Kwilina

Kwilina
wieś
Ilustracja
Kapliczka św. Jana Nepomucena
Państwo

 Polska

Województwo

 świętokrzyskie

Powiat

włoszczowski

Gmina

Radków

Liczba ludności (2021)

236[1]

Strefa numeracyjna

34

Kod pocztowy

29-135[2]

Tablice rejestracyjne

TLW

SIMC

0144160[3]

Położenie na mapie gminy Radków
Mapa konturowa gminy Radków, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Kwilina”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Kwilina”
Położenie na mapie powiatu włoszczowskiego
Mapa konturowa powiatu włoszczowskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Kwilina”
Ziemia50°41′17″N 20°01′06″E/50,688056 20,018333

Kwilinawieś sołecka[4] w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie włoszczowskim, w gminie Radków[3][5]. Leży nad rzeką Kwilinką.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa częstochowskiego.

Przez wieś przechodzi szlak rowerowy niebieski niebieska ścieżka rowerowa do Radkowa.

Historia

Rodowa wieś Kwilińskich herbu Lis, których wybitnym przedstawicielem był Mściwoj z Kwiliny w latach 1336-85 dziedzic wsi, a także latach 1368-85 Giebołtowa, w roku 1352 Książa Małego, Siedliszowic 1304-66 i Różnicy 1384-5, syn Mściwoja z Krzelowa wojewody sandomierskiego a latach 1331-40, łowczego krakowskiego, w latach 1347-63, podkomorzego krakowskiego a następnie w latach 1363-82, 1384 starosty bydgoskiego 1362-8, żonaty z Heleną (opis biograficzny B. Wyrozumska, Mściwoj z Kwiliny, PSB 22, s. 233-4)[6]

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1239 r.

W roku 1239 Bolesław V Wstydliwy książę sandomierski z matką (Grzymislawą) poświadczają, że arcybiskup gnieźnieński Pełka dał swemu bratu stryjecznemu Piotrowi i jego synowi Mironowi wieś „Quilina” w zamian za ich wieś Kępino (w województwie sandomierskim), którą obecnie Pełka nadał klasztorowi cystersów w Sulejowie (w województwie sieradzkim)[6].

Rycerski a później szlachecki ród Lisów posiadał Kwilinę przez długi czas.

W następnych latach dziedzicami Kwiliny byli między innymi: Jan z Kwiliny, Mikołaj z Kwiliny, Klemens z Kwiliny oraz Stanisław Kwiliński, syn Klemensa, który w 1520 roku sprzedał miejscowość Rzeszowskim.

Rzeszowscy zaprowadzili tu kalwinizm, który utrzymał się do końca XVII w. W posiadanie Kwiliny weszli także Rejowie, Ważyńscy, Michałowscy. Ci ostatni uczynili ośrodkiem swoich dóbr Słupię w powiecie jędrzejowskim. Po śmierci Józefa Michałowskiego miejscowość otrzymał jego syn, Feliks, który w roku 1764 odstąpił ją i inne majątki bratu Antoniemu, dziedzicowi wspomnianej Słupi[6].

Po bezpotomnej śmierci brata w 1802 r. dobra odziedziczyła jego żona, Józefa, która w roku 1808 sprzedała je kuzynom Romanowi i Mariannie Michałowskim.
W 1827 r. Kwilina miała tylko 9 domów i 93 mieszkańców[7].

W latach 80. XIX wieku Kwilina liczyła już 28 domów i 279 mieszkańców[7].

Według spisu powszechnego z roku 1921 miejscowość Kwilina posiadała 43 domów i 268 mieszkańców[8]

Ostatnimi właścicielami dworu w Kwilinie była rodzina Morstinów. W czasie II wojny światowej córki Jerzego i Cecyli z Morstinów (II voto Borkowskiej), Helena i Krystyna, działały w konspiracji.

Zabytki

  • dwór z końca XVIII wieku; przebudowany na przełomie XIX i XX wieku; po II wojnie światowej do 1989 r. pełnił funkcję szkoły podstawowej obecnie dwór jest własnością fundacji im. Marii Czackiej
  • park z ok. XVII wieku, przekomponowany w II połowie XIX wieku
  • kapliczka z XVII-wieczną figurą św. Jana Nepomucena

Etymologia nazwy

Nazwa wsi pochodzi od słowa kwilić, które w średniowieczu oznaczało lament, płacz żałosny albo głos lub szczerbiot ptasi. Nie wykluczone, że najpierw nazwano tak rzekę Kwilinkę, której nazwę przeniesiono w późniejszym czasie na miejscowość.

Obszar

Obszar wsi wynosi 477 ha, w tym:

  • grunty orne: 111 ha
  • użytki zielone: 21 ha
  • lasy: 305 ha
  • pozostałe: 40 ha

Poczet Dziedziców Kwiliny

  • ród Kwilińskich
    • Mszczuj z Kwiliny
    • Klemens z Kwiliny
    • Jan z Kwiliny
    • Mikołaj z Kwiliny
    • Klemens z Kwiliny
    • Stanisław z Kwiliny
  • ród Rzeszowskich
    • Andrzej Rzeszowski
    • Stanisław Rzeszowski
    • Hieronim Rzeszowski
  • ród Rejów
    • Martini Rej
  • ród Ważyńskich
    • Krzysztof Ważyński
    • Stanisław Ważyński
  • ród Michałowskich
    • Józef Michałowski
    • Feliks Michałowski
    • Antoni Michałowski
    • Józefina Michałowska
    • Roman i Marianna Michałowscy
  • ród Morstinów
    • Janusz Morstin i Cecylia Morstin z Morstinów (II voto Janowa Borkowska)
    • Helena i Krystyna Morstin (siostry)

Przypisy

  1. Wieś Kwilina w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2022-10-03] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 638 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. a b GUS: TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-04-23].
  4. Gmina Radków: Jednostki pomocnicze gminy Radków. Urząd Gminy Radków. [dostęp 2015-04-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
  5. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-04-23]. 
  6. a b c SHGZP ↓, s. 412.
  7. a b Kwilina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 33.
  8. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. Województwo kieleckie, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1924 [dostęp 2015-04-28].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Świętokrzyskie Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Świętokrzyskie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 51.4 N
  • S: 50.1N
  • W: 19.6 E
  • E: 22 E
Włoszczowa County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Włoszczowa County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 51.06 N
  • S: 50.60 N
  • W: 19.69 E
  • E: 20.25 E
Szlak rowerowy niebieski.svg
Niebieski szlak rowerowy
POL gmina Radków (powiat włoszczowski) COA.svg
POL_gmina_Radków_(powiat_włoszczowski)_COA
Kwilina Jan Nepomucen.JPG
Autor: Michaelus, Licencja: CC BY 3.0
Kapliczka św. Jana Nepomucena w Kwilinie