Kwas folinowy

Kwas folinowy
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
	kwas N-{4-[[(2-amino-5-formylo-5,6,7,8-tetrahydro-4-hydroksy-6-pterydynylo)-metylo]-amino]-benzoilo}-glutaminowy
	Inne nazwy i oznaczenia
farm.	łac. acidum folinicum
inne	leukoworyna
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C20H23N7O7
Masa molowa	473,45 g/mol
	Identyfikacja
Numer CAS	1492-18-8
PubChem	6006
DrugBank	DB00650
SMILES
	C1C(N(C2=C(N1)NC(=NC2=O)N)C=O)CNC3=CC=C(C=C3)C(=O)NC(CCC(=O)O)C(=O)O
Właściwości
	Rozpuszczalność w wodzie
	całkowicie
Temperatura topnienia	245 °C
logP	-3,2
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2018-07-25]
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie podanej karty charakterystyki; folinian wapnia
Zwroty H	H315, H317, H319, H334
Zwroty P	P261, P280, P305+P351+P338, P342+P311
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła; folinian wapnia	0 2 0
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Klasyfikacja medyczna
ATC	V03AF03
Stosowanie w ciąży	kategoria C
Farmakokinetyka
Okres półtrwania	32–35 min dla aktywnej postaci L, 352–485 min dla nieaktywnej postaci D
Wydalanie	80–90% z moczem, 5–8%% z kałem
Uwagi terapeutyczne
Drogi podawania	doustnie, domięśniowo, dożylnie

Kwas folinowy (łac. acidum folinicum) – wielofunkcyjny organiczny związek chemiczny, stosowany jako lek wspomagający w zapobieganiu toksycznemu działaniu antagonistów kwasu foliowego oraz wspomagający działanie 5-fluorouracylu.

Historia

W 1948 r. amerykańscy badacze Howerde E. Sauberlich oraz C. A. Baumann zauważyli brak wzrostu szczepu bakteryjnego Leuconostoc citrovorum ATCC 8081 na podłożach zawierających wszystkie znane aminokwasy i czynniki wzrostu, natomiast wzrost obserwowano po podaniu niewielkiej ilości wyciągu z wątroby lub drożdży^[5]^[6]. W następnym roku zespół w składzie Thomas J. Bond, Thomas J. Bardos, Margaret Sibley, William Shive uzyskał skoncentrowany wyciąg aktywnego czynnika i po raz pierwszy użył nazwy kwas folinowy na jego określenie^[5]^[7]. W 1951 roku John C. Keresztesy i Milton Silverman^[8], a rok później także Howerde Sauberlich^[9] uzyskali krystaliczną postać kwasu folinowego^[5]. W 1950 roku opracowano syntezę kwasu folinowego z kwasu foliowego^[5].

Mechanizm działania

Folininan wapnia zapobiega toksycznemu działaniu antagonistów kwasu foliowego w dwóch mechanizmach^[4]. Pierwszym z nich jest kompetycyjne użycie tego samego transportera błonowego, co dodatkowo pobudza usuwanie antagonistów kwasu foliowego z komórki, natomiast drugim jest dostarczanie substratu dla koenzymów kwasu foliowego^[4].

Folinian wapnia zwiększa działanie 5-fluorouracylu poprzez stabilizację kompleksu 5-FU z monofosforanem deoksyurydyny, syntazą tymidylanową oraz kofaktorem 5’10’ metylenotetrahydrofolinowym (Me-THP), zapobiegając śladowemu uwalnianiu syntazy tymidylanowej^[4].

