Lądek-Zdrój (gmina)

Lądek-Zdrój

gmina miejsko-wiejska
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
TERYT	0208083
Burmistrz	Roman Kaczmarczyk
Powierzchnia	117,4 km²
Populacja (31.12.2021) • liczba ludności	7991[1]
• gęstość	68,1 os./km²
Nr kierunkowy	74
Tablice rejestracyjne	DKL
Adres urzędu: Rynek 31 57-540 Lądek-Zdrój
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 9
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Lądek-Zdrój
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Lądek-Zdrój
50°21′N 16°53′E/50,343056 16,879444
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej
Portal Polska

Lądek-Zdrój – gmina miejsko-wiejska w Polsce położona w województwie dolnośląskim, we wschodniej części powiatu kłodzkiego i ziemi kłodzkiej. Przed reformą administracyjną Polski z 1999 r. gmina wchodziła w skład województwa wałbrzyskiego. Siedziba gminy znajduje się w Lądku-Zdroju^[2].

Obszar gminy stanowi 7,14% powierzchni powiatu. Według danych z 31 grudnia 2010 gminę zamieszkiwały 8592 osoby^[3]. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku gminę zamieszkiwało 8171 osób^[4].

Środowisko naturalne

Borówkowa widoczna ponad Lądkiem-Zdrojem, najwyższy szczyt gminy

Położenie geograficzne

Gmina Lądek-Zdrój położona jest w południowo-zachodniej Polsce, w Sudetach, obejmuje środkową część doliny Białej Lądeckiej oraz częściowo Krowiarki, wchodzące w skład Masywu Śnieżnika i Góry Złote, które stanowią równocześnie wschodnią granicę państwa polskiego^[5].

Na zachodzie gmina Lądek-Zdrój graniczy z gminami: Kłodzko i Bystrzyca Kłodzka, na północny z gminą Złoty Stok w powiecie ząbkowickim, a na południu z gminą Stronie Śląskie^[6].

Widok z Przełęczy Lądeckiej na stronę czeską

Warunki naturalne

Powierzchnię gminy Lądek-Zdrój leżącej w Sudetach Wschodnich tworzy znaczna część Gór Złotych i Krowiarek. Pasmo Gór Złotych tworzy rozległy, zalesiony pas wyniesień w północnej i wschodniej części Gminy. Partie szczytowe tych gór osiągają wysokość bezwzględną w przedziale od 600 do 900 m n.p.m., w tym są to m.in. szczyty: Borówkowa (900 m) – największy szczyt gminy, Jawornik Wielki (872 m), Kadzielna (827 m), Królówka (782 m), Karpiak (775 m), Trojak (766 m), Wójtowa (740 m), Trzmielak (725 m). Pasmo gór jest rozcinane na poszczególne wyniesienia i wydłużone grzbiety przez liczne głębokie doliny rzeczne oraz przełęcze górskie. Do najważniejszych przełęczy Gór Złotych leżących na terenie Gminy zaliczyć można: Przełęcz Różaniec (583 m n.p.m.), Przełęcz Lądecką (665 m n.p.m.) i Przełęcz Karpowską (753 m n.p.m.)^[7].

Pasmo Krowiarek rozciąga się w południowej części gminy, od Stójkowa, przez Kąty Bystrzyckie po Konradów i Trzebieszowice. W granicach gminy położone są m.in. następujące szczyty tego pasma: Wapnisko (799 m), Karczmisko (694 m), Siniak (658 m). W Stójkowie szczytowymi kulminacjami Kuźniczych Gór (Pośrednica – 569 m i Kuźnicza Góra – 507 m) przebiega fragment granicy gmin Lądek Zdrój i Stronie Śląskie^[8].

Biała Lądecka przepływająca przez Trzebieszowice

Pomiędzy pasmem Krowiarek a Górami Złotymi rozpościera się Obniżenie Lądka-Zdroju i Stronia Śląskiego, zawężając swój zasięg w kierunku zachodnim do Doliny Białej Lądeckiej. Osią Obniżenia jest rzeka Biała Lądecka, tworząca wraz ze swoimi dopływami gęstą sieć rzeczną obszaru, zasobną w wody płynące^[9]. Na terenie gminy Lądek Zdrój dopływami prawobrzeżnymi rzeki są: Jadwiżanka, Karpowski Potok z Przywrą, Luty Potok (Wądół) z Obszarniczką, Wiosennik, Pląsawa, Orliczka, Jaskiniowiec i Skrzynczana, a lewobrzeżnymi: Rudawka z Czerwonym Potokiem i Konradka z Rudym Potokiem^[10].

