La movida madrileña

La movida madrileña (pl. „ruch/scena/hulanka madrycka”[1][2]) – hiszpański ruch odnowy kultury i obyczajowości, który rozpoczął się w Madrycie pod koniec lat 70. XX wieku, po śmierci generała Franco i upadku jego dyktatury. Nazwa movida stanowi prześmiewcze nawiązanie do Movimiento Nacional – partii generała Franco[1].

Chronologia

Ramy chronologiczne movidy nie są dokładnie określone. Jej powstanie wiąże się przede wszystkim ze śmiercią generała Franco 20 listopada 1975 roku i tym samym zakończeniem jego dyktatury[3], jednak już wcześniej, w początkach lat 70., istniało zjawisko, które można nazwać premovidą i działali artyści alternatywni, którzy mieli wpływ na późniejsze kształtowanie się movidy (m.in. Iván Zulueta i Javier Utray)[4].

Za zasadniczy okres kształtowania się ruchu uznaje się lata 1977-1978, kiedy to doszło do wyborów powszechnych, legalizacji partii komunistycznej, rozwiązania Movimiento, uchwalenia konstytucji hiszpańskiej i ożywienia sceny rockowej, w tym organizacji I Konkursu Rockowego Villa de Madrid[5]. Dla kształtowania się movidy, w tym dla utrwalenia się jej apolityczności, ważne znaczenie miał nieudany zamach stanu Antonia Tejero z 23 lutego 1981 roku, którego niepowodzenie pozwoliło na swobodny rozwój hiszpańskiej demokracji[6].

Szczytowy okres movidy przypadł na okres 1981-1985, w następnych latach ruch stopniowo zanikał, głównie z powodu jego komercjalizacji i urynkowienia, dokonującego się za sprawą mediów i organizatorów imprez, a także z powodu niechęci intelektualistów starszego pokolenia oraz wykorzystywania go w celach propagandowych przez polityków[7]. Jednym z sygnałów zakończenia movidy było zamknięcie ważnego dla artystów klubu Rock-Ola w 1985, upadek małych, niezależnych wytwórni oraz przejście całego ruchu z undergroundu do działalności publicznej (m.in. wystawianie sztuki twórców movidy na wystawie Madrid, Madrid, Madrid w miejskim centrum kultury[8]).

Nazwa

Dokładna etymologia nazwy nie jest znana. Słowo movida może oznaczać „ruch” albo „scenę”[1], ale też kolokwialnie „zabawę” czy „hulankę”[2]. Z kolei w slangu narkomanów używało się tego wyrazu na określenie czynności zakupu narkotyków, natomiast sformułowanie que movida było w Madrycie też używane kolokwialnie w znaczeniu odpowiadającemu polskiemu młodzieżowemu „ale jazda”[9]. Nazwa movida stanowi też prześmiewcze nawiązanie do Movimiento Nacional – partii generała Franco[1]. W okresie trwania movidy nazywanie kogoś jej członkiem bywało stosowane w znaczeniu pejoratywnym, a sami jej uczestnicy nie mieli potrzeby definiowania ruchu[10].

Publicznie określenia la movida madrileña użyto po raz pierwszy w 1980 roku w programie telewizyjnym Musical Espréss[9].

Charakter ruchu

W ramach movidy doszło do odrzucenia kultury akademickiej i do żywiołowego rozwoju kultury popularnej, pojawienia się nowych trendów w modzie, muzyce, literaturze, sztukach plastycznych i kinie, inspirowanych m.in. londyńską kulturą neo-punk, popem, heavy metalem i tradycjami kultury hiszpańskiej. Popularnym środkiem artystycznym stały się wtedy kolaż i brikolaż; sztuka była związana z estetyką pop i zamierzonym kiczem.

Ruch był też związany z gwałtownymi zmianami obyczajowymi, opierającymi się m.in. na liberalizacji podejścia do narkotyków (stąd ruch nazywano często „subkulturą narkotyków”[11]) i seksualności, afirmacji młodości i zabawowego stylu życia oraz generalnym odrzuceniu ograniczeń obyczajowych z czasów frankistowskich. Twórcy movidy demonstracyjnie ignorowali przeszłość, w tym rządy Franco, i dystansowali się od polityki[12]. Charakterystyczne dla nich było także przekonanie, że role płciowe są płynne, w związku z czym chętnie przekraczali je za pomocą stroju i makijażu[13]. Ponadto, podobnie jak artyści punkowi, odrzucali profesjonalizm w tworzeniu sztuki, najczęściej byli amatorami[14]. W tworzeniu movidy znaczną rolę odegrało madryckie środowisko gejowskie, propagujące takie wartości jak tolerancja, żywiołowość, frywolność, twórcza energia i atmosfera zabawy[10].

Przedstawiciele

Do artystów związanych z la movida należeli m.in. reżyser Pedro Almodóvar, performer Fabio de Miguel (Fanny McNamara), malarze Guillermo Perez i El Hortelano, duet malarski Costus, rysownik Ceesepe, projektantki mody Sybilla i Agatha Ruiz de la Prada, fotograf Alberto García Alix, osobowość telewizyjna Paloma Chamorro, fotograficzka Ouka Lele oraz Olvido Gara („Alaska”) i zespół Kaka de Luxe[1][15][16].