Zastosowanie

ochronnie podczas stosowania antagonistów kwasu foliowego, takich jak metotreksat w celu zmniejszenia toksyczności cytostatyku u pacjentów dorosłych i u dzieci^[4]
przedawkowanie antagonistów kwasu foliowego (trimetreksat, trimetoprym, pirymetamina) u pacjentów dorosłych i u dzieci^[4]
w terapii skojarzonej z 5-fluorouracylem w leczeniu cytostatycznym pacjentów z zaawansowaną postacią raka jelita grubego^[4]
jatrogenne niedokrwistości megaloblastyczne^[10]
niedobory kwasu folinowego po leczeniu kotrimoksazolem^[10]
niedobory kwasu foliowego, w przypadkach w których nie można podać kwasu foliowego doustnie (ciężki zespół złego wchłaniania, całkowite żywienie pozajelitowe)^[4]

Folinian wapnia znajduje się na wzorcowej liście podstawowych leków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO Model Lists of Essential Medicines) (2017)^[11] i jest dopuszczony do obrotu w Polsce (2018)^[12].

Działania niepożądane

Działania niepożądane kwasu folinowego są rzadkie i występują z częstością mniejszą niż 0,01%: reakcje alergiczne, zwiększenie częstości napadów u pacjentów z padaczką; po podaniu dużych dawek – bezsenność, pobudzenie, zaburzenia depresyjne, zaburzenia żołądkowo-jelitowe; po podaniu dożylnym – gorączka^[4]^[10].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c CID 6006, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 6006 (ang.).
↑ Folinic Acid Calcium Salt (Leucovorin) SC-205701 Material Safety Data Sheet (ang.). Santa Cruz Biotechnology. [dostęp 2018-07-25].
↑ Drugs and Supplements Leucovorin (Oral Route, Intravenous Route, Injection Route) (ang.). Mayo Foundation for Medical Education and Research, 2018-02-01. [dostęp 2018-07-25].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Leucovorin Ca Teva, 10 mg/ml, roztwór do wstrzykiwań – Charakterystyka Produktu Leczniczego. Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia Rejestr Produktów Leczniczych. [dostęp 2018-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-25)].
↑ ^a ^b ^c ^d M.L. Anson, Kenneth Bailey, John T. Edsall: Advances in Protein Chemistry. T. VIII. Nowy Jork: Academic Press, 1952, s. 28-29. ISBN 978-0-08-058181-1. (ang.)
↑ H. E. Sauberlich, C. A. Baumann. A factor required for the growth of Leuconostoc citrovorum.. „J Biol Chem”. 176 (1). s. 165-73. PMID: 18886154 (ang.).
↑ Thomas J. Bond, Thomas J. Bardos, Margaret Sibley, William Shive. The folinic acid group, a series of new vitamins related to folic acid. „J. Am. Chem. Soc.,”. 71 (11), s. 3852–3853, 1949. DOI: 10.1021/ja01179a521 (ang.).
↑ John C. Keresztesy, Milton Silverman. Crystalline citrovorum factor from liver.. „J. Am. Chem. Soc.,”. 73 (11), s. 5510, 1951. DOI: 10.1021/ja01155a574 (ang.).
↑ HE. Sauberlich. Comparative studies with the natural and synthetic citrovorum factor.. „J Biol Chem”. 195 (1), s. 337-49, 1952. PMID: 14938385.
↑ ^a ^b ^c Jan K. Podlewski, Alicja Chwalibogowska-Podlewska: Leki współczesnej terapii online. Medical Tribune Polska. [dostęp 2018-07-25].
↑ WHO Model List of Essential Medicines 20th List (ang.). Światowa Organizacja Zdrowia, 2017. s. 26. [dostęp 2018-07-25].
↑ Obwieszczenie Prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych z dnia 16 kwietnia 2018 r. w sprawie ogłoszenia Urzędowego Wykazu Produktów Leczniczych Dopuszczonych do Obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia, 2018-04-16. [dostęp 2018-07-25].

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[PubChem-1] CID 6006, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 6006 (ang.).

[SCB-2] Folinic Acid Calcium Salt (Leucovorin) SC-205701 Material Safety Data Sheet (ang.). Santa Cruz Biotechnology. [dostęp 2018-07-25].

[Mayo-3] Drugs and Supplements Leucovorin (Oral Route, Intravenous Route, Injection Route) (ang.). Mayo Foundation for Medical Education and Research, 2018-02-01. [dostęp 2018-07-25].