Platforma widokowa na Jaworniku Wielkim

Budowa geologiczna

Charakterystycznym rysem rzeźby terenu zarówno Masywu Śnieżnika jak i Gór Złotych są powierzchnie zrównań morfologicznych, tworzących wierzchowiny lub łagodnie nachylone spłaszczenia stokowe w trzech wyraźnych poziomach opadających stromymi zboczami, a rozcinane dolinami potoków^[11]. Podstawowymi składnikami litograficznymi występującymi na terenie gminy Lądek-Zdrój są granitognejsy i łupki metamorficzne^[12].

Długa historia rozwoju geologicznego i skomplikowana struktura Masywu Śnieżnika i Gór Złotych nie dają jak dotąd podstaw do pełnego i jednoznacznego określenia poszczególnych etapów jego rozwoju^[13].

Surowce mineralne

Oprócz walorów naturalnego, górskiego krajobrazu Góry Złote wyróżniają się takimi osobliwościami przyrodniczymi, jak: bazaltowe formy skalne na północ od Lądka-Zdroju i Lutyni, gnejsowe formy skalne w masywie Trojaka i Królówki. W rejonie Kątów Bystrzyckich występują łupki grafitowe (o zawartości 0,23-10,9% czystego grafitu), będącego cennym surowcem dla metalurgii^[14].

Warunki klimatyczne

Warunki klimatyczne w gminie Lądek-Zdrój podobnie jak w innych rejonach należących do Sudetów są zdeterminowane takimi czynnikami jak: wysokość n.p.m. i układ orograficzny. Zbyt mała liczba stacji meteorologicznych oraz brak ciągłości pomiarów w znacznym stopniu utrudniają sporządzenie charakterystyki lokalnego klimatu. Średnie roczne temperatury mierzone w latach 1881-1930 dla Lądka-Zdroju wyniosły 6,5 °C. Opady ściśle związane są z wysokością, ekspozycją stoków i dominującymi kierunkami wiatrów deszczonośnych (NW i W). Roczny opad wynosi w tym rejonie średnio 686 mm^[15].

Środowisko przyrodnicze

Róża kłodzka kwitnie na wiosnę na podmokłych łąkach

Roślinność

Flora gminy Lądek-Zdrój wykazuje cechy mieszane między gatunkami karpackimi a zachodniosudeckimi, dlatego też jest zaliczana do florystycznego Okręgu Wschodniosudeckiego. Lasy stanowią przeważające pokrycie terenu Gór Złotych. Na terenie Krowiarek poza lasami i obszarami zurbanizowanymi, liczniej występują tereny bezleśne. Podstawowym gatunkiem lasotwórczym jest obecnie świerk. Nad ciekami wytworzyły się wtórne zespoły ciemiężycy zielonej oraz lepiężnika białego. Z kolei na wilgotnych łąkach, na przełomie maja i czerwca kwitnie pełnik europejski, zwany lokalnie różą kłodzką^[16]. Na długości około 25 km pomiędzy Lądkiem-Zdrój a Żelaznem w rzece Biała Lądecka występuje jaskier pędzelkowaty. Roślina ta umieszczona jest w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin^[17].

Poza cennymi okazami starodrzewu, które są chronione prawnie jako pomniki przyrody, na terenie miasta Lądek-Zdrój rośnie wiele cennych, rzadkich gatunków drzew, wyróżniających się swoją wielkością. Skupiają się one głównie w obrębie dzielnicy uzdrowiskowej oraz na jej obrzeżu. Ciekawą formę roślinności stanowią lądeckie parki miejskie, których początki sięgają XVII wieku^[18].

© Hans Hillewaert, CC BY-SA 4.0

Głowacz białopłetwy, jeden z dwóch gatunków ryb objętych ochroną

Zwierzęta

Pod względem fauny opisywany obszar w większości nie różni się od innych terenów wchodzących w skład Sudetów, jednak ze względu na duże zalesienie i mała gęstość zaludnienia terenów, populacje poszczególnych gatunków są na ogół większe. Wśród ssaków występują: jeleń i sarna, dzik. Poza tym spotkać można tutaj lisa, kunę leśną, jeża, koszatkę leśną, wiewiórkę rudą i borsuka. Spośród drobniejszych zwierząt żyją tutaj: nornica ruda, orzesznica oraz kilkanaście gatunków nietoperzy. Występuje też miedziobrunatny ślimak nadobny i pomrów błękitny. W niewielkim jeziorku w Jaskini Radochowskiej stwierdzono obecność małego skorupiaka, występującego w głównie tylko w Tatrach, czyli studniczka tatrzańskiego^[19].

