Lacida

Lacida (albo LCD) – maszyna szyfrująca zaprojektowana przed II wojną światową przez polskie Biuro Szyfrów w celu użycia jej w okresie wojny przez polskich wyższych dowódców. Nazwa maszyny pochodziła od inicjałów jej twórców Karola Gwidona Langera, Maksymiliana Ciężkiego i Leonarda Stanisława Danilewicza lub jego brata Ludomira Danilewicza.

Lacida należała do grupy maszyn wirnikowych (Enigma, Typex(ang.), M-325(ang.)). Składała się z 3 zasadniczych części: przenośnej maszyny do pisania Remington (poddanej niewielkiej przeróbce), która umieszczona była na aluminiowej skrzynce zawierającej zespół elektromagnesów i przełącznik szyfr-deszyfr oraz ze skrzynki szyfrowej, tzw. mieszacza[1] – zasadniczego elementu szyfrującego.

Skrzynka szyfrowa zawierała 8 bębenków szyfrujących:[1]
– 3 ruchome (obracały się podczas szyfrowania/odszyfrowywania),
– 3 nieruchome z możliwością zmiany ich ustawienia przed rozpoczęciem szyfrowania/odszyfrowywania,
– 2 nieruchome ze stałym położeniem – tzw. bębenki wstępne, umieszczone na skrajnych pozycjach (każdy z nich był połączony niezależnie z klawiszami i elektromagnesami uruchamiającymi czcionki maszyny do pisania).

Konstrukcja skrzynki szyfrowej Lacidy zawierała szczegół, który czynił z niej wyjątkową w tamtych czasach konstrukcję – dwa bębenki spośród nieruchomych/przestawialnych miały różną liczbę styków wejściowych i wyjściowych. W związku z tym, mimo że w czasie szyfrowania używano tylko klawiszy z literami (cyfry zapisywano literami poprzedzając je odpowiednim znacznikiem) tekst zaszyfrowany zawierał również cyfry od 1 do 9 (cyfrze zero i literze O odpowiadał ten sam klawisz). W związku z tym przy odszyfrowywaniu używano również klawiszy z cyframi, a mimo to otrzymany tekst jawny zawierał tylko litery[1].

Prąd przepływał przez mechanizm szyfrujący Lacidy jednokierunkowo: bębenek wstępny – bębenki ruchome i nieruchome (umieszczone na przemian) – drugi bębenek wstępny. Przełącznik szyfr-deszyfr sprawiał, że ten bębenek wstępny, który w czasie szyfrowania był elementem wejściowym połączonym z klawiaturą, podczas rozszyfrowywania stawał się wyjściem mieszacza – przekazywał sygnał do elektromagnesów uruchamiających czcionki[1].

Konstrukcja i prototypy Lacidy powstały w latach 1929-1930. Wyłącznym konstruktorem części mechanicznej i elektrycznej był Ludomir Danilewicz[2]. W lutym 1933 Wytwórnia Radiotechniczna AVA otrzymała zlecenie na produkcję seryjną i w tym samym roku zostały wyprodukowane pierwsze egzemplarze. Danilewicz pracował nadal w Oddziale II Sztabu Generalnego WP i kierował produkcją urządzeń specjalnych dla wojska w AVA.

Od roku 1938 do produkcji weszły "bomby kryptologiczne" – systemy sześciu maszyn Lacida służących do łamania szyfrów. Inne, wiarygodne źródła[3] podają, że "bomba kryptologiczna" było to sześć odtworzonych przez polskich kryptologów kopii maszyn Enigma. Najbardziej wiarygodne źródło - ppłk dypl inż Tadeusz Lisicki, w opracowaniu konsultowanym z Marianem Rejewskim oraz Henrykiem Zygalskim podaje, że bombę kryptologiczną tworzył zestaw sześciu "sobowtórów Enigmy" (jej udoskonalonych kopii), wyprodukowany przez Wytwórnię Radiotechniczną AVA [4].

Przypisy

  1. ↑ a b c d Krzysztof Gaj: Szyfr Enigmy. Metody złamania. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989, s. 56-59.
  2. ↑ Niemcy czytali polskie szyfry..., 18 maja 2006 [dostęp 2010-04-22] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-07] (pol.).
  3. ↑ Marek Grajek - Enigma - bliżej prawdy, s. 103, Dom wydawniczy REBIS, Poznań 2008, ISBN 978-83-7510-103-4
  4. ↑ Ppłk. dypl. inż. Tadeusz Lisicki, Historia i metody rozwiązania niemieckiego szyfru maszynowego „ENIGMA”, niepublikowane, Instytut Piłsudskiego w Londynie, Kolekcja akt Stefana Mayera, zespół nr 100, teczka nr 709/100/53,, Londyn, wrzesień 1975, s. 5.

Bibliografia

  • Krzysztof Gaj: Szyfr Enigmy. Metody złamania. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989, s. 56-59. ISBN 83-206-0793-0.