Lakownica żółtawa
 Forma z wyraźnym trzonem | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek | lakownica żółtawa |
| Nazwa systematyczna | |
| Ganoderma lucidum (Curtis) P. Karst. Revue mycol., Toulouse 3(9): 17 (1881) | |
Lakownica żółtawa (Ganoderma lucidum (Curtis) P. Karst.) – gatunek grzybów należący do rodziny żagwiowatych (Polyporaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Ganoderma, Polyporaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1781 r. William Curtis nadając mu nazwę Boletus lucidus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1881 r. Petter Adolf Karsten, przenosząc go do rodzaju Ganoderma[1].
Synonimów naukowych ma ponad 60[2].
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 1999 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako huba lakierowana, żagiew lśniąca, lakownica lśniąca, wrosniak lśniący, lśniak połyskliwy[3].
Morfologia
8–25 cm średnicy, płaski, o kształcie półokrągłym lub nerkowatym. Początkowo jasny, cytrynowożółty, z wiekiem dość szybko zmienia kolor na żółtoczerwony, później ciemnieje do barwy purpurowej, purpurowobrązowej, w końcu czerwonoczarniawej. Powierzchnia nierówna, zwykle bruzdkowana. Brzegi owocnika wąskie, faliste, białego lub słomkowożółtego koloru. Najbardziej charakterystyczną cechą tego gatunku jest lśniąca, jakby polakierowana powierzchnia[4].
Ekscentryczny lub boczny o nieregularnym, walcowatym kształcie i pokryty guzkami[5]. Może mieć długość do 15 cm i grubość do 2 cm, ma barwę podobna, jak kapelusz i również jest lśniący[6]. Istnieją jednak formy bez trzonu, przyrośnięte bokiem, lub ze szczątkowym tylko trzonem[4].
Tworzą zazwyczaj jedną warstwę, rzadziej dwie lub trzy. Mają długość 2-20 (30) mm. Pory drobne, okrągłe, początkowo białawe, potem kremowe, z wiekiem brązowe. Na 1 mm mieści się ich 4-5. Po dotknięciu brązowieją[7].
Gąbczasty, biały, tuż nad rurkami ochrowy, niewyraźnie pręgowany, bez specyficznego smaku czy zapachu[8].
Szeroko elipsoidalne, jajowate ze ściętą podstawą i bezbarwną porą rostkową, żółtobrązowe, brodawkowane, o rozmiarach 7–11 × 6–7 μm[7].
Występowanie i siedlisko
Poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, a także na wielu wyspach[9]. W Europie jest dość rzadki[4]. W Polsce do 2020 r. podano około 150 stanowisk[10]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[11]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Czechach, na Litwie, Łotwie[3]. W Polsce w latach 1995–2004 podlegał ochronie częściowej, w latach 2004–2014 – ochronie ścisłej, a od roku 2014 ponownie jest objęty ochroną częściową. Dopuszczone jest pozyskiwanie owocników w celach gospodarczych po uzyskaniu stosownych zezwoleń[10].
Rośnie pojedynczo lub w grupach na różnych gatunkach drzew, głównie liściastych, na drzewach iglastych spotykany jest rzadko[4]. Można go spotkać w lasach, parkach i ogrodach na korzeniach, pniakach i dolnej części pni różnych gatunków drzew, głównie obumarłych, ale czasami także na żywych drzewach. Czasami pozornie wyrasta na ziemi, zwłaszcza przy dębach, faktycznie jednak jego trzon jest przyrośnięty do korzeni[4]. Świeże owocniki pojawiają się latem i jesienią, starsze można spotkać cały rok[8].
Znaczenie
- Saprotrof i pasożyt występujący na drewnie drzew martwych lub atakujący drzewa osłabione i uszkodzone. Powoduje białą zgniliznę drewna. Porażone przez niego drewno zmienia barwę na żółtawą[7].
- Grzyb niejadalny. Owocniki są jednoroczne[6].
- Na Dalekim Wschodzie uważany jest za grzyb leczniczy[4]. Leki z tego grzyba w tradycyjnej medycynie chińskiej stosuje się w chronicznej żółtaczce, nadciśnieniu, astmie i bronchicie. Leczono nim także bezsenność, schorzenia żołądka, stany zapalne stawów i nerek. W zapisach chińskich z XVI wieku można znaleźć także informacje, że systematyczne podawanie leku z lakownicy lśniącej obniża masę ciała i wzmacnia płodność
- We współczesnej medycynie chińskiej lakownicy używa się jako środek wzmacniający siły organizmu (adaptogen), pomagający także w przypadkach chorób nowotworowych[8].
- Na Wschodzie z lakownic wyrabia się talizmany, które mają chronić właściciela i jego dom przed nieszczęściem[8].
- W Chinach grzyb ten, znany pod nazwą lingzhi (chin. trad. 靈芝, chin. upr. 灵芝, pinyin língzhī) jest uważany za symbol nieśmiertelności i występuje często jako motyw zdobniczy[12].
- W Europie stosowany w leczeniu przeziębień za sprawą zawartego w nim beta-glukanu[13].
Gatunki podobne
- lakownica brązowoczarna (Ganoderma carnosum), której owocniki są ciemniej zabarwione i rosną na drzewach iglastych[6].
- pniarek obrzeżony (Formitopsis pinicola).
Przypisy
- ↑ a b c Index Fungorum [dostęp 2020-11-18].
- ↑ Species Fungorum [dostęp 2013-11-12].
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Till R.Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ a b c Piotr Łakomy, Atlas hub, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2008, ISBN 978-83-7073-650-7.
- ↑ a b c d Czesław Narkiewicz, Grzyby chronione Dolnego Śląska, Jelenia Góra: Wydawnictwo Muzeum Przyrodniczego, 2005, ISBN 83-89863-20-0.
- ↑ Mapa występowania lakownicy żółtawej na świecie [dostęp 2016-01-10].
- ↑ a b Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Edward Kajdański, Chiny. Leksykon, Warszawa: Książka i Wiedza, 2005, s. 135–136, ISBN 83-05-13407-5.
- ↑ Grzyby reishi – właściwości i działanie, uns.pl [dostęp 2021-12-04].
Media użyte na tej stronie
Autor: Dendrofil, Licencja: CC BY-SA 3.0
Houba v Podkomorských lesích, Česká republika, jižní Morava. Lesklokorka lesklá Ganoderma lucidum.
Autor: frankenstoen from Portland, Oregon, Licencja: CC BY 2.0
This is a warm weather species that requires a higher temperature to fruit.