Spośród ptaków na terenie gminy spotyka się: jarząbka, sowę włochatą, pliszkę górską, drozda ozdobnego. Na uwagę zasługują gatunki zagrożone w skali kraju takie jak: m.in. kania ruda, sokół wędrowny i sóweczka^[18]. W pobliżu wód i w podmokłych miejscach żyje m.in. traszka górska, zaskroniec i jaszczurka żyworodna. W czystych wodach Białej Lądeckiej bytuje pstrąg (potokowy i tęczowy). Dwie gatunki ryb na terenie gminy są objęte całkowitą ochroną gatunkową. Są to: głowacz pręgopłetwy oraz głowacz białopłetwy^[20].

Symbole gminy

Głównym symbolem gminy jest jej herb. Obecny został ustanowiony 17 maja 1989 roku^[21]. Zastąpił on dotychczas obowiązujący herb przedstawiający białego lwa z dwoma ogonami na czerwonym polu. Nowy herb przedstawia w górnej części fragment dawnego herbu Kłodzka, na którym widnieją na czerwonym polu dwie złote, stylizowane kłody. W dolnej części na żółtym polu znajduje się zaś czarna litera "L" będąca inicjałem miasta^[22].

Gospodarka

Według danych z roku 2005^[23] gmina Lądek-Zdrój ma obszar 117,4 km², w tym:

• użytki rolne: 43%
• użytki leśne: 49%

Gmina stanowi 7,14% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2006^[3]:

• Piramida wieku mieszkańców gminy Lądek-Zdrój w 2014 roku^[24].

Edukacja

Szkoła Podstawowa nr 1 w Lądku-Zdroju

Gimnazjum Publiczne im. gen. Maczka w Lądku-Zdroju

Gmina Lądek-Zdrój pod względem wykształcenia jej mieszkańców nie odbiega od innych terenów powiatu kłodzkiego. Osoby z wykształceniem wyższym stanowią około 7% całej populacji w gminie. Najwięcej mieszkańców posiada wykształcenie podstawowe (33,1%) i średnie zawodowe (23%)^[25].

Przedszkola i szkoły podstawowe

W gminie funkcjonuje jedno przedszkole, które znajduje się w Lądku-Zdroju przy ul. Paderewskiego 2. Według danych z 2004 roku uczęszczało do niego 131 dzieci, w tym 86 sześciolatków, co w stosunku do lat 90. XX wieku oznacza, że liczba przedszkolaków uległa zmniejszeniu. Przy szkole podstawowej w Trzebieszowicach działa oddział przedszkolny dla dzieci 6–letnich, do którego uczęszczało w tym samym roku 22 dzieci^[26].

Na terenie gminy do 1999 roku funkcjonowały 3 szkoły podstawowe oraz ich trzy filie. Od 2004 roku działają już tylko dwie szkoły, do których uczęszcza łącznie 660 uczniów (stan na 2003). Są to^[27]:

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Janusza Korczaka, Lądek-Zdrój, ul. Kościelna 31
• Szkoła Podstawowa im. Wincentego Witosa, Trzebieszowice.

Gimnazja

W wyniku reformy szkolnictwa w 1999 roku na terenie gminy utworzono jedno gimnazjum - Gimnazjum Publiczne im. gen Stanisława Maczka, które ma swoją siedzibę przy ul. Zamenhofa 2 w Lądku-Zdroju. Powstało ono w wyniku przekształcenia dotychczasowej Szkoły Podstawowej nr 2. Naukę kontynuuje w nim 359 uczniów (stan na 2004)^[28].

Szkolnictwo ponadgimnazjalne

W stolicy gminy funkcjonuje Liceum Ogólnokształcące im. Andrzeja Zawady (dawniej im. Lucjana Szenwalda), położone przy ul. Polnej 2. Jego organem prowadzącym był w latach 1999-2003 powiat kłodzki. Od 2004 roku jest ono prowadzone przez gminę (przejęcie miało zapobiec zajęciu placówki przez władze powiatowe, w ramach ograniczania sieci placówek edukacyjnych)^[29]. Uczęszcza do niego 188 uczniów^[30].

