Lactarius (mleczaj)

Mleczaj
	; Mleczaj dołkowany
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	gołąbkowate
Rodzaj	mleczaj
	Nazwa systematyczna
	Lactarius Pers.; Tent. disp. meth. fung.: 68 (Lipsk, 1797)
	Typ nomenklatoryczny
	Lactarius torminosus (Schaeff.) Pers

Lactarius Pers. (mleczaj) – rodzaj grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Rodzaj Lactarius został opisany po raz pierwszy przez Christiaana Persoona w „Tentamen dispositionis methodicae Fungorum” z 1797 r. (jako: „Lactaria. Pileus carnosus depressus, Lamellaæ (nonnullæ subramosæ) lactescentes”^[2]). Synonimy naukowe: Agaricus sect. Lactifluus Pers., Agaricus subdiv. Galorrheus Fr., Galorrheus (Fr.) Fr., Gloeocybe Earle, Hypophyllum Earle, Lactaria Pers., Lactariella J. Schröt., Lactariopsis Henn., Lactifluus (Pers.) Roussel, Pleurogala Redhead & Norvell^[3].

Nazwę polską nadał Józef Jundziłł w 1791 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym należące do tego rodzaju gatunki opisywane były także jako bedłka, rydz, krowiak, podrydzyk i mleczajek^[4].

Charakterystyka

Rozwijają się w glebie i wytwarzają naziemne owocniki złożone z kapelusza i trzonu. Najmniejszy z mleczajów ma średnicę kapelusza ok. 3 cm, u największego dochodzi ona do 30 cm^[5]. Kapelusze o suchej lub mazistej powierzchni (u wielu gatunków z widocznymi koncentrycznie ułożonymi pręgami) i blaszkowatym hymenoforze na spodzie. blaszki przyrośnięte do cylindrycznych, u dojrzałych owocników pustych, trzonów. Z powodu charakterystycznej dla gołąbkowatych budowy miąższu owocników (okrągłokomórkowygo), są one najczęściej charakterystycznie kruche, z nierównym przełamem. Zarodniki mleczajów są kulistawe lub elipsoidalne, o powierzchni pokrytej najczęściej brodawkami lub siateczką, pozbawione są pory rostkowej, a ich wysyp jest biały lub ochrowy, amyloidalny^[6]. Wydzielają sok mleczny o różnej barwie, u niektórych gatunków na powietrzu zmieniający kolor^[7].

Niektóre gatunki

Mleczaj omszony	(c) Игорь Лебединский, CC BY 3.0 Mleczaj wygięty
Mleczaj rudy	Mleczaj paskudnik
Mleczaj kamforowy	Mleczaj chrząstka
Mleczaj dębowy	Mleczaj wełnianka
(c) James Lindsey at Ecology of Commanster, CC BY-SA 3.0 Mleczaj wątrobowy	(c) James Lindsey at Ecology of Commanster, CC BY-SA 3.0 Mleczaj pomarszczony
Mleczaj pachnący	(c) James Lindsey at Ecology of Commanster, CC BY-SA 3.0 Mleczaj bukowy
Mleczaj złocisty	Mleczaj ciemny
Mleczaj smaczny	(c) James Lindsey at Ecology of Commanster, CC BY-SA 3.0 Mleczaj pospolity
(c) James Lindsey at Ecology of Commanster, CC BY-SA 3.0 Mleczaj szaroplamisty	(c) James Lindsey at Ecology of Commanster, CC BY-SA 3.0 Mleczaj siarkowy
(c) James Lindsey at Ecology of Commanster, CC BY-SA 3.0 Mleczaj ostry	Mleczaj świerkowy
Mleczaj rydz	(c) Игорь Лебединский, CC BY 3.0 Mleczaj płowy

