Labský důl

Dolina Łaby

Pančavský vodopád w Dolinie Łaby

Labský důl, Łabski Kocioł, Dolina Łaby (niem. Elbgrund) – polodowcowa dolina górska długości 8 km, w Sudetach Zachodnich, w czeskiej części pasma Karkonoszy.

Położenie

Dolina położona jest po czeskiej stronie Karkonoszy, około 10 km na północny zachód od miejscowości Szpindlerowy Młyn. Jest wcięta między Śląskim Grzbietem od północy a niewielkim grzbietem Karkonosz (czes. Krkonoš), stanowiącym część Czeskiego Grzbietu (czes. Český hřbet), od południowego zachodu i południa^[1].

Charakterystyka

Jest to skalista wysokogórska, U-kształtna dolina rzeczna pochodzenia lodowcowego o długości około 8 km. Stanowi fragment Sedmídolí^[1].

Charakteryzuje się stromymi skalnymi ścianami dochodzącymi do 300 m wysokości, po których spływają źródliskowe cieki Łaby, tworząc długie ciągi kaskad i wodospadów. Dolina rozpoczyna się północnym zachodzie wysokim 20-metrowym Łabskim Wodospadem (Labský vodopad). Całkowita wysokość kaskad wynosi 50 m. Poniżej wodospadu rozciąga się Łabski Wąwóz (Labská rokle), otoczony skalistymi ścianami. Następnie dolina rozszerza się i skręca na południe. Jej wschodnie zbocze jest strome, sterczą z niego pojedyncze skały i grzędy skalne. Zbocze zachodnie jest bardzo strome, skaliste. Znajduje się tu Naworski Kocioł (Navorská jáma) i Kocioł Panczawy (Pančavská jáma). W Kotle Panczawy znajduje się Wodospad Panczawy (Pančavský vodopád) o wysokości 148 m – najwyższy wodospad Karkonoszy oraz Czech. Całkowita wysokość wszystkich kaskad Panczawskiego Wodospadu wynosi 250 m. Teren obfituje w mutony i wygłady lodowcowe. Znajduje się tu tzw. Głowa Krakonosza (Krakonošova hlava)^[2].

Dalej dolina ponownie rozszerza się i skręca ku wschodowi. Północne zbocze jest łagodniejsze i porośnięte lasem. Południowe jest skaliste. Znajduje się tu Kocioł Harracha lub Harrachowy Kocioł (Harrachova jáma) oraz liczne zerwy skalne. Lasy porastające to zbocze są bardziej pierwotne^[2].

Dno doliny usłane jest głazami moreny dennej oraz bocznych. Przy ujściu Pudlawy, oraz niżej Medwiediego Potoku zachowały się polodowcowe formy moreny. Tworzą one 20-metrowe wysokie wały morenowe. Znajdują się tu również lawiniska składające się z ogromnych głazów. Najniższe moreny występują na wysokości 820 m n.p.m. Największy zasięg lodowca wynosił 4.000 m^[3].

Dnem doliny płynie Łaba, meandrując korytem o szerokości 1,5 m i głębokości około 1 m. Po drodze pokonuje liczne bystrza i niewielkie wodospady^[2].

W środkowej części Sedmidoli, w miejscu zwanym U Dívči lávky Łaba łączy się z Bílé Labe i zmienia kierunek na południowy. Tutaj kończy się Labský důl. Od tego miejsca dolina Łaby stanowi granicę pomiędzy zachodnimi i wschodnimi Karkonoszami^[1].

Budowa geologiczna i rozwój

Cały obszar doliny zbudowany jest z granitu karkonoskiego i produktów jego wietrzenia^[2].

Badania bloków granitowych z moren znajdujących się w całej dolinie wykazały, że powstały one w czasie jednego zlodowacenia - bałtyckiego^[4].

W dolnej części doliny lodowiec zaczął topnieć ok. 14 tys. lat temu^[5].

