Lanca ognista

Najstarsze znane wyobrażenie lancy ognistej i granatu; malowidło z Dunhuangu, X wiek

Lanca ognista (chiń. upr. 火枪; chiń. trad. 火槍; pinyin huǒ qiāng) – pierwsza na świecie broń prochowa, poprzednik broni palnej.

Konstrukcja

Lanca ognista miała postać rury bambusowej, wypełnionej prochem i siekańcami, przymocowanej do włóczni. Po podpaleniu działała jak rodzaj ręcznego miotacza ognia, wyrzucając strumień ognia na odległość ok. 2 m. Oprócz płomienia, czynnikiem rażącym były też rozpalone pociski (kawałki metalu, ceramiki, czasem zatrute strzałki) wylatujące z lancy, które mogły lecieć na kilka-kilkanaście metrów. Ze względu na niski koszt i łatwość wykonania były używane od czasów dynastii Song aż po czasy mingowskie[1], a nawet w XX wieku[2].

Nie była to jednak typowa broń palna, ponieważ średnica pocisków była o wiele mniejsza od kalibru broni, co nie pozwalało na właściwe uszczelnienie lufy i zwiększenie ciśnienia do poziomu niezbędnego do wyrzucenia pocisku z wielką prędkością (co za tym idzie, na dużą odległość i z wielką siłą)[a]. Zwiększenie ciśnienia uniemożliwiała też zbyt mała wytrzymałość bambusowej tuby lancy oraz zbyt niska jakość wczesnego prochu[2].

Z czasem zastąpiono bambusową rurę lufą metalową o stałym przekroju, zwiększając też kaliber pocisku. Te protodziała (zwane przez J. Needhama eruptorami) były już zdolne do wyrzucenia pocisków nawet na kilkaset metrów (przynajmniej według ówczesnych opisów). Użycie lufy metalowej i prochu o większej zawartości saletry (70–80%) doprowadziło ostatecznie do stworzenia broni palnej, której głównym czynnikiem rażącym jest pocisk, a nie płomień wylotowy; najstarsze jej znane przykłady są datowane na XIII wiek[2].

Wykorzystanie

Zasięg nieznacznie większy od zwykłej włóczni i konieczność przygotowania broni sprawiały, że skuteczna była głównie w obronie, zwłaszcza fortyfikacji – gdy jej ogień można było skierować przeciwko atakującym w konkretnym, z góry wiadomym miejscu – np. wspinającym się na przystawioną do murów drabinę oblężniczą. Baterie lanc, umieszczone na wózku, można było wykorzystać dla obrony np. wyłomu w murze, czy bramy[3].

Lance ogniste wykorzystywano m.in. w wojnach dynastii Song przeciw północnym państwom Liao i Jin, a następnie przez Jin przeciwko Mongołom Czyngis-chana. W Europie lance pojawiają się w XIV w., podobnie jak działa, a forma obydwu jest na tyle zbliżona do chińskiej, że sugeruje to bezpośrednie zapożyczenie[2].

  • Wyobrażenie lancy ognistej w księdze Huolongjing

  • Tarcza wyposażona w baterię lanc ognistych

  • Europejski rycerz z końca XIV w. z lancą ognistą

Uwagi

  1. ↑ We współczesnej broni śrutowej czy artyleryjskiej używającej kartaczy, w której średnica pocisków też jest dużo mniejsza od średnicy lufy, przewód lufy uszczelniony jest przybitką

Przypisy

  1. ↑ Christopher Peers: Medieval Chinese Armies 1260–1520. Oxford: Osprey Publishing, 1992, s. 38, seria: Men-at-arms. ISBN 1-85532-254-4.
  2. ↑ a b c d Robert Temple: Geniusz Chin: 3000 lat nauki, odkryć i wynalazków. Warszawa: Ars Polona, 1994, s. 241–4. ISBN 83-85889-35-6.
  3. ↑ Kit Meng Leong: The Huo Qiang (ang.). W: Chinese Siege Warfare Mechanical Artillery & Siege Weapons of Antiquity [on-line]. 06-10-2005. [dostęp 2011-02-12].

Media użyte na tej stronie

FireLanceAndGrenade10thCenturyDunhuang.jpg
First illustration of Fire Lance and a Grenade, 10th Century, Dunhuang. Appears to be a detail from an illustration of Sakyamuni's temptation by Mara, with the demons at upper right threatening with the fire lance and other weapons while those at lower right tempt with pleasures.
Fire Lance Knight.jpg
A knight wielding a fire lance ca. 1396.
梨花鎗.jpg
梨花鎗示意圖
Lance shield.jpg
Autor: ed.: 焦玉 (Jiāo Yù and 文言 (Liu Bowen), Licencja: CC BY-SA 4.0
A 'divine moving phalanx-breaking fierce-fire sword-shield' as depicted in the Huolongjing. A mobile shield fitted with fire lances used to break enemy formations.