Lara Croft

Lara Croft
Postać z serii Tomb Raider
Ilustracja
Karima Adebibe – oficjalna modelka Lary Croft na tle plakatu przedstawiającego postać
Pierwsze wystąpienie

Tomb Raider (1996)

Ostatnie wystąpienie

Shadow of the Tomb Raider (2018)

Twórca

Toby Gard

Grany przez

Camilla Luddington
Alicia Vikander (film)
Zobacz więcej

Dubbing

Karolina Gorczyca
Kinga Suchan (film)[1]
Zobacz więcej

Dane biograficzne
Pochodzenie

Wielka Brytania

Płeć

kobieta

Data i miejsce urodzenia

14 lutego 1992
Londyn

Rodzina

Richard Croft (ojciec)
Amelia Croft (matka)

Inne informacje
Wzrost

1,68 m

Zajęcie

archeolożka, poszukiwaczka przygód

Lara Croft – postać fikcyjna, protagonistka gier Square Enix (dawniej Eidos Interactive) z serii Tomb Raider. Przedstawiana jest jako inteligentna i wysportowana archeolog i poszukiwaczka przygód, eksplorująca starożytne, niebezpieczne grobowce i ruiny na całym świecie. Stworzona została przez brytyjski zespół deweloperski Core Design, w tym m.in. Toby’ego Garda[2].

Postać Lary Croft po raz pierwszy pojawiła się w grze Tomb Raider (1996)[3], a następnie w licznych kontynuacjach, komiksach, książkach, krótkometrażowych animacjach i filmach aktorskich, na podstawie których zbudowana została franczyza. Ponadto promowana jest przez powiązane z marką akcesoria i zabawki, a także modelki wcielające się w postać. Była też wykorzystana w kampaniach marketingowych innych podmiotów, m.in. w reklamach i teledyskach.

Pierwotna postać stworzona została przez Core Design. Zainspirowana została przez Neneh Cherry i komiksową postać Tank Girl, według Garda jako przeciwieństwo stereotypowej postaci kobiecej. Przedsiębiorstwo modyfikowało postać na potrzeby kolejnych odsłon, rozwijając oprawę graficzną i rozgrywkę. Po finansowym fiasku Tomb Raider: The Angel of Darkness prawa do serii przejął amerykański deweloper Crystal Dynamics, który wraz z całą serią „zrestartował” również samą postać. Nowi twórcy zmienili jej wygląd, dodali również nowe możliwości wchodzenia w interakcję z otoczeniem. W anglojęzycznych wersjach gier Croft głosu udzielało pięć aktorek: Shelley Blond (1996), Judith Gibbins (1997–1998) i Jonell Elliott (1999–2003). W latach 2006–2008 głosu postaci użyczała Keeley Hawes, dubbingująca Larę w kolejnych spin-offach z serii Lara Croft. Od 2013 głosu bohaterce serii Tomb Raider użycza Camilla Luddington.

Uznawana jest za jedną z najbardziej znaczących postaci popkultury. Sześciokrotnie znalazła się w Księdze rekordów Guinnessa, posiada silną społeczność fanowską i jest jedną z pierwszych postaci z gier komputerowych, której przygody z powodzeniem przeniesiono na ekran[4]. Uznawana jest również za symbol seksu – jeden z pierwszych w branży gier. Jej wpływ na przemysł był przedmiotem wielu rozpraw wśród krytyków – opinie o postaci wahają się od pozytywnych, wpływających na zmiany w grach komputerowych, po negatywne, jako zły wzór do naśladowania dla młodych dziewcząt[5][6][7].

Charakterystyka

Przedstawiana jest jako wysportowana kobieta z brązowymi oczyma i rudawo-brązowymi włosami, często upiętymi w warkocz lub kucyk. Klasyczny kostium to turkusowy top, jasnobrązowe szorty, buty do łydek i długie białe skarpety. Wśród jej akcesoriów znajdują się rękawiczki bez palców, plecak, pas z kaburami po obu stronach i dwa pistolety. W kontynuacjach gier jej kostium zmieniał się, dostosowując się do środowiska, np. lokacji podwodnych lub lodowatych warunków. W późniejszych odsłonach nosi obcięty top, spodnie moro oraz czarną lub jasnobrązową koszulę. Podczas eksploracji poziomów używa dwóch pistoletów, jednak przez całą serię korzysta też z innych rodzajów broni. Posługuje się płynnie kilkoma językami, w tym m.in. rosyjskim i japońskim[8][9][10].

Instrukcja do gry opisuje ją jako córkę lorda Henshingly’ego Crofta[11] (w Legendzie i jej kontynuacjach lorda Richarda Crofta[12]), urodzoną 14 lutego 1968[13]. Wychowywana była na arystokratkę, zaręczona była z fikcyjnym hrabią Ferringdon. Uczęszczała do szkoły z internatem Gordonstoun w Szwajcarii. Po katastrofie samolotu w Himalajach samotnie spędziła dwa tygodnie w górach. Wydarzenia te sprawiły, że porzuciła swoje dawne życie, a zaczęła wieść żywot podróżującej po świecie poszukiwaczki wrażeń. Na podstawie swoich przygód (była najemnikiem, myśliwym i złodziejką) napisała książki i inne publikacje[14][15]. Na potrzeby późniejszych gier historia została zmieniona – w samolocie znajdowała się również jej matka. Podczas poszukiwania schronienia Croft była świadkiem zniknięcia matki, która dotknęła starożytnego miecza. Lord Croft zaginął, poszukując żony[16][17].

W najnowszej biografii, stosowanej od 2013, Lara urodziła się 14 lutego 1992. Podobnie jak w poprzednich wersjach życiorysu, jej matka zginęła w Himalajach. Lord Croft, zrozpaczony śmiercią żony i ogarnięty chęcią odkrycia tajemnicy nieśmiertelności, znalazł się na celowniku organizacji Trójca. Chociaż został przez nią zdyskredytowany, nie przestał zagrażać jej działaniom, co doprowadziło do jego śmierci[18][19]. Sama Lara jest młodą absolwentką archeologii, która przygotowuje się do swojej pierwszej ekspedycji naukowej[20].