Movida w przestrzeni miejskiej

Wśród członków ruchu popularnym miejscem madryckim był pchli targ Rastro, na którym można było znaleźć płyty i czasopisma związane z twórczością undergroundową, ale też przedmioty codzienne, które mogły być wykorzystywane do twórczości artystycznej. Było to też popularne miejsce nawiązywania przygodnych relacji seksualnych[17]. Innym popularnym miejscem był klub Rock-Ola, którego zamknięcie w 1985 uważa się za jeden z symptomów zamierania movidy[18]. Przedstawiciele ruchu bywali też często lub pomieszkiwali w mieszczącym się przy ulicy Palma 14 Casa Costus, domu malarzy z duetu Costus[19]. Najważniejszymi czasopismami związanymi z movidą były „La Luna de Madrid”, „Madrid me Mata” i dotowany przez miasto „Madriz”[3].

Movida w filmie

Atmosferę ruchu Pedro Almódovar oddał w swoich pierwszych filmach pełnometrażowych: Pepi, Luci, Bom i inne dziewczyny z dzielnicy oraz Labirynt namiętności. Środowisko movidy przedstawione zostało również w filmie Ivana Zuluety Arrebato, chociaż sam autor nie utożsamiał się z ruchem[4].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Ewa Mazierska: Słoneczne kino Pedra Almodóvara. Słowo Obraz Terytoria, 2007, s. 25. ISBN 978-83-7453-732-2.
  2. ↑ a b Weronika Bryl: Madrycka „movida” jako ruch kulturowy. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2008, s. 27. ISBN 978-83-7177-526-0.
  3. ↑ a b Weronika Bryl: Madrycka „movida” jako ruch kulturowy. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2008, s. 20. ISBN 978-83-7177-526-0.
  4. ↑ a b Weronika Bryl: Madrycka „movida” jako ruch kulturowy. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2008, s. 23. ISBN 978-83-7177-526-0.
  5. ↑ Weronika Bryl: Madrycka „movida” jako ruch kulturowy. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2008, s. 25. ISBN 978-83-7177-526-0.
  6. ↑ Weronika Bryl: Madrycka „movida” jako ruch kulturowy. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2008, s. 21. ISBN 978-83-7177-526-0.
  7. ↑ Katarzyna Citko: Filmowy świat Pedra Almodóvara: Uniwersum emocji. Białystok: Trans Humana, 2007, s. 75. ISBN 978-83-61209-00-3.
  8. ↑ Weronika Bryl: Madrycka „movida” jako ruch kulturowy. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2008, s. 26. ISBN 978-83-7177-526-0.
  9. ↑ a b Weronika Bryl: Madrycka „movida” jako ruch kulturowy. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2008, s. 28. ISBN 978-83-7177-526-0.
  10. ↑ a b Weronika Bryl: Madrycka „movida” jako ruch kulturowy. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2008, s. 32. ISBN 978-83-7177-526-0.
  11. ↑ Katarzyna Citko: Filmowy świat Pedra Almodóvara: Uniwersum emocji. Białystok: Trans Humana, 2007, s. 72. ISBN 978-83-61209-00-3.
  12. ↑ Ewa Mazierska: Słoneczne kino Pedra Almodóvara. Słowo Obraz Terytoria, 2007, s. 27. ISBN 978-83-7453-732-2.
  13. ↑ Ewa Mazierska: Słoneczne kino Pedra Almodóvara. Słowo Obraz Terytoria, 2007, s. 28. ISBN 978-83-7453-732-2.
  14. ↑ Ewa Mazierska: Słoneczne kino Pedra Almodóvara. Słowo Obraz Terytoria, 2007, s. 29-31. ISBN 978-83-7453-732-2.
  15. ↑ Mark Allinson: A Spanish Labirynth: the films of Pedro Almodóvar. I.B.Tauris, 2001, s. 15. ISBN 978-1-86064-507-5.
  16. ↑ Weronika Bryl: Madrycka „movida” jako ruch kulturowy. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2008, s. 161. ISBN 978-83-7177-526-0.
  17. ↑ Ewa Mazierska: Słoneczne kino Pedra Almodóvara. Słowo Obraz Terytoria, 2007, s. 36. ISBN 978-83-7453-732-2.
  18. ↑ Ewa Mazierska: Słoneczne kino Pedra Almodóvara. Słowo Obraz Terytoria, 2007, s. 40. ISBN 978-83-7453-732-2.
  19. ↑ Weronika Bryl: Madrycka „movida” jako ruch kulturowy. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2008, s. 150. ISBN 978-83-7177-526-0.

Bibliografia

  • Mark Allinson: A Spanish Labirynth: the films of Pedro Almodóvar. I.B.Tauris, 2001. ISBN 978-1-86064-507-5. dostęp on-line
  • Katarzyna Citko. La movida a wczesny okres twórczości Pedro Almodóvara. „Kwartalnik Filmowy”, 2005. 
  • Weronika Bryl: Madrycka „movida” jako ruch kulturowy. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2008. ISBN 978-83-7177-526-0.