Podział administracyjny

W skład gminy wchodzi miasto Lądek-Zdrój i 9 wsi, zgrupowanych w sołectwa^[31][32]:

Miejscowość	Powierzchnia (km²)	Liczba ludności (2010)	Rok założenia	Burmistrz/sołtys	Zdjęcie	Położenie na mapie gminy
Lądek-Zdrój	20,32	6 222	1. połowa XIII w.	Roman Kaczmarczyk	Panorama Lądka-Zdroju
Kąty Bystrzyckie	5,43	57	1. połowa XIV w.	Marianna Kosmalska	Widok ogólny na centrum wsi
Konradów	13,85	305	1. połowa XIII w.	Mariola Perkowska-Bubak	Zabudowania pałacowe w Konradowie
Lutynia[33]		52	XIII w.	Mariusz Gąsiorek	Lutynia wiosną
Orłowiec		70	początek XIV w.	Anna Zatoka	Kościół w Orłowcu
Radochów	9,88	505	początek XIV w.	Marek Stuła	Kalwaria na Cierniaku
Skrzynka		377	koniec XIII w.	Sabina Ogórek
Stójków		185	2 połowa XII w.	Katarzyna Pasińska
Trzebieszowice	24,03	1 138	XIII w.	Magdalena Podyma	Pałac w Trzebieszowicach
Wójtówka		62	XIV w.	Aleksandra Mossakowska

Polityka

Ratusz w Lądku-Zdroju, siedziba władz miejskich

Władze gminy

Lądek-Zdrój wraz z okolicznymi wioskami tworzą osobną gminę, posiadającą status gminy miejsko-wiejskiej. Mieszkańcy gminy wybierają do swojej rady miasta i gminy 15 radnych w wyborach co 4 lata, w sześciu okręgach wyborczych^[34]. Organem wykonawczym władz jest burmistrz. Siedzibą władz gminy jest ratusz w Lądku-Zdroju, znajdujący się przy Rynku 31^[35].

Burmistrzowie Lądka-Zdroju (od 1990)^[36]:

• 1990-1994: Janusz Chrzan
• 1994-1998: Adam Szmidt
• 1998-2002: Kazimierz Szatan
• 2002-2010: Adam Szmidt
• 2010–2014: Kazimierz Szkudlarek
• od 2014: Roman Kaczmarczyk

Mieszkańcy gminy Lądek-Zdrój wybierają parlamentarzystów do Sejmu z okręgu wyborczego Wałbrzych, a do Senatu z okręgu wyborczego dzierżoniowsko-kłodzko-ząbkowickiego, zaś posłów do Parlamentu Europejskiego z dolnośląsko-opolskiego okręgu wyborczego z siedzibą we Wrocławiu^[37].

Na czele każdego z sołectw stoi sołtys jako jednoosobowy organ władzy wykonawczej, który ma do pomocy radę sołecką jako organ władzy ustawodawczej, która wybierana jest przez wszystkich mieszkańców danej wsi^[38].

Religia

Kościół św. Mikołaja w Radochowie

Kościół rzymskokatolicki

Na terenie gminy swoją działalność prowadzi głównie Kościół katolicki, który jako jedyna wspólnota religijna posiada na jej terenie swoje parafie, wchodzące w skład dwóch dekanatu lądeckiego, należących do diecezji świdnickiej^[39]:

• parafia Narodzenia NMP → Lądek-Zdrój
  • kościół Narodzenia NMP w Lądku-Zdroju
  • kościół Najświętszej Maryi Panny w Lądku-Zdroju
  • kaplica św. Jerzego w Lądku-Zdroju
  • kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Kątach Bystrzyckich
  • kościół św. św. Jana Nepomucena w Lutyni
  • kościół św. Antoniego w Wojtówce
  • kościół św. św. Karola Boromeusza we Wrzosówce
• parafia św. Mikołaja → Radochów
  • kościół św. Mikołaja w Radochowie
  • kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Konradowie
  • kościół św. Sebastiana w Orłowcu
• parafia św. Andrzeja → Trzebieszowice
  • kościół św. Andrzeja w Trzebieszowicach
  • kościół św. Bartłomieja w Skrzynce

Świadkowie Jehowy

• Zbór Lądek-Stronie^[40]

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Lądek-Zdrój w Portalu Ziemi Kłodzkiej