W obrębie doliny, w zakolu Łaby, przewiercono (patrząc od dołu): piaski i żwiry, wyżej piaski i iły, a powyżej nich torfy. Cały profil ma miąższość 15 m. Jest on interpretowany, jako osady fluwioglacjalne (z topniejącego, znajdującego się wyżej lodowca), jeziorne i torfowiskowe. Profil ten dokumentuje okres od późnego glacjału po współczesność^[6].

Najwyżej położone fragmenty lodowca miały stopnieć ok. 10 tys. lat temu^[5].

Flora

Górne partie Śląskiego i Czeskiego Grzbietu, powyżej górnej granicy lasu, porośnięte są kosodrzewiną. Poniżej rosną górnoreglowe lasy świerkowe, częściowo powalone wichurą bądź wyrąbane w ostatnich latach. Im niżej, tym bardziej są one przekształcone działalnością człowieka.

Niewielkie powierzchnie w górnych partiach doliny, a znacznie większe powyżej krawędzi zajmują torfowiska, wiszary, źródliska, łąki górskie, ziołorośla^[1][2].

Najbogatsze są zbiorowiska tzw. ziołorośli, porastające wilgotne miejsca nad potokami i w pobliżu wodospadów. W tzw. Schustlerowej zahrádce (Schustlerowym Ogrodzie) naliczono ponad 150 gatunków roślin naczyniowych. Rosną tam m.in.: miłosna górska, modrzyk górski, lilia złotogłów, tojad mocny, ciemiężyca zielona, niebielistka trwała, gółka długoostrogowa i inne storczyki, bniec czerwony, lepnica rozdęta, jaskier platanolistny, rdest wężownik, prosienicznik jednogłówkowy, szarota norweska, szczaw alpejski, pięciornik złoty, bodziszek, szelężnik większy, przywrotnik prawie nagi, gwiazdnica gajowa, starzec, niezapominajka i in.^[2].

Ochrona przyrody

Cały obszar doliny aż do ujścia Medwiediego Potoka znajduje się w obrębie czeskiego Karkonoskiego Parku Narodowego (Krkonošský národní park, KRNAP). Ponadto dolina wraz z leżącymi powyżej łąkami alpejskimi, zaroślami świerków i barwną florą stanowi rezerwat przyrody^[1][2].

Turystyka

Nad górną (zachodnią) krawędzią doliny położone jest schronisko Labská bouda. Również na stokach Śląskiego Grzbietu znajduje się kilka boud. W niektórych z nich są schroniska. Łączy je kilka szlaków turystycznych^[1].

Dnem doliny prowadzi – niebieski szlak turystyczny z miejscowości Szpindlerowy Młyn do schroniska Labská bouda. Droga, którą wiedzie do ujścia Pudlawy, nosi nazwę Harrachova cesta i została zbudowana w 1896 r.^[1][2].

Nad zachodnią krawędzią doliny biegnie – czerwony szlak ze Szpindlerowego Młyna przez Horní Mísečky do schroniska Labská bouda^[1].

Przypisy

Bibliografia

• Migoń P.: Karkonosze - rozwój rzeźby terenu. W: Mierzejewski P. (red.): Karkonosze, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 2005, ​ISBN 83-229-2675-8​
• Průvodce po Čechách, Moravě, Slezsku – svazek 11: Krkonoše – západ, wyd. S&D, ​ISBN 80-86050-00-9​. (cz.)
• Engel Z., Jankovská V., Křížek M., Treml V.: Doklady vývoje Labského dolu v pozdním glaciálu a holocénu, Opera Corcontica, nr 44/1, 2007, s. 89-93 (cz.)
• Mapa turystyczna Karkonosze polskie i czeskie 1:25 000, Wydawnictwo "Plan", Jelenia Góra, ​ISBN 83-88049-26-7​
• Krkonoše-západ. turistická a lyžařská mapa 1:25 000, Nakladelství ROSY, 1995, 80-85510-28-6 (cz.)