Występy

Gry komputerowe

Głównym medium, w którym pojawia się Croft, jest seria gier Tomb Raider wydawana przez Square Enix Europe, a poprzednio przez Eidos Interactive. Po raz pierwszy pojawiła się w grze Tomb Raider z 1996, gdzie konkurowała z innymi archeologami, chcąc odnaleźć artefakt z Atlantydy[21][22]. Tomb Raider II (1997) koncentruje się na poszukiwaniach sztyletu Xian, a Tomb Raider III (1998) na fragmentach meteorytu dającego ludziom nadprzyrodzone moce. W Tomb Raider: The Last Revelation (1999), w którym po raz pierwszy przedstawiono młodą Croft, towarzyszy jej mentor, Werner von Croy[21]. Lara poszukuje artefaktu powiązanego z egipskim bogiem Horusem, a następnie walczy z von Croyem, który staje się antagonistą[23]. W Tomb Raider: Chronicles (2000) większość gry przedstawiona jest w formie retrospekcji[15]. Pierwsza gra mobilna, zatytułowana Tomb Raider, wydana została w 2000 na konsolę Game Boy Color i opowiada o poszukiwaniach Kamienia Koszmaru[21]. W drugiej grze na Game Boya Color, Tomb Raider: Curse of the Sword (2001), Croft mierzy się ze złowieszczym kultem[24]. Tomb Raider: The Prophecy (2002), wydany na Game Boy Advance, koncentruje się na trzech magicznych kamieniach[25]. Tomb Raider: The Angel of Darkness (2003) opowiada o śledztwie w sprawie morderstwa profesora von Croya[26].

Po przejęciu serii przez Eidos częściowo zmieniono historię postaci. W Tomb Raider: Legendzie (2006) Croft poszukuje Excalibura i swojej zaginionej matki. Tomb Raider: Anniversary (2007) stanowi remake pierwszej części, przeniesiono jednak do niego elementy rozgrywki z Legendy, z kolei fabułę dostosowano tak, aby pasowała do poprzedniej odsłony[17]. Tomb Raider: Underworld (2008) kontynuuje fabułę z Legendy – historia koncentruje się na dalszych poszukiwaniach matki, w międzyczasie Croft odnajduje młot Thora, Mjølner[27][28]. Lara Croft and the Guardian of Light (2010), dystrybuowana cyfrowo, osadzona jest w Ameryce Centralnej, pojawia się w niej majański wojownik współpracujący z Larą[29]. W 2013 historia Lary została opowiedziana od nowa – w Tomb Raider Lara trafia do zaginionego japońskiego królestwa Yamatai, gdzie mierzy się ze złowieszczym kultem czczącym boginię Himiko[30]. W 2014 ukazał się kolejny kooperacyjny spin-off, Lara Croft and the Temple of Osiris[31], natomiast w 2015 – Rise of the Tomb Raider, w którym Croft poszukuje zaginionego miasta Kitież i Źródła Nieśmiertelności. 14 września 2018 odbyła się premiera gry Shadow of the Tomb Raider, wieńcząca trylogię o początkach działalności Lary jako poszukiwaczki przygód i rozgrywająca się w Ameryce Łacińskiej[32].

Literatura

W 2003 opublikowana została powieść Lara Croft Tomb Raider: Amulet of Power Mike’a Resnicka, w 2004 Lara Croft Tomb Raider: The Lost Cult E.E. Knighta, a w 2005 Lara Croft Tomb Raider: The Man of Bronze Jamesa Alana Gardnera[33][34][35]. W 2014 wydana została powieść Tomb Raider: The Ten Thousand Immortals Dana Abnetta i Nika Vincenta, rozwijająca wydarzenia z serii gier zapoczątkowanej w 2013[36], a w 2016 Lara Croft and the Blade of Gwynnever tych samych autorów, powiązana z serią Lara Croft and the...[37]

Filmy i seriale

(c) Gage Skidmore, CC BY-SA 2.0
Alicia Vikander, odtwórczyni Lary Croft w adaptacji filmowej z 2018
Angelina Jolie, odtwórczyni Lary Croft w dwóch pierwszych filmach fabularnych

Postać pojawiła się także w dwóch filmach aktorskich. Pierwszy, Lara Croft: Tomb Raider, trafił do kin w 2001 i opowiada o walce Lary z Iluminatami szukającymi reliktu pozwalającego na kontrolę nad czasem[38]. Tło fabularne dla postaci różniło się od tego, które przedstawiono w pierwszych grach – matka Lary zginęła w katastrofie samolotu, a jej ojciec zaginął w Kambodży. Podobne tło wykorzystane zostało w 2006 w Legendzie[39]. W sequelu filmu, Lara Croft Tomb Raider: Kolebka życia, Croft poszukuje puszki Pandory, próbując nie dopuścić, aby wpadła ona w ręce chińskiego syndykatu[40]. Powstanie trzeciego filmu ogłoszono w 2009, jego premiera miała odbyć się w 2013, jednak ostatecznie film nie wyszedł poza fazę planowania[41][42]. W marcu 2013 potwierdzono, że powstanie film o Larze Croft, opowiadający o początkach głównej bohaterki jako poszukiwaczki przygód[43][44][45]. Za realizację filmu odpowiadają wytwórnie MGM, oraz GK Films[46], Square Enix oraz Warner Bros.[47], która będzie również dystrybutorem produkcji. Reżyserem filmu został Roar Uthaug, zaś scenarzystką – Geneva Robertson-Dworet[48]. Choć spekulowano, że główną rolę zagra Camilla Luddington lub Daisy Ridley[49], pod koniec kwietnia 2016 ogłoszono, że w postać Lary Croft wcieli się Alicia Vikander[50]. Premierę filmu Tomb Raider ustalono na 16 marca 2018[51].

W 2007 serwis GameTap na swojej stronie Re\Visioned: Tomb Raider – animowany serial internetowy składający się z dziesięciu krótkich odcinków, wyobrażających różne wizje Croft stworzone przez znanych animatorów, twórców komiksów i pisarzy, w tym m.in. przez Jima Lee, Warrena Ellisa i Petera Chunga[52][53]. Odcinki trwały od pięciu do siedmiu minut, głosu Croft użyczyła Minnie Driver[52]. Twórcy dostali wolną rękę w tworzeniu swojego wyobrażenia postaci – nie konsultowali niczego z twórcami gier, otrzymali jedynie listę motywów i rzeczy, które w scenariuszach mogły się znaleźć bądź których umieszczanie było zabronione[54][55].

Komiksy

Począwszy od 1997, postać regularnie pojawiała się w komiksach wydawnictwa Top Cow. Crost po raz pierwszy wystąpiła w crossoverze Witchblade Sary Pezzini, a w 1999 doczekała się własnej serii komiksów – Tomb Raider[56]. Pierwotnie autorem scenariuszy był Dan Jurgens, a za grafikę odpowiadali Andy Park i Jon Sibal[57]. Historie z komiksów nie były powiązane z grami aż do 32. numeru, stanowiącego adaptację fabuły The Angel of Darkness[56]. Ostatecznie seria doczekała się pięćdziesięciu zeszytów głównych oraz kilkunastu numerów specjalnych, w tym m.in. kolejnych crossoverów z innymi komiksami wydawnictwa Top Cow[58].

