Kwintus Cecyliusz Metellus Numidyjski

Quintus Caecilus Metellus Numidicus (ur. ok. 160 p.n.e. – zm. 91 p.n.e.) – członek wpływowego plebejskiego rodu rzymskiego Cecyliuszy, syn Lucjusza Cecyliusza Metellusa Kalwusa, konsula w 142 r. p.n.e.

Początki kariery

W młodości w Atenach słuchał wykładów filozofa Karneadesa^[1]. Zarządzał, prawdopodobnie po preturze, jakąś prowincją dostarczającą do Rzymu zboże^[2]. Po tym został oskarżony o wymuszenia i sprzeniewierzenie, ale miał tak doskonałą reputację człowieka stawiającego dobro kraju ponad wszystko, że sąd uniewinnił go, a sędziowie nawet nie chcieli się zapoznać z przedstawianymi księgami rachunkowymi, żeby nie okazać, że mają wątpliwości co do jego prawości^[3][4][5].

Wojna w Numidii

Rok 110 p.n.e. był w wojnie jugurtyńskiej dla Rzymu niepomyślny; armia rzymska pod dowództwem Spuriusza Postumiusza Albinusa została rozbita i konsul został zmuszony do podpisania hańbiącego pokoju. Gdy w 109 r. p.n.e. Metellus został konsulem wraz z Markiem Juniuszem Sylanusem, jemu przypadła w udziale prowincja Numidia^[6] i prowadzenie wojny z Jugurtą^[7][8]. Metellusa uważano za człowieka energicznego, cieszącego się nieskazitelną opinią i Rzymianie liczyli na pomyślny obrót spraw w Numidii. Metellus zaraz po objęciu urzędowania całą uwagę skoncentrował na problemie wojny i nie mając zaufania do dawnego wojska przeprowadził nowy zaciąg, gromadził posiłki, przygotowywał zapasy, wspierany w tych przygotowaniach przez senat i cały lud^[6]. W charakterze legata wojskowego poszedł z nim do Afryki Gajusz Mariusz^[7][8]. Po przybyciu do Afryki przejął dowództwo nad armią o niskim morale i zajął się najpierw przywróceniem dyscypliny i zdolności bojowej]^[9]. Jugurta zdecydował się wydać bitwę Rzymianom zastawiając pułapkę na wzgórzach nad rzeką Muthul, gdzie ustawił zasadniczą część swoich sił, a pozostała część piechoty i słonie bojowe pod dowództwem Bomilkara zajęły pozycję nad rzeką. Po całodziennej, chaotycznej bitwie oddziały Metellusa pokonały siły Jugurty, a część wojsk dowodzonych przez legata Publiusza Rutiliusza rozbiła oddział Bomilkara]^[10]. Pokonany Jugurta zebrał znowu wojska ale tym razem unikał bitwy prowadząc wojnę partyzancką. Metellus niszczył ziemie nieprzyjaciela i próbował zdobyć ale bez powodzenia miast Zamę. Ostatecznie wycofał się w okolice Kartaginy]^[11][12]. Senat przydzielił mu Numidię jako prokonsulowi. W latach 108-107 pozostał w Numidii w randze prokonsula organizując prowincję i zwalczając partyzantkę Jugurty. Zdobył nawet miast Cyrte i Thalę]^[11] ale nie udało mu się pokonać ostatecznie Jugurty^[13]. Oskarżano go o celowe przeciąganie wojny, by uzyskać przedłużenie dowództwa^[8]. W trakcie tej wojny Mariusz zdobywał coraz większą sławę i poważanie w wojsku i na jego coraz większe ambicje z niechęcią patrzył Metellus^[14][13]. Po długim zwlekaniu zwolnił Mariusza na dwanaście dni przed ostatecznym terminem zgłaszania kandydatur na konsulów^[14]. Mariusz zgłaszając wiele zarzutów pod adresem Metellusa uzyskał konsulat dla siebie, obiecując zakończenie wojny z Jugurtą^[15]. Tym samym Mariusz został następcą Metellusa w Numidii i od tego czasu datuje się wrogość między tymi politykami^[16][13].

