Lajtabánság

Palatynat Litawski[1]
Lajtabánság
1921
Flaga
Herb
Flaga Herb
Stolica

Oberwart

Głowa państwa

Przywódcy Pál Prónay,
Gyula Ostenburg-Moravek,
István Friedrich

Zbrojny opór ludności węgierskiej przed włączeniem do Austrii

4 października 1921

Zgoda na plebiscyt

5 listopada 1921

Mapa
Dzisiejszy Burgenland na mapie Austrii

Lajtabánság, Palatynat Litawski (niem. Leitha-Banat) – efemeryczny twór państwowoprawny istniejący na obszarze dzisiejszego Burgenlandu z miastem Sopron w 1921.

Traktat w Trianon, wchodzący w życie 26 lipca 1921, odebrał Węgrom i przyznał Austrii tereny dzisiejszego Burgenlandu wraz z miastem Sopron. Datę przekazania tego obszaru ustalono na 28 sierpnia 1921. Przejęcie miała nadzorować komisja sprzymierzonych rezydująca w Sopronie. W ustalonej dacie władze węgierskie opuściły te tereny, jednak do ich objęcia przez władze austriackie nie doszło z powodu wybuchu zbrojnego powstania mniejszości węgierskiej pod wodzą Pawła Pronaya. Powstańcy stworzyli własną administrację i 4 października 1921 we wsi Oberwart proklamowali własne państwo. Nie zostało ono uznane przez społeczność międzynarodową, ale nieoficjalnie korzystało ze wsparcia materialnego i politycznego Węgier. Powstała sytuacja patowa, ponieważ żadna z zaangażowanych stron nie chciała używać siły w obawie przed reperkusjami międzynarodowymi. Dopiero negocjacje w Wenecji, przy mediacji Włoch, doprowadziły do załagodzenia sytuacji przez układ z 5 listopada 1921. Zgodnie z tym układem 13 listopada 1921 powstańcy złożyli broń i do 30 listopada 1921 teren Lajtabánság został objęty przez władze austriackie. 5 grudnia 1921 Burgenland został oficjalnie włączony do Republiki Austrii.

Na skutek powstania w pewnym zakresie uległy zmianie zamiary zwycięskich mocarstw co do przyszłości Burgenlandu. W mieście Sopron, stanowiącym centralny ośrodek regionu i przewidywanym na jego stolicę, oraz w jego najbliższej okolicy w dniach 14–16 grudnia 1921 przeprowadzono plebiscyt, w którym większością 65,2% głosów zwyciężyła opcja węgierska (w mieście padło około 72,8% głosów za Węgrami, w okolicznych wioskach – około 52,8%). Mając na względzie wynik plebiscytu 20 lutego 1922 Rada Ambasadorów zdecydowała o pozostawieniu obszaru plebiscytowego przy Węgrzech.

Powstała w ten sposób konfiguracja terytorialna istnieje do dzisiaj. Ponieważ Sopron stanowi na tym terenie główny węzeł komunikacyjny, głównie kolejowy, niezbędne okazało się uregulowanie austriackiego tranzytu kolejowego przez to miasto.

Przypisy

  1. Bartłomiej Świderek: Bartłomiej Świderek: Lajtabánság (pol.). wachtyrz.eu, 2019-12-13. [dostęp 2020-09-19].

Media użyte na tej stronie

Flag of Banate of Leitha.svg
Autor: Samhanin, Licencja: CC0
Flag of Banate of Leitha.
Coat of arms of Banate of Leitha.svg
Autor: Samhanin, Licencja: CC0
Coat of arms of Banate of Leitha.