W 2013, z okazji premiery drugiego rebootu, wydawnictwo Dark Horse Comics wydało promujący grę zeszyt Tomb Raider: Początek, stanowiący prolog do gry[59]. Od 2014 wydawany jest komiks Tomb Radier, stanowiący spin-offy gier[60], a w 2015 ukazał się komiks Lara Croft and the Frozen Omen, powiązany z grą Lara Croft and the Temple of Osiris[61].

Historia rozwoju postaci

Core Design

Neneh Cherry, wczesna inspiracja postaci Lary Croft

Należące do Eidosu[62] Core Design stworzyło Larę Croft jako główną bohaterkę produkowanej od 1993[63] gry Tomb Raider. Główny grafik Toby Gard stworzył pięć projektów, zanim postać przybrała ostateczny wygląd[64]. Początkowo bohaterem miał być mężczyzna w kapeluszu i z batem, jednak współzałożyciel Core Design Jeremy Smith stwierdził, że za bardzo będzie przypominał on Indianę Jonesa i poprosił o stworzenie bardziej oryginalnej postaci. Gard stwierdził, że – z punktu widzenia projektanta – lepiej będzie opracować postać kobiecą[64]. Wyraził chęć stworzenia postaci stanowiącej przeciwieństwo stereotypowych bohaterek, które określił jako typ „dziuń” i „domin”[65]. Na początku Smith był sceptycznie nastawiony do żeńskiej protagonistki, ponieważ pojawiły się one w kilku ówczesnych grach[66], ostatecznie jednak zaufał Gardowi[17][66]. Zainspirowany artystką pop Neneh Cherry i komiksową postacią Tank Girl[67] Gard eksperymentował z rozmaitymi projektami, w tym muskularną kobietą przywodzącą na myśl nazistowską funkcjonariuszkę. Ostatecznie zdecydował się na Laurę Cruz – pochodzącą z Ameryki Południowej twardą kobietę z warkoczem[17]. Zarząd Eidosu optował za bardziej „przyjaznym dla Brytyjczyków” nazwiskiem – wertując książkę telefoniczną w poszukiwaniu angielskiego nazwiska brzmiącego w miarę podobnie do „Cruz”, ostatecznie zdecydowano się na „Croft”. Wraz ze zmianą nazwiska zmieniono również życiorys postaci, nadając jej brytyjskie pochodzenie[17].

Gardowi zależało na realistycznej animacji postaci, co wówczas nie było szczególnie popularne w przemyśle growym[64]. Zrezygnował z szybkich animacji na rzecz bardziej płynnych ruchów, mając nadzieję, że dzięki temu gracze bardziej zżyją się z postacią[14][17]. W pierwszej grze model trójwymiarowy model Croft stworzony został z 230 polygonów[66]. Ograniczenia graficzne ówczesnych komputerów wymagały usunięcia z modelu warkocza, który dodany został w późniejszych częściach[17]. Dostosowując model postaci, Gard niechcący powiększył rozmiar biustu Croft o 150% – zobaczywszy zmianę, reszta zespołu zdecydowała się ją zachować[17][63]. Po zakończeniu fazy beta produkcji Core Design zatrudniło Shelly Blond do podkładania głosu postaci[17]. Po ukończeniu Tomb Raider Gard opuścił zespół, jako powód podając brak swobody twórczej i możliwości kontroli marketingu stworzonych przez niego projektów, zwłaszcza Lary Croft[2][14][17].

Z każdą kolejną odsłoną Core Design ulepszało i modyfikował postać[9][10]. Na potrzeby Tomb Raider II zwiększono ilość polygonów, z jakich składała się postać, dodano również bardziej realistyczne krzywizny[9][68]. Zmieniono strój i dodano nowe ruchy[68]. Jako nowy element rozgrywki miało pojawić się czołganie, ostatecznie jednak znalazło się ono dopiero w Tomb Raider III[68]. Shelly Blond została zastąpiona przez Judith Gibbins, udzielającą głosu postaci także w trzeciej części[17], gdzie ilość polygonów została zwiększona do 300 oraz wprowadzono nowe umiejętności do rozgrywki[10][66]. W Tomb Raider: The Last Revelation twórcy chcieli ponownie zapoznać graczy z Croft, w tym celu do scenariusza wprowadzono retrospekcje z młodszą jej wersją. Trzykrotnie zwiększono ilość ruchów, dodając m.in. huśtanie się na linach i kopanie drzwi, aby zwiększyć interakcję ze środowiskiem[69]. Model postaci zmieniony został tak, aby miał bardziej realistyczne proporcje, zaś Gibbins zastąpiona została przez Jonell Elliott[9][17]. W momencie rozpoczęcia produkcji The Last Revelation zespół pracował nad serią nieustannie już od czterech lat, czując, że zaczyna się wypalać. Ze względu na brak innowacji, Core Design zdecydowało się uśmiercić Croft, które w ostatniej scenie gry została zasypana w jaskini[17].

W kolejnej odsłonie, Tomb Raider: Chronicles, Lara przedstawiana jest w retrospekcjach jej przyjaciół[17]. W grze wprowadzono ataki z ukrycia, przeniesione także do następnej części, Tomb Raider: The Angel of Darkness[10]. Podczas gdy oryginalni deweloperzy pracowali nad Chronicles, Core Design przydzieliło nowy zespół do prac nad The Angel of Darkness na PlayStation 2[17]. Przewidując zmiany mające nadejść wraz z następną generacją gier, współzałożyciel Core Design Adrian Smith chciał odświeżyć postać, aby dostosować ją do zmieniającej się technologii[70]. Planując The Angel of Darkness przeprowadzono badania rynku, w tym m.in. organizując ankiety dla fanów. Zespół zdecydował się nie zmieniać postaci, a zamiast tego umieścić ją w sytuacjach innych niż w poprzednich grach[71]. Wykorzystana w PlayStation 2 technologia pozwalała na dodanie większej ilości ruchów i stworzenie bardziej szczegółowego modelu postaci – liczba polygonów zwiększona została do 4400[72]. Deweloperzy starali się dodać więcej możliwości walki wręcz, żeby lepiej dopasować Larę do jej profilu eksperta od walk[17]. Aby zwiększyć precyzję sterowania postacią, ruch nią przyporządkowano do gałki analogowej zamiast do D-pada, jak dotychczas[71]. Gdy pierwszy zespół deweloperów zakończył prace nad Chronicles, dołączył do tworzenia The Angel of Darkness. Nadmiar zawartości, niemożność ukończenia prac w terminie i żądanie Eidosu, aby premiera gry zbiegła się z premierą Kolebki życia, skutkowały kiepsko zaprojektowaną grą – Croft została przywrócona do życia bez wyjaśnień, zaś sterowanie okazało się mało precyzyjne[17][73].

Crystal Dynamics

Po słabym przyjęciu The Angel of Darkness Eidos – obawiając się kłopotów finansowych, w jakie może wpaść po kolejnej nieudanej grze – przekazało obowiązki tworzenia kolejnych odsłon serii innemu swojemu studiu, Crystal Dynamics[73][74]. Zespół znany z Legacy of Kain rozpoczął prace nad nową grą (Tomb Raider: Legenda), przy której konsultantem był Toby Gard[17][75]. Zespół oszacował na nowo wartość marki, franczyzy i postaci Croft. Wiceprezes ds. marki Chip Blundell stwierdził, że twórcy zdawali sobie sprawę z tego, iż fani odbierają markę i postać Croft inaczej aniżeli Eidos[73]. Mając to na uwadze, przekształcili postać i markę tak, aby podkreślić unikatowe elementy oryginalnej gry[73][76]. Porzucono plany kontynuowania trylogii, której początek miał stanowić The Angel of Darkness, tworząc nową[73].

Zmieniając postać, Crystal Dynamics skupiło się bardziej na prawdopodobności, aniżeli realizmie, decyzje podejmując na podstawie pytania „Co może zrobić Lara?”, zapewniając jej działaniom więcej swobody[77]. Zaktualizowano zestaw ruchów Croft, sprawiając, że stały się one bardziej płynne. Poprawiono animacje, dzięki czemu postać lepiej radziła sobie z interakcją z otoczeniem[75]. Wprowadzono ulepszenie, dzięki któremu skóra i ubranie Croft wyglądały na mokre, kiedy wyszła z wody, zaś po przetoczeniu się po ziemi pojawiał się na nich brud[75][78]. Pamiętając, z jaką krytyką spotkało się sterowanie w The Angel of Darkness, zespół przeprogramował je tak, żeby jak najlepiej sprawdzało się w trzecioosobowej grze akcji[73]. Wprowadzono możliwość walki w zwarciu[79]. Model postaci został zmieniony na bardziej realistyczny, zachowano jednak elementy z poprzednich jej wcieleń, a liczba polygonów wzrosła do ponad 9800[75][78]. Większą uwagę przyłożono do synchronizacji ust z wypowiadanymi kwestiami oraz animacji twarzy, celem bardziej emocjonalnych reakcji postaci na wydarzenia, w których bierze udział[75]. Tworząc nowy image postaci zmieniono fryzurę Croft, jej ubiór i akcesoria. Top zastąpiony został bluzką z dekoltem w serek, ciało zostało bardziej umięśnione, z kolei warkocz zastąpiono kucykiem[9][10][73]. Według plotek głosu postaci początkowo miała udzielać Rachel Weisz, ostatecznie jednak zaangażowano Keeley Hawes[17][80][81]. Zmiany postaci zostały zachowane w następnej części, Tomb Raider: Anniversary, stanowiącej remake pierwszej gry[17][82]. Projektanci zamierzali nadać postaci większej głębi emocjonalnej, skupiając się na jej dążeniu do osiągnięcia zamierzonego celu, zwieńczonego zabiciem jednego z antagonistów. Twórcy wykorzystali tę śmierć do wzbudzenia w Croft poczucia winy i zademonstrowania, że zabicie kogoś powinno być trudnym wyborem[83].

W Tomb Raider: Underworld kontynuowano fabułę zapoczątkowaną w Legendzie[10]. Crystal Dynamics wykorzystało nowe technologie, żeby ulepszyć postać na potrzeby platform siódmej generacji, skupiając się na realizmie. Wykorzystane w Legendzie mechaniki zbierania się brudu i wody ulepszono, stosując mechanikę czasu rzeczywistego, wpływającą na całe otoczenie gry[10][84][85]. W celu wykreowania bardziej realistycznego wyglądu wykorzystano harmoniki sferyczne zapewniające bezpośrednie oświetlenie na znajdujące się w grze obiekty, takie jak Lara[85]. Postać stała się bardziej złożona i szczegółowa dzięki zastosowaniu większej ilości warstw tekstur określających pojawianie się na nich cieni czy refleksów, wykorzystano również technikę riggingu, aby uzyskać lepsze ruchy[84]. Liczba polygonów wzrosła do 32 000[86]. Model twarzy ulepszono zwiększając ilość polygonów, dzięki riggingowi pojawiły się kości policzkowe, zaś dzięki shaderom na twarzy znalazło się więcej detali – dzięki wszystkim tym zabiegom twarz mogła wyrażać więcej emocji. W celu zwiększenia realizmu do animacji włosów użyto symulacji ubrań czasu rzeczywistego[84]. Aby nadać Croft bardziej realistyczne proporcje powiększono jej ciało, zmniejszając jednocześnie biust[10].

Twórcy starali się określić postać na nowo poprzez jej zachowania, zastanawiając się, do czego – ich zdaniem – byłaby zdolna. Podczas gdy w poprzednich częściach Croft animowana była ręcznie, w Underworld wykorzystano technikę motion capture, aby jej ruchy i wyrazy twarzy były bardziej płynne i realistyczne[10][85][87]. Podczas sesji motion capture w Larę wcieliła się kaskaderka i złota mistrzyni olimpijska Heidi Moneymaker, doradzająca również twórcom w kwestii ruchów[10]. Dzięki zapisom z motion capture i dodatkowych animacji postać poruszała się znacznie płynniej[88]. Różne stworzone animacje nałożono na siebie, aby postać mogła wykonywać kilka ruchów jednocześnie, np. celować do dwóch celów naraz czy strzelać do wroga, w drugiej ręce trzymając podniesiony wcześniej przedmiot. Dodano więcej ataków wręcz oraz możliwości wspinaczkowych[88][89]. Początkowo na Xboksie 360 i PlayStation 3 gra miała wyglądać tak samo jak na komputerach, jednak ze względu na techniczne ograniczenia konsol użyto innych technik[84]. Po niższych niż się spodziewano wynikach sprzedaży Underworld Eidos rozważał zmianę wyglądu postaci tak, aby bardziej odpowiadała fankom serii[90].

Square Enix

W kwietniu 2009 Eidos został przejęty przez japońskiego producenta i wydawcę gier Square Enix, a po restrukturyzacji przemianowany na Square Enix Europe[91][92]. Crystal Dynamics pozostało jednak twórcami gier z serii Tomb Raider[93]. Niedługo później zadebiutowała Lara Croft and the Guardian of Light – kooperacyjny spin-off serii, przez Karla Stewarta, dyrektora ds. marki, określony jako sposób na „pokazanie [Lary] jako bardziej ludzka postać” poprzez umieszczenie jej w sytuacjach innych od tych znanych z poprzednich odsłon. Gra korzysta z tych samych technologii, których użyto do stworzenia poprzednich gier Tomb Raider[29]. Pomimo zmiany tytułu, w którym nie pojawiają się słowa „Tomb Raider”, Crystal Dynamics wierzyło, że seria wymaga dalszych zmian, aby pozostała świeża i interesująca[94][95].

W drugiej połowie 2010 Square Enix ogłosiło, że seria ponownie zostanie zrestartowana za sprawą gry nazywającej się po prostu Tomb Raider, a nowa Lara Croft będzie mroczniejszą reimaginacją postaci[95][96]. Przyglądając się dotychczasowej historii bohaterki twórcy stwierdzili, że jej największą słabością była „teflonowa powłoka” i konieczne jest stworzenie bardziej ludzkiej jej wersji, o którą gracze będą się troszczyć[95]. Studio zaczęło poszukiwanie nowej aktorki głosowej, przesłuchując dziesiątki mało znanych aktorek[97]. Drugi restart serii koncentruje się na początkach kariery Croft jako poszukiwaczki przygód, w związku z czym zmieniono w nim jej historię. Pracownicy studia w pierwszej kolejności chcieli pracować nad biografią postaci, a dopiero później skupić się na aspektach wizualnych. Crystal Dynamics starało się unikać przesadnego eksponowania niektórych fragmentów ciała postaci, jak miało to miejsce w poprzednich częściach, a zamiast tego skupić się na realistycznych proporcjach. Tworząc nowy wygląd postaci rozpoczęto od stworzenia prostego konceptu, następnie wzbogacając go o szczegóły, które uznano u Lary za ikoniczne: kucyk, usta w kształcie litery M i odstępy pomiędzy oczyma, ustami i nosem. Zmieniono również ubiór Croft, dobierając elementy bardziej funkcjonalne i praktyczne. Elementy garderoby dobierano tak, aby sprawiały wrażenie „odpowiednich” i „młodzieńczych”, ale nie za bardzo „trendy” lub „hipsterskich”. Aby ocenić wprowadzone zmiany Crystal Dynamics przeprowadziło okulografię na osobach porównujących nową i starą wersję[95].

Podobnie jak w Underworld, w Tomb Raider wykorzystano technikę motion capture, a konkretniej ulepszoną jej wersję – performance capture. Dzięki niej zwiększono realizm oddawanych przez postaci emocji, ponieważ wraz z ruchami ciała od razu przechwytywano mimikę twarzy i głosy aktorów odgrywających ze sobą konkretne sceny, tak jak ma to miejsce na planie filmowym. Zmieniono również zdolności bojowe Lary, starając się, aby były „czymś nowym dla serii, konkurencyjnym dla innych [gier tego typu] i odpowiednio dopasowanym do fabuły”. Wśród zmian w walce wprowadzono m.in. system swobodnego namierzania celów. Studio uznało, że wprowadzenie takiego systemu, za sprawą wymuszania „ostrego, brutalnego i desperackiego” stylu walki sprawi, że gracze w większym stopniu skupiać będą się na walce. Karl Steward oświadczył, że taka desperacja powiązana jest z nieobytą jeszcze z przemocą reimaginacją postaci, która zmuszona została do zabicia po raz pierwszy człowieka, co było dla niej traumatycznym, wpływającym na nią przeżyciem[95].

Dzięki zastosowaniu technologii performance capture, Camilla Luddington, która wciela się w Larę podczas sesji nagraniowych, jednocześnie nagrywa kwestie dialogowe, co eliminuje konieczność dubbingowania postaci na język angielski[98]. Z okazji premiery Tomb Raider w 2013, postać po raz pierwszy dubbingowana była na język polski, gdzie głosu użyczyła jej Karolina Gorczyca[99]. W wersji japońskiej Croft przemawia głosem Yūko Kaidy, w arabskiej Nadine Njeim, w niemieckiej Nory Tschirner, we francuskiej Alice David, we włoskiej Benedetty Ponticelli, w hiszpańskiej Guiomar Alburquerque Durán, a w rosyjskiej – Poliny Szerbakowej[99]. Chociaż Luddington wciela się w Larę podczas nagrań, twarz postaci wzorowana jest na twarzy modelki Megan Farquhar[100].

Camilla LuddingtonKeeley HawesJonell ElliottShelley Blond

Promocja i marketing

Wejście do atrakcji Tomb Raider: The Ride w parku rozrywki Kings Island w Ohio

Marketingiem Lary Croft zajmował się dawniej niemiecki oddział Eidosu oraz agencja reklamowa KMF[101]. David Burton, dyrektor ds. marketingu w Eidosie, nadzorował kampanie, w których starano się przedstawić postać jako atrakcyjną i przyjemną, jednak interakcje z pracą, zwłaszcza w Europie, skutkowały grafikami promocyjnymi przedstawiającymi Larę w skąpym odzieniu[14]. Eidos, zaniepokojony tym, że postać zaczyna być rozmieniana na drobne, postanowił unikać produktów, które do niej nie pasowały[101]. Ian Livingstone, zajmujący się sprzedażą praw do marki, stwierdził, że przedsiębiorstwo odrzuciło większość propozycji reklamowych, jakie otrzymała. Dodał, że Eidos koncentrował się na tworzeniu gier, a promowanie ich poza branżą uważał za narażanie postaci[102] f. Po przejęciu przez Square Enix, marketingiem zajął się europejski oddział przedsiębiorstwa[91][92]. Jako część promocji drugiego rebootu, Crystal Dynamics planowało skoncentrować wszystkie produkty, promocje i informacje na nowej wersji postaci[95].