W Rzymie

Metellus stał się przywódcą optymatów a Mariusz przewodził popularom. Metellus po powrocie do Rzymu odbył triumf z tytułu zwycięstw w Numidii^[17] i zyskał przydomek (agnomen): Numidyjski (Numidicus)^[8]. Przyjaźnił się ze znanym retorem i pierwszym filologiem rzymskim Lucjuszem Eliuszem Stilo Prekoninusem. W 102 r. p.n.e. był cenzorem^[17] razem ze swoim bratem stryjecznym Gajuszem Cecyliuszem Metellusem Kaprariuszem^[18] . Nie zgodził się na dopisanie do listy obywateli, niejakiego Kwintusa podającego się za syna Tyberiusza Grachusa^[17]. Próbował usunąć z senatu Lucjusza Apulejusza Saturnina^[19], trybuna ludowego w roku 103 i 100 p.n.e. i Serwiliusza Glaucję trybuna w 109 p.n.e., wybitnych działaczy stronnictwa popularów. Nie zgodził się jednak na to drugi cenzor Metellus Kaprariusz^[20]. W 100 r. p.n.e. Saturninusa i Glaucja z zemsty^[20] przeprowadzili plan obalenia Metellusa, wsparci przez Mariusza, nienawidzącego go zarówno na gruncie prywatnym jak i politycznym, który uzyskał na ten rok swój szósty konsulat^[21][22]. Saturninus, który po zamordowaniu swojego kontrkandydata Noniusza^[20], objął stanowisko trybuna ludowego^[23], przeprowadził uchwalenie ustawy agrarnej, przewidującej podział ziemi (ager publicus) zdobytej na Cymbrach^[22], do której dodał klauzulę zobowiązującą senat do zaprzysiężenia posłuszeństwa jej postanowieniom^[23]. Kto by zaś takiej przysięgi nie złożył miał zostać usunięty z senatu i obłożony grzywną 20 talentów^[22]. Wciągając w pułapkę Metellusa, Mariusz na posiedzeniu senatu oświadczył, że nie zgadza się na przysięgę, to samo zapewnienie, że nie będzie przysięgał, złożył Metellus^[24][23]. Gdy jednak po kilku dniach senatorowie zostali wezwani przed rostra do potwierdzeni ustawy, Mariusz jako pierwszy złożył przysięgę. Optymaci znaleźli się w położeniu upokarzającym. przysięgli jednak potem wszyscy po kolei z obawy przed ludem prócz jednego tylko Metellusa. Ten bowiem mimo nalegań i próśb ze strony przyjaciół, nie odstąpił od swej decyzji i nie przysiągł^[23][25][17]. Saturninus pozwał go za to do odpowiedzialności sądowej^[25].

Na wygnaniu

Bronili Metellusa optymaci, ale on nie chcąc być przyczyną walk wewnętrznych^[26] dobrowolnie usunął się na wygnanie na Rodos^[23][25] i Smyrnę^[17]. A wyrok formalny o wygnaniu przeprowadzili, już po tym usunięciu się Metellusa z Rzymu, Gajusz Mariusz^[27] i Saturninusi^[28]. W czasie tego wygnania Metellus otrzymywał wiele dowodów uznania i czci. Sam na Rodos oddawał się naukom filozoficznym^[23]. Wrócił dzięki usilnym staraniom swojego syna, Metellusa Piusa^[29] na mocy ustawy wniesionej przez trybuna Kalidiusza^[17][30] wśród objawów olbrzymiej sympatii ze strony całego miasta^[27]. O sile charakteru i umiarkowaniu Metellusa, jednakowym zachowaniu wobec dobrych i złych obrotów fortuny świadczy reakcja na pismo informujące go, że senat i lud rzymski jednomyślnie zgadzają się na jego powrót. Otrzymał ten list w trakcie publicznego spektaklu w mieście Tralles, ale ani nie wyszedł przed końcem przedstawienia ani nie zdradził się przed sąsiadami z wielkiej radości^[31][17]. Według legendy, przytoczonej przez Cycerona^[32], zginął otruty przez Kwintusa Wariusza, trybuna ludu w 91 p.n.e. Kwintus Metellus Numidyjski był z pewnością jednym z najbardziej poważanych osobistości swoich czasów, o godnych podziwu osiągnięciach i całe jego życie było pełne mądrości i godności^[33][34].

Potomkowie

Zobacz też

• drzewo genealogiczne Cecyliuszów Metellów

Przypisy