Laiyuan (1887)

Laiyuan
Ilustracja
„Laiyuan”
Klasa

krążownik pancerny

Typ

Jingyuan

Historia
Stocznia

Vulcan, Szczecin Cesarstwo Niemieckie

Położenie stępki

1885

Wodowanie

25 marca 1887

 Cesarstwo chińskie
Wejście do służby

1887

Zatopiony

6 lutego 1895

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

2900 ton

Długość

82,4 m

Szerokość

12 m

Zanurzenie

5,11 m

Napęd
2 maszyny parowe, moc indykowana 4400 KM, 4 kotły parowe, 2 śruby
Prędkość

15,75 węzła

Uzbrojenie
2 działa 210 mm (2×I)
2 działa 150 mm (2×I)
2 działa 47 mm (2×I)
1 działo 40 mm
5 działek wielolufowych 37 mm (5×I)
Wyrzutnie torpedowe

4 wt 350 mm (4×I)

Opancerzenie
pas burtowy: 230 mm
pokład: 37–76 mm
barbeta artylerii: 203 mm
wieża dowodzenia: 150 mm
dach barbety: 37 mm
Załoga

202-270[1]

Laiyuan (來遠), w starszych systemach transkrypcyjnych spotykanych w literaturze Lai Yuen – chiński krążownik pancerny z końca XIX wieku, jeden z dwóch okrętów typu Jingyuan. Zbudowany w niemieckiej stoczni Vulcan w Szczecinie. Wszedł do służby w 1887 roku. Brał udział w wojnie chińsko-japońskiej, w której został zatopiony w 1895 roku.

Historia

„Laiyuan” był jednym z nowoczesnych okrętów zamówionych przez Chiny w stoczniach europejskich w ramach polityki tzw. samoumocnienia[2]. Wraz z bliźniaczym „Jingyuan” został zamówiony w niemieckiej stoczni Vulcan w Szczecinie w 1885 roku. Pod koniec tego roku miało miejsce położenie stępki obu okrętów[1]. Krążownik „Laiyuan” został wodowany jako drugi 25 marca 1887 roku[a]. Okręt został ukończony w lipcu 1887 roku[1]. Nazwa „Laiyuan” (來遠) oznaczała „niosący gorliwość”[b]. W starszych publikacjach nazwa była transkrybowana jako „Lai Yuan”[3], „Lai Yuen” lub „Lai-yuen”[4].

Skrócony opis

Okręty stanowiły wczesny typ stosunkowo niewielkich krążowników pancernych, z częściowym burtowym pasem pancernym[5]. Kadłub był gładkopokładowy, z dziobnicą taranową. Ich wyporność (bez bliższego określenia w jakim stanie) podawana była jako 2900 ton[6]. Długość całkowita wynosiła 82,4 m, szerokość 11,9 m, a zanurzenie sięgało 5,11 m[6][c].

Napęd stanowiły dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania o mocy indykowanej 4400 KM, dla których parę dostarczały cztery kotły parowe, napędzające dwie śruby[d]. „Laiyuan” był nieco szybszy od bliźniaka, rozwijając na próbach 15,75 węzła[6].

Uzbrojenie główne okrętów tego typu stanowiły dwa działa Kruppa kalibru 210 mm (rzeczywisty kaliber 209,3 mm)[e] umieszczone we wspólnej pancernej barbecie na pokładzie dziobowym, zakrytej od góry lżejszą obrotową osłoną[7]. Większość publikacji podaje długość ich luf jako 35 kalibrów (L/35), lecz były to prawdopodobnie lżejsze działa o długości lufy 22 kalibry i masie 10 ton[f]. Artyleria średnia składała się z dwóch armat kalibru 150 mm Kruppa model 1880 L/35 umieszczonych na sponsonach na burtach[8][g].

Artylerię pomocniczą stanowiło prawdopodobnie osiem szybkostrzelnych (QF) lub wielolufowych dział małokalibrowych, w tym dwa działa 47 mm Hotchkissa (być może wielolufowe M1879), pięć wielolufowych działek 37 mm Hotchkiss M1873 (określanych też jako kartaczownice) i jedno działo Kruppa (być może 40 mm)[h]. Według niektórych źródeł, po wybuchu wojny z Japonią okręt otrzymał dwa działa szybkostrzelne 50 mm Gruson, a oprócz tego miał wówczas trzy działa 47 mm i 8 niesprecyzowanych kartaczownic[i]. Uzbrojenie uzupełniały cztery stałe wyrzutnie torpedowe kalibru 350 mm dla torped systemu Schwarzkopfa (jedna podwodna na dziobie, jedna na rufie i dwie w burtach)[8].