Croft pojawiła się na wielu okładkach magazynów poświęconych grom[103][104][105][106], jak również niepowiązanych z branżą komputerową, takich jak chociażby brytyjski magazyn modowy „The Face”, amerykańskie wydania „Time’a” i „Newsweeka”, niemieckiego „Focusa” czy brytyjskiego „Financial Times”[17][63][107][108]. Eidos użyczył licencji na wykorzystanie postaci w reklamach telewizyjnych m.in. kart Visa, napojów Lucozade, stacji telewizyjnej G4 TV oraz seatów[10][17][63][107][109]. Magazyn „Retro Gamer” stwierdził, że reklamy Lucozade z udziałem Croft były jednymi z najbardziej godnych zapamiętania reklam, jakie wykorzystały elementy gier komputerowych[110]. Reklamy napoju z wizerunkiem Croft pojawiły się również na autobusach i stacjach metra[108]. Zespół U2 podczas trasy koncertowej PopMart w 1997 wykorzystywał fragmenty gier w trakcie koncertów[63][108][111]. Croft pojawia się również w teledysku niemieckiego zespołu punkowego Die Ärzte do utworu „Männer sind Schweine” (niem. Faceci to świnie). Na albumie A Tribute to Lara Croft pojawiły się poświęcone postaci piosenki znanych wykonawców, w tym m.in. Depeche Mode, Moby’ego, Faith No More, Jimiego Tenora i Apollo 440[111]. W 2001 Eidos udzielił szkole z internatem Gordonstoun jednorazowego pozwolenia na nieodpłatne wykorzystanie wizerunku Croft w celach reklamowych, jako że Core Design uczyniło z Lary absolwentkę tej uczelni bez porozumienia z jej przedstawicielami[112][113]. Pod koniec 2006 Croft została rzeczniczką Skin Cancer Awareness Foundation w ramach programu „Sun Smart Teen”. Fundacja stwierdziła, że Croft stanowi wzór zdrowia, a młode dziewczyny mogą się z nią utożsamiać[114].

Podobizna Croft stała się podstawą dla wyrobów handlowych. Pierwsze figurki, wydane przez Toy Biz, wzorowane były na wizerunku Croft z gier[17][108]. Playmates Toys wypuściło serię figurek przedstawiających postać w różnych kostiumach i z różnymi akcesoriami z gier, a po premierze filmu wydając serię figurek wzorowanych na Angelinie Jolie[15][115][116]. Projektant Marc Klinnert ze Studia OXMOX stworzył model postaci w proporcjach 1:6, następnie tworząc go w proporcjach 1:1[117]. „Arcade: The Videogame Magazine” i „PlayStation Magazine” oferowały figury w realnych proporcjach jako nagrody w konkursach[14][118]. Pogłoska, jakoby Eidos rozdawał autografy Lary, sprawiła, że studio zmuszone było wyprodukować znaczną liczbę podpisanych przez nią kartek, żeby sprostać popytowi[101]. Dla użytkowników PlayStation 3 udostępnione zostały motywy i tapety powiązane z Underworld[119], a z okazji premiery gry Lara Croft and the Guardian of Light w usłudze Xbox Live Marketplace pojawiły się nawiązujące do niej awatary dla użytkowników[120]. Eidos wypuścił serię odzieży i akcesoriów, w tym m.in. portfeli, zegarków, szlafroków i zapalniczek Zippo, nazwaną „LARA”[121], a przedsiębiorstwom trzecim udzieliło licencji na sprzedaż butów do wspinaczki, plecaków, kurtek i termosów[15][17][122][123]. Wizerunek Croft pojawił się również na francuskich znaczkach pocztowych, kartach pamięci do konsol PlayStation oraz kartach kolekcjonerskich[17]. W październiku 1997 w Hamburgu Eidos zorganizował wystawę „Lara Goest Art” promującą grę Tomb Raider II, na której wystawiono wybrane prace nadesłane przez fanów i artystów. Wśród nich znalazły się m.in. rysunki natryskowe, olejne, fotokomiksy, model Klinnerta, jak również cyfrowe materiały dostarczone przez SZM Studios stworzone na potrzeby teledysku Die Ärzte i reklam telewizyjnych magazynu „Brigitte”[124][125].

Modelki

Alison Carroll jako Lara Croft (2009–2010)
Karima Adebibe jako Lara Croft (2006–2007)

Na przestrzeni lat Eidos zatrudnił kilka modelek, które wcielały się w Croft podczas spotkań publicznych, promocyjnych, targach growych oraz sesji zdjęciowych[17][126]. Pierwszą oficjalną modelką była Nathalie Cook, która wcielała się w postać w latach 1996–1997, a następnie zastąpiona została przez brytyjską aktorkę Rhonę Mitrę, która pozostała wcieleniem postaci do 1998. W tym czasie strój modelki został zmieniony, żeby pasował do tego, który Croft nosiła w grach[126]. Core Design rzekomo ograniczało liczbę kwestii, jakie Mitra mogła wypowiadać jako postać podczas targów. W 1998 podczas targów Electronic Entertainment Expo jako Croft zadebiutowała Nell McAndrew[15]. Została zwolniona rok później po tym, jak pojawiła się w sesji dla magazynu „Playboy”, którą bez zgody Eidosu promowano marką Tomb Raider[126]. Core Design, w celu ochrony własności intelektualnej, złożyło do sądu pozew przeciwko magazynowi, który otrzymał nakaz umieszczenia na okładkach naklejek zasłaniających odniesienia do serii Tomb Raider[127]. W późniejszym czasie kostium noszony przez McAndrews został przekazany przez Eidos na aukcję charytatywną UNICEF-u[128].

W latach 1999–2000 modelką Croft była Lara Weller, a po niej Lucy Clarkson (2000–2002), z kolei w latach 2000–2004 Jill de Jong, nosząca już strój bazujący na wyglądzie postaci z The Angel of Darkness. Od 2006 do 2008 w postać wcielała się Karima Adebibe, nosząca strój z Legendy[126]. Adebibe była pierwszą oficjalną modelką, której pozwolono wcielać się w Croft także poza sesjami zdjęciowymi. Przygotowując się do roli, Adebibe ćwiczyła m.in. walkę, jazdę na motocyklu i dykcję[129]. Ostatnią modelką, pełniącą tę rolę w latach 2008–2010, była brytyjska gimnastyczka Alison Carroll, stylizowana na wyglądzie postaci z Underworld[126]. Podobnie jak Adebibe, w celu dopasowania się do roli Carroll otrzymała specjalne przeszkolenie. Szkolona była przez Special Air Service m.in. w posługiwaniu się bronią, sztuce przetrwania i archeologii[130]. Crystal Dynamics zaprzestało wykorzystywania modelek do celów marketingowych podczas prac nad drugim rebootem serii[95].

W 2008 Lara Croft znalazła się w Księdze rekordów Guinnessa jako postać fikcyjna, która doczekała się największej liczby żywych inkarnacji[63]. Poza oficjalnymi modelkami, w Larę Croft półoficjalnie wcielało się również kilka innych modelek. W 1997 Vanessa Demouy wcieliła się w Croft na potrzeby sesji zdjęciowej zorganizowanej przez francuski magazyn poświęcony grom komputerowym. W 2000 brazylijski dystrybutor gier Eidosu wynajął Ellen Rocche do promocji The Lost Artifact. W 2012 Sofía Vergara zagrała Larę w reklamie kart kredytowych Visa zatytułowanej Monster Chase[131].