Lactarius acerrimus Britzelm. – mleczaj najostrzejszy
Lactarius acris (Bolton) Gray – mleczaj ostry
Lactarius acutus R. Heim
Lactarius adhaerens R. Heim
Lactarius albocarneus Britzelm. – mleczaj lśniący^[8]
Lactarius albocremeus Z. Schaef. – mleczaj białokremowy
Lactarius amarus R. Heim
Lactarius aquizonatus Kytöv.
Lactarius aspideus (Fr.) Fr. – mleczaj żółtawy
Lactarius atlanticus Bon
Lactarius aurantiacus (Pers.) Gray – mleczaj pomarańczowy
Lactarius aurantiifolius Verbeken
Lactarius auriolla Kytöv.
Lactarius azonites (Bull.) Fr. – mleczaj bezstrefowy
Lactarius badiosanguineus Kühner & Romagn. – mleczaj brązowy
Lactarius baliophaeus Pegler
Lactarius barbatus Verbeken
Lactarius blennius (Fr.) Fr. – mleczaj śluzowaty
Lactarius borzianus (Cavara) Verbeken & Nuytinck
Lactarius brunneohepaticus M.M. Moser – mleczaj bieszczadzki
Lactarius camphoratus (Bull.) Fr. – mleczaj kamforowy
Lactarius chromospermus Pegler
Lactarius chrysorrheus Fr. – mleczaj złocisty
Lactarius circellatus Fr. – mleczaj dębowo-grabowy
Lactarius citriolens Pouzar – mleczaj cytrynowy
Lactarius clarkeae Cleland
Lactarius controversus (Pers.) Pers. – mleczaj różowoblaszkowy
Lactarius cremor Fr. – mleczaj pofałdowany
Lactarius cyathuliformis Bon
Lactarius decipiens Quél. – mleczaj żółknący
Lactarius deliciosus (L.) Gray – mleczaj rydz
Lactarius deterrimus Gröger – mleczaj świerkowy
Lactarius evosmus Kühner & Romagn.
Lactarius flavopalustris Kytöv.
Lactarius flexuosus (Pers.) Gray – mleczaj wygięty
Lactarius fluens Boud. – mleczaj śliski
Lactarius fuliginosus (Fr.) Fr. – mleczaj jelonek
Lactarius fulvissimus Romagn.
Lactarius glaucescens Crossl. – mleczajowiec zieleniejący^[9] (mleczaj zieleniejący^[4])
Lactarius glyciosmus (Fr.) Fr. – mleczaj kokosowy
Lactarius helvus (Fr.) Fr. – mleczaj płowy
Lactarius hepaticus Plowr. mleczaj wątrobowy
Lactarius hyphoinflatus R.W. Rayner
Lactarius hysginoides Korhonen & T. Ulvinen
Lactarius hysginus (Fr.) Fr. – mleczaj rudobrązowy
Lactarius indigo (Schwein.) Fr. – mleczaj niebieski^[9]
Lactarius lacunarum Romagn. ex Hora – mleczaj bagienny
Lactarius lanceolatus O.K. Mill. & Laursen
Lactarius leonis Kytöv. 1984^[10]
Lactarius lepidotus Hesler & A.H. Sm. – mleczaj szarobrązowy
Lactarius lignyotus Fr. – mleczaj przydymiony
Lactarius lilacinus (Lasch) Fr. – mleczaj liliowy
Lactarius luridus (Pers.) Gray
Lactarius mairei Malençon
Lactarius mammosus Fr. – mleczaj sutkowaty
Lactarius maruiaensis McNabb
Lactarius musteus Fr. – mleczaj moszczobarwny
Lactarius nanus J. Favre – mleczaj karłowaty
Lactarius necator (Bull.) Pers. – mleczaj paskudnik
Lactarius nothofagi R. Heim
Lactarius novae-zelandiae McNabb
Lactarius obscuratus (Lasch) Fr. – mleczaj olszowy
Lactarius omphaliiformis Romagn. – mleczaj pępówkowy
Lactarius pallidus Pers. – mleczaj bladawy
Lactarius pergamenus (Sw.) Fr.
Lactarius picinus Fr. – mleczaj ciemny
Lactarius pilatii Z. Schaef.
Lactarius porninsis Rolland – mleczaj modrzewiowy
Lactarius pterosporus Romagn. – mleczaj pomarszczony
Lactarius pubescens (Fr.) Fr. – mleczaj omszony
Lactarius pyrogalus (Bull.) Fr. – mleczaj leszczynowy
Lactarius quieticolor Romagn. – mleczaj niebieszczejący^[11]
Lactarius quietus (Fr.) Fr. – mleczaj dębowy
Lactarius repraesentaneus Britzelm. – mleczaj żółtofioletowy
Lactarius resimus (Fr.) Fr. – mleczaj okazały
Lactarius romagnesii Bon
Lactarius rostratus Heilm.-Claus.
Lactarius rubrocinctus Fr. – mleczaj obrączkowy
Lactarius rufus (Scop.) Fr. mleczaj rudy
Lactarius ruginosus Romagn.
Lactarius salicis-reticulatae Kühner – mleczaj wierzby żyłkowanej
Lactarius salmonicolor R. Heim & Leclair – mleczaj jodłowy
Lactarius sanguifluus (Paulet) Fr. – mleczaj czerwieniejący
Lactarius scoticus Berk. & Broome
Lactarius scrobiculatus (Scop.) Fr. – mleczaj dołkowany
Lactarius semisanguifluus R. Heim & Leclair – mleczaj zmienny^[12]
Lactarius sepiaceus McNabb
Lactarius serifluus (DC.) Fr. – mleczaj wodnisty
Lactarius sphagneti (Fr.) Neuhoff – mleczaj torfowcowy
Lactarius spinosulus Quél. & Le Bret. – mleczaj łuseczkowaty
Lactarius stephensii (Berk.) Verbeken & Walleyn
Lactarius subdulcis (Pers.) Gray – mleczaj bukowy
Lactarius subumbonatus Lindgr.
Lactarius tabidus Fr.
Lactarius tawai McNabb
Lactarius theiogalus (Bull.) Gray – mleczaj siarkowy
Lactarius tithymalinus (Scop.) Fr.
Lactarius torminosus (Schaeff.) Gray – mleczaj wełnianka
Lactarius trivialis (Fr.) Fr. – mleczaj niebieskawy
Lactarius turpis (Weinm.) Fr.
Lactarius umerensis McNabb
Lactarius uvidus (Fr.) Fr. – mleczaj lepki
Lactarius vietus (Fr.) Fr. – mleczaj szaroplamisty
Lactarius violascens (J. Otto) Fr. – mleczaj fiołkowy
Lactarius zonarioides Kühner & Romagn. – mleczaj strefowany
Lactarius zonarius (Bull.) Fr. – mleczaj pręgowany

Wykaz gatunków (nazwy naukowe) na podstawie Index Fungorum. Obejmuje on wszystkie gatunki występujące w Polsce i niektóre inne. Uwzględniono tylko gatunki zweryfikowane o potwierdzonym statusie^[13]. Nazwy polskie według checklist Władysława Wojewody^[4].

Występowanie i znaczenie

Opisano ponad 200 gatunków i ich liczba ciągle się zmienia; zarówno w wyniku opisywania nowych gatunków, jak i zmian w ich nazewnictwie i systematyce. W Europie występuje ok. 100 gatunków. Najlepiej poznane są gatunki występujące w Europie i w Ameryce Północnej, ciągle natomiast opisywane są nowe gatunki mleczajów ze stref tropikalnych. Kilkadziesiąt gatunków jest zagrożonych wyginięciem i w wielu krajach znajdują się one na czerwonych listach^[14].

Mleczaje to grzyby mikoryzowe tworzące symbiozę z różnymi gatunkami drzew. Mają dość trwałe owocniki rozwijające się zazwyczaj od lata do późnej jesieni^[14]. Niektóre gatunki są jadalne i cenione przez grzybiarzy (np. mleczaj rydz), niektóre są niejadalne z powodu gorzkiego mleczka (np. mleczaj biel), ale i te po odpowiednim przyrządzeniu w niektórych krajach są uważane za smaczne grzyby jadalne. Tylko niektóre gatunki są trujące (np. mleczaj wełnianka i mleczaj paskudnik)^[5].

Przypisy

↑ ^a ^b Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
↑ Pl. „Mleczaj. Kapelusz mięsisty, wklęsły, blaszki wydzielające mleczko”.
↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
↑ ^a ^b Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
↑ Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. Warszawa: 2006, s. 402. ISBN 83-7404-513-2.
↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
↑ Nazwa polska podana przez A. Skirgiełło dla synonimu Lactarius glutinopallens.
↑ ^a ^b Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [dostęp 2021-07-16] .
↑ Gierczyk B., Szczepkowski A., Kujawa A. , XVIII Wystawa Grzybów Puszczy Białowieskiej, Parki nar. Rez. Przyr., 2013, 32(2): 88-112
↑ W. Wojewoda podał nazwę polską dla synonimu Lactarius hemicyaneus.
↑ Nazwa polska według A. Skirgiełło.
↑ Index Fungorum (gatunki). [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
↑ ^a ^b Alina Skirgiełło: Mleczaj (Lactarius). Grzyby (Mycota), tom 25. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), mleczaj (Lactarius). Kraków: PWN, 1998. ISBN 83-85444-65-3.

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).

[2] Pl. „Mleczaj. Kapelusz mięsisty, wklęsły, blaszki wydzielające mleczko”.

[3] Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).

[checklist-4] Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.

[Gminder-5] Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.

[Gerhardt-6] Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. Warszawa: 2006, s. 402. ISBN 83-7404-513-2.

[Wojewoda-7] Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.

[8] Nazwa polska podana przez A. Skirgiełło dla synonimu Lactarius glutinopallens.

[ptmyk-9] Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [dostęp 2021-07-16] .

[10] Gierczyk B., Szczepkowski A., Kujawa A. , XVIII Wystawa Grzybów Puszczy Białowieskiej, Parki nar. Rez. Przyr., 2013, 32(2): 88-112

[11] W. Wojewoda podał nazwę polską dla synonimu Lactarius hemicyaneus.

[12] Nazwa polska według A. Skirgiełło.

[13] Index Fungorum (gatunki). [dostęp 2013-10-20]. (ang.).

[lactarius-14] Alina Skirgiełło: Mleczaj (Lactarius). Grzyby (Mycota), tom 25. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), mleczaj (Lactarius). Kraków: PWN, 1998. ISBN 83-85444-65-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne