Kwasica ketonowa

Kwasica ketonowa
ketoacidosis diabetica
ICD-10	E10.1 Kwasica ketonowa jako powikłanie cukrzycy typu I
ICD-10	E11.1 ... cukrzycy typu II
ICD-10	E12.1 ... cukrzycy związanej z niedożywieniem
ICD-10	E13.1 ... innej określonej cukrzycy
ICD-10	E14.1 ... nieokreślonej cukrzycy

Kwasica ketonowa (ketokwasica cukrzycowa, ang. diabetic ketoacidosis, DKA) – stan organizmu, w którym w celu produkcji energii następuje spalanie tłuszczów zamiast glukozy w wyniku czego dochodzi do nadmiernej produkcji ketonów (ciał ketonowych) wywołujących kwasicę metaboliczną (nieoddechową).

Mechanizm

Do spalania tłuszczów w miejsce glukozy dochodzi przy znacznym niedoborze lub braku insuliny – w takiej sytuacji cukier, mimo że krąży we krwi, nie może być przejęty przez komórki i użyty do szlaków metabolicznych. Zmniejszone stężenie insuliny skutkuje zarazem zwiększonym stężeniem glukagonu i adrenaliny – a dalszej kolejności dochodzi do glukoneogenezy w wątrobie oraz zwiększenia lipolizy z produkcją ketonów (ciał ketonowych). Następuje utrata glukozy z moczem, diureza osmotyczna, odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe. Nieleczona kwasica ketonowa może doprowadzić do śpiączki i jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia.

Epidemiologia

Kwasica ketonowa może wystąpić w przebiegu cukrzycy każdego typu, ale najczęściej jest pierwszym objawem cukrzycy typu I. Chorują głównie ludzie młodzi, ale umierają z jej powodu ludzie w wieku podeszłym. Śmiertelność wynosi 5–10%.

Etiopatogeneza

Stany prowadzące do kwasicy ketonowej

• cukrzyca
• szeroko pojęty głód – wskutek niedożywienia, biegunki, wymiotów
• alkohol

Czynniki wywołujące

• zakażenia bakteryjne – dróg moczowych, osteomyelitis, dróg oddechowych
• zakażenia wirusowe
• ostre choroby sercowo-naczyniowe – zawał serca, udar mózgu^[1]
• ciąża^[2] – nagły wzrost zapotrzebowania na insulinę, insulinooporność
• zapalenie trzustki
• leki osłabiające śladowe wydzielanie insuliny – tiazydy, sulfonamidy, steroidy, acetazolamid
• błędy w insulinoterapii i w leczeniu doustnymi środkami przeciwcukrzycowymi lub ich nieprawidłowe stosowanie przez pacjenta^[3]
• ostre schorzenia niezakaźne
• nadmiar hormonów osłabiających wpływ insuliny: glukagonu, katecholamin, kortyzolu i hormonów tarczycy

Objawy

• utrata łaknienia, nudności, wymioty, bóle brzucha
• zapach acetonu z ust (zapach owoców/jabłek)
• oddech Kussmaula
• odwodnienie (suchość błon śluzowych i języka, utrata napięcia skóry) – poliuria i polidypsja
• osłabienie, senność, utrata przytomności
• zaburzenia świadomości
• zaczerwienienie policzków – "rumieniec" kwasiczy
• wysypka na ciele
• ból w klatce piersiowej

Badania laboratoryjne

• proste badanie moczu – przebarwienie odczynnika w ciągu 15 sekund (skala od – do ++++)
• hiperglikemia >400 mg/dl
• glikozuria i ketonuria
• kwasica metaboliczna – pH krwi tętniczej <7,25
• luka anionowa od 10 do >12 mEq/l
• zaburzenia elektrolitowe: hiponatremia, hipofosfatemia,
• zwiększenie hematokrytu

Leczenie

• Insulinoterapia – tylko insulinami krótko działającymi
  • dożylny ciągły wlew insuliny za pomocą pompy infuzyjnej lub strzykawki automatycznej
  • bezpieczna szybkość obniżania glikemii została określona na 50 mg% na godzinę
  • początkowe wstrzyknięcie 0,1 j./kg mc./h
• Wyrównanie zaburzeń kwasowo-zasadowych
  • podawanie dożylne 8,4% roztworu wodorowęglanu sodu rozcieńczonego płynami hipotonicznymi
  • podawać tylko przy pH <7,0 i przerwać, gdy osiągnie pH = 7,2
• Wyrównanie niedoborów wodno-elektrolitowych
  • przetoczenie 5,5-6,5 l płynów i.v. – pod kontrolą OCŻ
  • przy obniżonym stężeniu potasu (<5,5 mmol/l i wydolnych nerkach) wlew KCl i.v.
• Leczenie przyczyny wywołującej
• Leczenie powikłań: wstrząsu, niewydolności nerek, DIC

Zobacz też

• cukrzyca
• ketonuria

Przypisy

Bibliografia

• Choroby wewnętrzne. AndrzejA. Szczeklik (red.), JerzyJ. Alkiewicz, Kraków: Medycyna Praktyczna, 2005, ISBN 83-7430-031-0, OCLC 830805120 .
• Endokrynologia na co dzień, AndrzejA. Milewicz (red.), GrażynaG. Bednarek-Tupikowska, Wrocław: AM im. Piastów Śląskich, 2003, ISBN 83-7055-373-7, OCLC 830538820 .