Służba

Po ukończeniu, „Laiyuan” z bliźniaczym „Jingyuan” i dwoma zbudowanymi w Wielkiej Brytanii krążownikami „Zhiyuan” i „Jingyuan” (zbieżność transkrypcji innej nazwy chińskiej), przeszedł w sierpniu 1887 roku na redę Solent pod Portsmouth[9]. 12 września okręty te wyruszyły w podróż do kraju, z chińskimi załogami i w listopadzie dotarły do Amoy, gdzie przezimowały i na wiosnę 1888 roku dołączyły docelowo do Floty Beiyang[9]. Dowódcą „Laiyuan” został Jiu Baoren (dawna transkrypcja: Ch′iu Pao-jen)[9]. W Chinach krążowniki zostały przemalowane z szarego koloru, zgodnie z brytyjskim schematem „wiktoriańskim”, na czarny kadłub, białe nadbudówki i żółte kominy[10].

„Laiyuan” wziął udział w wojnie chińsko-japońskiej. Podczas bitwy u ujścia Yalu 17 września 1894 roku walczył z przeważającymi pod względem nowoczesności i szybkostrzelności artylerii okrętami japońskimi[11]. Gdy ścigał kanonierkę „Akagi”, został przez nią trafiony, w następstwie czego rozległy kilkugodzinny pożar, którego załoga nie umiała opanować, zniszczył kompletnie śródokręcie krążownika[j]. Poniósł straty 10 zabitych i 20 rannych, lecz mimo uszkodzeń zdołał dopłynąć do bazy[12]. Po prowizorycznych naprawach w Port Arturze, „Laiyuan” przeszedł z resztą floty do Weihaiwei i został tam zablokowany przez flotę japońską. W nocy 5/6 lutego 1895 został storpedowany w porcie przez japoński torpedowiec „Kotaka”[13] i przewrócił się do gry stępką, grzebiąc większość załogi[14].

Uwagi

  1. ↑ Wodowany 25 marca 1887 roku według Wright 2001 ↓, s. 73 i Conway’s... 1979 ↓, s. 397. Według Kisielow 2013 ↓, s. 44 został wodowany 1 marca 1887 roku, a rozpoczął próby po 25 dniach (budzi to wątpliwości z uwagi na wyjątkowo krótki okres między wodowaniem a ukończeniem).
  2. ↑ Tłumaczenie za pośrednictwem tłumaczenia rosyjskiego w Kisielow 2013 ↓, s. 44.
  3. ↑ Według Conway’s... 1979 ↓, s. 397, długość 84,4 m była między pionami.
  4. ↑ Moc 4400 KM według Conway’s... 1979 ↓, s. 397 (indykowana) i Kisielow 2013 ↓, s. 44, natomiast Wright 2001 ↓, s. 73 podaje moc indykowaną 5000 KM.
  5. ↑ Kaliber niemiecki 21 cm, podawany w literaturze jako 8,2 cala (Wright 2001 ↓, s. 73, 195), w rzeczywistości wynosił 209,3 mm (Aleksiej Pastuchow, Siergiej Patianin. Chińskie krążowniki pancernopokładowe typu „Zhiyuan”. „Okręty Wojenne”. Nr 1(111)/2012. s. 10. )
  6. ↑ Publikacje na ogół podają długość lufy L/35 (Conway’s... 1979 ↓, s. 397, Kisielow 2013 ↓, s. 46), lecz według monografii historycznej floty chińskiej Wright 2001 ↓, s. 73, 77, 195 były to działa L/22 o masie 10 ton, strzelające pociskami o masie 79 kg lub 98,5 kg. Również Brassey’s... 1895 ↓, s. 226 podaje działa 10-tonowe.
  7. ↑ Kaliber podawany jest w publikacjach na ogół jako 15 cm lub 5,9 cala (Wright 2001 ↓, s. 73, 195). Niemieckie działa 15-centymetrowe miały faktyczny kaliber 149 mm.
  8. ↑ Według Kisielow 2013 ↓, s. 46, na ogół podaje się dwa szybkostrzelne działa 47 mm (co sugeruje jednolufowe) oraz pięć wielolufowych 37 mm Hotchkiss. Cytowane tam chińskie źródła podają dodatkowo jedną szybkostrzelną armatę Hotchkissa kalibru 40 mm, co jest najpewniej błędem, gdyż nie był to typowy kaliber dział tego systemu (według Brassey’s... 1895 ↓, s. 355, istniały natomiast działa 40 mm Kruppa). Opis okrętów tego typu z czasów pobytu w Szanghaju w drodze do Chin podaje osiem „dział maszynowych” (kartaczownic) niesprecyzowanego kalibru, w tym siedem Hotchkissa (co może odpowiadać wielolufowym działkom 47 mm i 37 mm) i jedną Kruppa (Wright 2001 ↓, s. 75-76) – nie jest jednak pewne, czy wszystkie działa prawidłowo określono jako „maszynowe”.
  9. ↑ Brassey’s... 1895 ↓, s. 102, 109 podaje jako uzbrojenie podczas bitwy pod Jalu dwa działa 4-funtowe (1,97") Gruson, zamontowane na początku wojny, trzy działa 3-funtowe i 8 niesprecyzowanych kartaczownic (pod tym określeniem rozumiano wówczas wielolufowe działka małokalibrowe). Według Wright 2001 ↓, s. 196, działa Gruson miały kaliber 50 mm.
  10. ↑ Wright 2001 ↓, s. 92-93 i Brassey’s... 1895 ↓, s. 112. Kanonierka „Akagi” również została uszkodzona podczas bitwy, a jej dowódca zginął, lecz nie wiadomo przez jaki okręt (Brassey’s... 1895 ↓, s. 108)