[ChPL-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Leucovorin Ca Teva, 10 mg/ml, roztwór do wstrzykiwań – Charakterystyka Produktu Leczniczego. Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia Rejestr Produktów Leczniczych. [dostęp 2018-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-25)].

[Anson-5] M.L. Anson, Kenneth Bailey, John T. Edsall: Advances in Protein Chemistry. T. VIII. Nowy Jork: Academic Press, 1952, s. 28-29. ISBN 978-0-08-058181-1. (ang.)

[Sauberlich-6] H. E. Sauberlich, C. A. Baumann. A factor required for the growth of Leuconostoc citrovorum.. „J Biol Chem”. 176 (1). s. 165-73. PMID: 18886154 (ang.).

[Bond-7] Thomas J. Bond, Thomas J. Bardos, Margaret Sibley, William Shive. The folinic acid group, a series of new vitamins related to folic acid. „J. Am. Chem. Soc.,”. 71 (11), s. 3852–3853, 1949. DOI: 10.1021/ja01179a521 (ang.).

[Keresztesy-8] John C. Keresztesy, Milton Silverman. Crystalline citrovorum factor from liver.. „J. Am. Chem. Soc.,”. 73 (11), s. 5510, 1951. DOI: 10.1021/ja01155a574 (ang.).

[Sauberlich2-9] HE. Sauberlich. Comparative studies with the natural and synthetic citrovorum factor.. „J Biol Chem”. 195 (1), s. 337-49, 1952. PMID: 14938385.

[MPD-10] Jan K. Podlewski, Alicja Chwalibogowska-Podlewska: Leki współczesnej terapii online. Medical Tribune Polska. [dostęp 2018-07-25].

[WHO_2017-11] WHO Model List of Essential Medicines 20th List (ang.). Światowa Organizacja Zdrowia, 2017. s. 26. [dostęp 2018-07-25].

[Wykaz_2018-12] Obwieszczenie Prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych z dnia 16 kwietnia 2018 r. w sprawie ogłoszenia Urzędowego Wykazu Produktów Leczniczych Dopuszczonych do Obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia, 2018-04-16. [dostęp 2018-07-25].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

V03AB – Odtrutki	ipekakuana prawdziwa nalorfina edetyniany pralidoksym prednizolon prometazyna tiosiarczan sodu azotyn sodu dimerkaprol obidoksym protamina nalokson etanol chlorek metylotioninium nadmanganian potasu fizostygmina siarczan miedzi(II) jodek potasu azotyn amylu acetylocysteina Digitalis-Antidot flumazenil metionina 4-(dimetyloamino)fenol cholinesteraza błękit pruski glutation hydroksykobalamina fomepizol sugammadeks fentolamina idarucyzumab andeksanet α
V03AC – Czynniki wiążące żelazo	deferoksamina deferypron deferazyroks
V03AE – Leki stosowane w leczeniu hiperkaliemii i hiperfosfatemii	sulfonian polistyrenu sewelamer węglan lantanu octan wapnia węglan magnezu cukrożelazowy tlenowodorotlenek bezwodny octan wapnia cytrynian żelaza(III) patiromer wapnia cyklokrzemian sodowo-cyrkonowy
V03AF – Leki zmniejszające toksyczność leków przeciwnowotworowych	mesna deksrazoksan folinian wapnia lewofolinian wapnia amifostyna folinian sodu rasburykaza palifermina glukarpidaza lewofolinian sodu arginina lizyna trilacyklib
V03AG – Leki stosowane w hiperkalcemii	sól sodowa fosforanu celulozy fosforan sodu
V03AH – Leki stosowane w hipoglikemii	diazoksyd
V03AN – Gazy medyczne	tlen dwutlenek węgla hel azot powietrze medyczne
V03AX – Inne produkty terapeutyczne	nalfurafina kobicystat difelikefalina
V03AZ – Leki hamujące przewodzenie nerwowe	etanol

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne