Landwarów

Landwarów

Lentvaris

Pałac Tyszkiewiczów w Landwarowie
Herb Flaga
Państwo	Litwa
Okręg	wileński
Populacja (2018) • liczba ludności	10 160
Nr kierunkowy	(528)
Kod pocztowy	LT-25001
Tablice rejestracyjne	.V
Położenie na mapie Litwy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Landwarów
54°38′30″N 25°02′40″E/54,641667 25,044444
Strona internetowa
Portal Litwa, Łotwa i Estonia

Landwarów^[1] (lit. Lentvaris) – miasto na Litwie, w okręgu wileńskim (odległość do Wilna – 18 km), rejonie trockim (do Trok – 9 km). Obecnie najludniejsze miasto w rejonie trockim.

W mieście działa Polskie Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza(lit.).

Demografia

Dzieje

Początki osadnictwa na tym terenie datują się od XI–XII w. W miejscu obecnego Landwarowa wcześniej funkcjonowała osada Pietuchowo. Dzisiejsza nazwa ma pochodzenie niemieckie i wywodzi się prawdopodobnie ze słów „Land” (ziemia, kraj) i „Warte” (warta, straż). Znane są różne jej wersje: Littawarów, Liutawarow, Litavoriškes, Lietuwaryszki, Landwerow, Landwerów oraz Landvare.

Landwarów ok. 1876 r. (N. Orda)

Ziemie te często zmieniały właścicieli – ówczesne Lietuwaryszki należały m.in. do rodzin Kuncewiczów, Sapiehów, Naruszewiczów, do wileńskiego zakonu benedyktynów, Chodkiewiczów, Francuzewiczów, Hryniewiczów, Dąbrowskich. W 1850 nabył je Józef Tyszkiewicz wraz z małym zamkiem z XVII wieku oraz 4 folwarkami (Karpiówką, Pietuchowem, Raczkunami i Ustroniem). Zmienił wtedy nazwę Pietuchowa na Landwarów, a dotychczasową nazwą zaczęto określać inną osadę w okolicy.

W 1862 przez miasto poprowadzona została Kolej Warszawsko-Petersburska łącząca Wilno z Warszawą przez Grodno. Ze stacji Landwarów odchodziła odnoga linii prowadzącą z Wilna przez Kowno do wsi Kibarty koło Wierzbałowa na granicą z Prusami, gdzie stykała się z kończącą się w sąsiednich Ejdkunach Pruską Koleją Wschodnią prowadzącą dalej do Królewca.

Do 1927 siedziba gminy Landwarowo w województwie wileńskim. Przed II wojną światową na tym terenie dominowała ludność polska.

Po agresji ZSRR na Polskę 1939 Landwarów przekazano Litwie, w latach 1940–1941 włączono do Związku Radzieckiego, 1941–1944 pod okupacją niemiecką, 1944–1991 ponownie w granicach ZSRR, od 1990 należy do Republiki Litewskiej.

W okresie po II wojnie światowej i utracie miasta przez Polskę do 1 listopada 1946 z rejonu landwarowskiego wysiedlono ok. 5,5 tys. Polaków i przeniesiono na ziemie mieszczące się w obecnych granicach Polski, natomiast ok. 6,3 tys. zarejestrowanych do przesiedlenia Polaków pozostało w rejonie landwarowskim^[2]. Według danych litewskich w 2011 Polacy stanowili 25,75% mieszkańców Landwarowa^[3].

Prawa miejskie Landwarów otrzymał w 1949, herb w 2001.

W latach 1953–1993 w najbliższej okolicy mieściła się baza rakietowa Armii Czerwonej.

Zabytki

Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny

• ufundowany przez rodzinę Tyszkiewiczów Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny, zbudowany w latach 1910–1935 w stylu romańsko-lombardzkim, wzorowany na kościele Santa Maria delle Grazie w Mediolanie
• pałac Tyszkiewiczów z 1885, zaprojektowany przez Tadeusza Marię Rostworowskiego we współpracy z belgijskim architektem de Waegh^[4], w którym w 1919 gościł nuncjusz papieski, Achilles Ratti, późniejszy papież Pius XI. W 1957 w pałacu ulokowano fabrykę dywanów (AB Kilimai)
• nieopodal ruiny zameczku z XVII wieku, pierwszej siedziby rodziny Tyszkiewiczów, w którym w 1858 gościł przyszły cesarz Aleksander III

Dworzec kolejowy

Osoby związane z Landwarowem

• Stanisław Lenartowicz – polski reżyser i scenarzysta filmowy. Jeden z twórców polskiej szkoły filmowej
• Ewa Ostrowska – polska pisarka i dziennikarka
• Igor Przegrodzki – polski aktor filmowy i teatralny
• Władysław Tyszkiewicz – polski ziemianin, arystokrata, właściciel Pałacu Tyszkiewiczów w Landwarowie
• Adela Winiarska-Skrzynecka – polska śpiewaczka operowa, profesor, zasłużona działaczka kultury
• Teresa Żylis-Gara – polska śpiewaczka operowa
• Eugenia Bujak – polska kolarka szosowa

Miasta partnerskie

• Wronki, Polska
• Orneta, Polska

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Landwarowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 75 .
• Archiwalne widoki miasta w bibliotece Polona