Kyzyłorda

Kyzyłorda
Қызылорда
Ilustracja
Dworzec kolejowy
Herb
Herb
Państwo

 Kazachstan

Obwód

kyzyłordyński

Prawa miejskie

1867

Populacja (2020)
• liczba ludności


242 462

Nr kierunkowy

+7 7242

Kod pocztowy

120000-120018

Tablice rejestracyjne

N, 11

Położenie na mapie Kazachstanu
Ziemia44°50′39″N 65°29′20″E/44,844167 65,488889
Strona internetowa

Kyzyłorda (kaz. Қызылорда; ros. Кызылорда) – miasto w południowym Kazachstanie, na Nizinie Turańskiej, nad Syr-darią, siedziba władz obwodu kyzyłordyńskiego. W 2020 roku liczyło ok. 242 tys. mieszkańców[1].

Ośrodek przemysłu materiałów budowlanych, celulozowo-papierniczego, maszynowego, odzieżowego i spożywczego. W pobliżu miasta znajdują się duże uprawy ryżu, wykorzystujące systemy sztucznego nawadniana zasilane wodami Syr-darii. Miejscowość stanowi ważny węzeł drogowy, posiada stację kolejową i obsługiwana jest przez międzynarodowy port lotniczy. W mieście działa wyższa szkoła pedagogiczna oraz instytucje kulturalne, m.in. muzeum historyczno-krajoznawcze i teatr[2]. Do najważniejszych zabytków należą cerkiew Kazańskiej Ikony Matki Bożej z końca XIX wieku oraz meczet Ajtbaja z 1878 roku[3].

Historia

XIX-wieczne zdjęcie miasta

W 1817 roku na miejscu osady Kamyskała założona została twierdza chanatu kokandzkiego, którą nazwano Akmeszyt (kaz. Ақмешіт; ros. Акмечеть, Akmieczet´; tłum. ‘biały meczet’[4])[5]. Latem 1853 roku została ona podbita przez wojska rosyjskie pod dowództwem generała Wasilija Pierowskiego, na cześć którego przemianowano twierdzę na fort Pierowskij (ros. Перовский). Przy fortyfikacjach zaczęła rozwijać się osada Pierowsk (ros. Перовск)[4], która w 1867 roku otrzymała status miasta i wyznaczona została na siedzibę ujezdu. 12 listopada 1917 roku rządy w Pierowsku objęli bolszewicy i było to pierwsze miejsce na terytorium Kazachstanu, w którym ustanowiona została władza radziecka. W 1922 roku przywrócono nazwę Akmeszyt[5]. W 1925 roku miasto stało się stolicą Kazachskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej i związku z tym przemianowano je na Kyzyłorda (kaz. Қызылорда; ros. Кзыл-Орда, Kzył-Orda; tłum. ‘czerwona stolica’[4]). Status stolicy utraciło w 1929 roku na rzecz Ałmaty. W 1926 roku otwarto w mieście Kazachski Teatr Dramatyczny. W 1938 roku Kyzyłordę ustanowiono siedzibą władz nowo utworzonego obwodu kyzyłordyńskiego. W tym czasie w mieście funkcjonowały m.in. elektrownia, młyn, piekarnia, zakłady przetwórstwa rybnego, zakłady produkcji ryżu oraz cegielnia. Po II wojnie światowej nastąpił dalszy rozwój przemysłu, uruchomiono m.in. zakłady obuwnicze, mięsne, zbożowe, celulozowo-papiernicze, mleczarnię oraz fabrykę włóknin. W 1974 roku otwarto fabrykę maszyn do produkcji ryżu[5]. W 1997 roku zmieniono nazwę miasta w języku rosyjskim z Kzył-Orda na Kyzyłorda (ros. Кызылорда)[6].

Sport

W mieście ma siedzibę klub piłkarski Kajsar Kyzyłorda, który rozgrywa swoje mecze na stadionie im. Ganiego Muratbajewa.

Przypisy

  1. ↑ Қазақстан Республикасы халқының облыстар және астана, қалалар, аудандар, аудан орталықтары және кенттер бөлінісіндегі жынысы бойынша саны 2020 жылдың басына (kaz.). Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитеті. [dostęp 2020-09-06].
  2. ↑ КЗЫЛ-ОРДА (ros.). Энциклопедический словарь. [dostęp 2020-09-06].
  3. ↑ Кзыл-Орда́ (ros.). Словарь современных географических названий. — Екатеринбург: У-Фактория. Под общей редакцией акад. В. М. Котлякова. 2006. [dostęp 22020-09-06].zły zapis daty dostępu
  4. ↑ a b c Кзыл-Орда (ros.). Географические названия мира: Топонимический словарь. - М: АСТ. Поспелов Е.М.. 2001.. [dostęp 2020-09-06].
  5. ↑ a b c «Казахстан» Национальная энциклопедия. Главный редактор Буркитбай Аяган. T. 3, К-М. Алматы: Главная редакция «Қазақ энциклопедиясы», 2005, s. 381. ISBN 9965-9746-4-0.
  6. ↑ Указ Президента Республики Казахстан от 17 июня 1997 года № 3550 «Об изменениях в административно-территориальном устройстве Актюбинской, Западно-Казахстанской, Кзыл-Ординской и Кустанайской областей» (ros.). Юрист - Параграф Online. [dostęp 2020-09-06].

Media użyte na tej stronie

Kyzylorda coat-of-arms.png
Герб города Кзыл-Орда
Syr Darya Oblast. City of Perovsk. Eastern Section of the City, View from the Fortification WDL10936.png
This photograph is from the ethnographical part of Turkestan Album, a comprehensive visual survey of Central Asia undertaken after imperial Russia assumed control of the region in the 1860s. Commissioned by General Konstantin Petrovich von Kaufman (1818–82), the first governor-general of Russian Turkestan, the album is in four parts spanning six volumes: “Archaeological Part” (two volumes); “Ethnographic Part” (two volumes); “Trades Part” (one volume); and “Historical Part” (one volume). The principal compiler was Russian Orientalist Aleksandr L. Kun, who was assisted by Nikolai V. Bogaevskii. The album contains some 1,200 photographs, along with architectural plans, watercolor drawings, and maps. The “Ethnographic Part” includes 491 individual photographs on 163 plates. The photographs show individuals representing the different peoples of the region (Plates 1–33); daily life and rituals (Plates 34–91); and views of villages and cities, street vendors, and commercial activities (Plates 92–163).
Cities and towns; Ethnographic photographs; Forts and fortifications; Photographic surveys