Postać filmowa

W 1998 wytwórnia Paramount Pictures nabyła prawa do zrealizowania filmowej adaptacji, która ukazała się w 2001[107]. Producent Lloyd Levin stwierdził, że twórcy starali się uchwycić to, co najważniejsze w tym, co składa się na gry, a nie je powielać. Mając świadomość, że Croft jest postacią rozpoznawalną i posiadającą wielu fanów, reżyser Simon West starał się znaleźć aktorkę, która będzie podobna z wyglądu do Lary, ale również będzie posiadała zdolności aktorskie[132]. W castingi zaangażowane było również Core Design[67]. Wśród aktorek, które miały zagrać Croft, wymieniano m.in. Pamelę Anderson, Demi Moore, Jeri Ryan i Carlę Pivonski[107], ostatecznie rolę otrzymała Angelina Jolie. Aktorka stwierdziła, że nie jest miłośniczką postaci, uznała jednak rolę za „wielką odpowiedzialność” ze względu na świadomość wysokich oczekiwań, jakie wobec ekranizacji mają fani[63][115]. Żeby upodobnić się do postaci, na potrzeby filmu nosiła splecione włosy i używała wkładek powiększających jej biust do rozmiaru 36D[132][133]. Jolie stwierdziła, że proporcje Croft z gier są nierealistyczne i chciała uniknąć prezentowania ich na ekranie, żeby nie wprowadzać w kompleksy młodych dziewczyn. Przed rozpoczęciem zdjęć przeszła intensywny trening niezbędny do zrealizowania scen akcji, odnosząc przy tym pomniejsze obrażenia[132]. Trening koncentrował się na umiejętnościach fizycznych niezbędnych do wykonania numerów kaskaderskich[115]. Trudność treningu, jak również odnoszone obrażenia, zniechęciły Jolie do roli, nie zrezygnowała jednak z udziału w filmie. Trudność aktorce sprawiała również praca z bronią, skoki na bungee i manewrowanie warkoczem[132]. Reżyser nie spodziewał się, że Jolie sama będzie wykonywała popisy kaskaderskie, wraz z koordynatorem kaskaderów Simonem Crane’em był jednak pod wrażeniem wysiłków, jakie wkładała w nie aktorka[115][132].

Jolie powróciła do roli Croft w filmie Tomb Raider: Kolebka życia z 2003. Wyreżyserowana przez Jana de Bonta kontynuacja koncentrowała się bardziej na rozwoju postaci[134]. Reżyser chwalił zrozumienie przez Jolie postaci, którą odgrywa, oraz siłę samej Croft, twierdząc, że „nienawidzi kobiet w opałach”. Levin dodał, że twórcy filmu chcieli odpowiednio przedstawić postać, wobec czego konsultowali się z twórcami gier.[71] Mimo słabych wyników finansowych Kolebki Życia, wytwórnia Paramount planowała zrealizowanie trzeciej części[135]. Pod koniec 2007 Jolie stwierdziła, że mogłaby ponownie zagrać Croft, chociaż w 2004 zapowiedziała, że nie zamierza wracać do tej roli[136].

W 2009 zapowiedziano produkcję trzeciego filmu, jednak już z inną aktorką w roli głównej. Producent, Dan Lin, zamierzał stworzyć reboot, koncentrujący się na młodej Croft i stanowiący film z rodzaju „geneza”[41][42]. W 2011 Olivia Wilde zaprzeczyła pogłoskom, jakoby miała wcielić się w postać, wyraziła jednak zainteresowanie zagraniem jej[137]. Film pierwotnie zadebiutować miał w 2013[138]. Jego producentem jest Graham King[139], a wytwórnią Metro-Goldwyn-Mayer, we współpracy ze studiem GK Films należącym do Kinga. 28 kwietnia 2016 ogłoszono, że w postać Lary Croft wcieli się Alicia Vikander[140]. Zdjęcia do filmu rozpoczęły się 23 stycznia 2017, a zakończyły 9 czerwca[141][142]. Światowa premiera filmu, zatytułowanego Tomb Raider, którego reżyserem został Roar Uthaug, miała miejsce 2 marca 2018 w Berlinie[143].

Wpływ na kulturę

Obwodnica im. Lary Croft w Derby

Debiut Croft w 1996 często stawiany jest za przyczynek do wprowadzenia do przemysłu gier wideo większej liczby pierwszoplanowych postaci kobiecych[75][144][145]. Kaiser Hwang z „PlayStation Magazine” stwierdził, że Croft „wprowadziła girl power” do gier wideo[78]. Według IGN Croft pomogła zredefiniować płciowość w grach, wprowadzając inne wyobrażenia na temat tego, co mogą, a czego nie mogą kobiety[146]. W kilku publikacjach Croft została wykorzystana jako przykład, z którym porównywano późniejsze protagonistki gier komputerowych[147][148][149]. Wydawcy związani z grami, tacy jak „PlayStation Magazine”, IGN, „Edge”, czy „PlayStation: The Official Magazine”, określili Croft mianem ikony zarówno gier, jak i kultury[17][87][89][150][151]. Według Jeremy’ego Smitha, zarówno Croft, jak i Tomb Raider, spopularyzowały gry wśród szerszej publiczności[108]. „Computer and Video Games” stwierdziło, że pojawienie się Croft na okładce „The Face” sygnalizowało, że gry przestały być postrzegane jako produkcje dla geeków, a stały się częścią mainstreamu[10]. Postać została uhonorowana w Derby, mieście stanowiącym poprzednią siedzibę Core Design. W 2007 w miejscu, w którym mieściło się biuro Core, przymocowano niebieską tablicę informującą, że w tym miejscu powstała Lara Croft[152]. W 2009 rada miasta Derby przeprowadziła debatę na temat nazwania nowej obwodnicy, w której 27 tysięcy osób, czyli 89% głosujących, opowiedziało się za „Lara Croft Way”. Obwodnica została oddana do użytku w czerwcu 2010[153][154][155].

