przykłady zastosowania kwadratury

• Andrea Pozzo: kościół św. Ignacego Loyoli w Rzymie, Kościół Jezuitów w Wiedniu. Pozzo zawarł również podstawy teoretyczne swych idei artystycznych w dwutomowym dziele zatytułowanym Perspectiva pictorum et architectorum Andreae Putei a societate Jesu (Rzym, 1693-1700),
• Pietro da Cortona: Palazzo Barberini,
• Giovanni Battista Tiepolo: Ca'Rezzonico, Villa Pisani w Stra, sala tronowa Pałacu Królewskiego w Madrycie,
• Andrea Palladio: Villa Rotonda w Vicenzy,
• Baldassare Peruzzi: Villa Farnesina w Rzymie.

Zobacz też

• malarstwo iluzjonistyczne,
• mural,
• trompe-l'œil.

Bibliografia

• Ian. Chilvers: Oksfordzki leksykon sztuki. Warszawa: Arkady, 2002, s. 538. ISBN 83-213-4157-8.