Przypisy

  1. ↑ a b c Wright 2001 ↓, s. 73.
  2. ↑ Olender 1992 ↓, s. 8.
  3. ↑ Conway’s... 1979 ↓, s. 397.
  4. ↑ Wright 2001 ↓, s. 73-74.
  5. ↑ Kisielow 2013 ↓, s. 44.
  6. ↑ a b c Kisielow 2013 ↓, s. 44-46, Wright 2001 ↓, s. 73
  7. ↑ Kisielow 2013 ↓, s. 44-46.
  8. ↑ a b Kisielow 2013 ↓, s. 46.
  9. ↑ a b c Wright 2001 ↓, s. 74.
  10. ↑ Wright 2001 ↓, s. 82.
  11. ↑ Wright 2001 ↓, s. 92.
  12. ↑ Brassey’s... 1895 ↓, s. 114-115.
  13. ↑ Roger Chesneau, Eugène Kolesnik: Conway's All the World's Fighting Ships, 1860-1905. London: Conway Maritime Press, 1979, s. 397. ISBN 0-85177-133-5. (ang.).
  14. ↑ Wright 2001 ↓, s. 100-101.

Bibliografia

  • Armin Wulle: Der Stettiner Vulcan: ein Kapitel deutscher Schiffbaugeschichte. Herford: Koehler, 1989, s. 18. ISBN 3-78220-475-1. (niem.).
  • Richard N.J. Wright: The Chinese Steam Navy, 1862-1945. London: Chatham Publishing, 2001. ISBN 1-86176-144-9. (ang.).
  • Brassey's Naval Annual. T.A. Brassey (red.). Portsmouth: J. Griffin and Co., 1895. (ang.).
  • Dmitrij Kisielow. Bronienosnyje kriejsiera tipa «Czinjuan». „Arsienał-Kollekcyja”. Nr 6/2013 (12), czerwiec 2013. Moskwa: Jauza-katalog. (ros.). 

Media użyte na tej stronie

Flag of the German Empire.svg
Bundesflagge und Handelsflagge des Norddeutschen Bundes (1866-1871) und Reichsflagge des Deutschen Reiches (1871-1918)
Flag of Germany (1867–1918).svg
Bundesflagge und Handelsflagge des Norddeutschen Bundes (1866-1871) und Reichsflagge des Deutschen Reiches (1871-1918)
Laiyuan (ship, 1888) - NH 1593 - cropped.jpg
"Chinese warship LAI-YUEN". The ship is now commonly referred to as the Laiyuan. It served from 1888 until sunk in 1895. This file has been cropped by uploader.
Flag of China (1889–1912).svg
Flag of the Chinese Empire under the Qing dynasty (1889-1912), details per the restoration of Beiyang fleet researcher [1].