Yahoo! Movies i IGN uznały, że rola Angeliny Jolie w pierwszym Tomb Raiderze znacząco wpłynęła na rozwój jej kariery[156][157]. Jolie stwierdziła, że dzieci często proszą ją o autograf Lary Croft[115]. Kambodżańcycy zamieszkujący okolice świątyni Ta Prohm, w której kręcono pierwszy film, nazywają ją „Świątynią Angeliny Jolie”, a miejscowy restauratorzy podają ulubiony alkohol Jolie pod nazwą „koktajli Tomb Raider”[158]. Jesse Schedeen z IGN stwierdził, że Croft jest jedną z niewielu bohaterek gier, która doczekała się przyzwoitej adaptacji filmowej[159]. Do 2010 Tomb Raider był najbardziej dochodowym filmem na podstawie gier, szczycił się również najlepszym otwarciem filmu, którego głównym bohaterem jest kobieta[63][160]. W 2010 film został ostatecznie pobity przez Księcia Persji: Piaski Czasu[161]. Obecnie film znajduje się na piątym miejscu listy najbardziej dochodowych ekranizacji gier, poza Księciem Persji ustępując również Warcraft: Początek, Angry Birds i Resident Evil: Afterlife[162]. Filmowa adaptacja z 2018, mimo mieszanego przyjęcia, jest najwyżej ocenianym filmem na podstawie gier komputerowych w historii serwisu Metacritic[163].

Lara Croft, podobnie jak wiele innych postaci z gier komputerowych i popkultury, pojawia się jako easter egg w filmie Stevena Spielberga Player One z 2018[164].

Odbiór

Gwiazda Lary Croft w Walk of Game

Wprowadzenie Lary Croft często uważane jest za przełom w grach wideo[10][165][166][167], a Rob Smith z „PlayStation: The Official Magazine” opisuje ją jako ikonę gier ówczesnej generacji[87]. Według IGN, pojawienie się Tomb Raider na PlayStation przyczyniło się do zwiększenia sprzedaży japońskiej konsoli[17], z kolei według „PlayStation Magazine” pierwsza gra zawdzięcza swój sukces właśnie postaci[168]. „Official U.S. PlayStation Magazine” twierdzi z kolei, że to sukces Tomb Raider na PlayStation przyczynił się do popularności postaci, czyniąc ją swego rodzaju maskotką konsoli[169]. Według „PlayStation Magazine” pojawienie się Croft na okładce „Financial Times” w 1997 rozpoczęło jej rozpoznawalność w mediach głównego nurtu[108]. Z biegiem lat popularność Croft malała ze względu na słabo przyjmowane kontynuacje, a The Angel of Darkness powszechnie uważany jest za najgorszy moment w historii postaci[10][76][170]. Colin Moriarty z IGN stwierdza, że Croft zaczynała jako inteligentna i silna kobieta, z czasem jednak jej gwiazda zaczęła słabnąć, aż stała się „wirtualną lalką do naparzania”[171].

Reimaginacja postaci autorstwa Crystal Dynamics na potrzeby Legendy spotkała się z szerokim, chociaż nie powszechnym pozytywnym odbiorem – wiele publikacji opisywało jej nowy image jako udany reboot[172]. „Game Informer” umieścił Croft na liście sześciu najlepszych bohaterów gier 2006, stwierdzając, że postać „z powodzeniem wróciła do łask”. Według redaktorów magazynu zmiana postaci, jaką wprowadzono w Legendzie, była przyczyną jej sukcesu[90][170]. Chris Slate z „PlayStation Magazine” chwalił zmianę postaci w grze, stwierdzając, że „Lara nareszcie powróciła”. Pochwalił decyzję Eidosu o zmianie dewelopera i wkład Crystal Dynamics, zwłaszcza nowe ruchy postaci i uaktualniony wygląd[173]. Inni, jak Schedeen i Patrick Shaw z „GamePro”, stwierdzili, że takie zabiegi na poprawiły postaci[159][174][175]. Pewne zmiany, jak chociażby zastąpienie kucyka warkoczem, nie spotkały się z uznaniem fanów[10].

Według doktora Marka Griffithsa z Nottingham Trent University Lara Croft jest psychologiczną tabula rasa[14]. Richard Rouse z Midway Games uważa, że postać ma luźno opisaną osobowość, co pozwala graczom przekazać jej coś z siebie[176]. Jeremy Smith stwierdza, że minimalistyczna osobowość pozwala graczom nawiązać więź z postacią. Burton dodał, że Croft jest różnie postrzegana w zależności od kraju. Przykładowo Francuzi koncentrują się na jej seksapilu, podczas gdy Niemcy i Brytyjczycy przykładają większą uwagę do – odpowiednio – jej agresywności i zdystansowania[14].

Niedługo po premierze pierwszej gry w Internecie zaczęły pojawiać się twory fanowskie, w tym grafiki, cospleye i fan fiction. Pod koniec 1998 istniało już ponad sto tego typu stron, z kolei w 2000 HotBot odnotowywał ich około 4700[177]. Fani zbierali przedmioty powiązane z marką, wysyłani twórczość fanowską do magazynów poświęconych grom, brali udział w cosplayach, a nawet tworzyli tatuaże przedstawiające postać[178][179][180][181]. Jeden z fanów, w markowym stroju Croft, przejechał na rowerze ponad 800 kilometrów z Amsterdamu do Derby, żeby spotkać się z twórcami[10].

Croft znajduje się w Księdze rekordów Guinnessa jako „najbardziej rozpoznawalna bohaterka gier komputerowych”[63][182], otrzymała również gwiazdę w Walk of Game w San Francisco[183][184]. Według magazynu „Game Informer”, postać jest rozpoznawana i lubiana na całym świecie, szczególnie w Anglii[69]. „Official U.S. PlayStation Magazine” przedstawił Croft jako „jedną z największych bohaterek gier komputerowych i filmów naszych czasów”. Leo Hartas, autor książki The Art of Game Characters nazywa ją najsłynniejszą bohaterką gier komputerowych, chwaląc jej niezależność. Karen Jones z „Official U.S. PlayStation Magazine” opisała ją jako „jedną z największych gwiazd PlayStation”[185]. W 1998 „PlayStation Magazine” uznał, że jest jedną z najlepiej rozpoznawalnych postaci na konsoli Sony, powtarzając to samo sześć lat później[186][187]. Chris Taylor z tygodnika „Time” nazwał Croft „podstawą jednej z najbardziej prominentnych serii gier komputerowych w historii”[188]. W czerwcu 2010 magazyn „Entertainment Weekly” umieścił Croft na 17. miejscu listy „100 najwspanialszych postaci ostatnich 20 lat”[189]. W 2011 magazyn filmowy „Empire” przyznał jej 5. miejsce w rankingu 50 najlepszych bohaterów gier komputerowych[190]. Magazyn „Forbes” regularnie zamieszcza Croft na swojej liście najbardziej dochodowych postaci fikcyjnych, która według magazynu warta jest ok. 1,2 mld dolarów[191].

Symbol seksu

Mimo początkowych zamierzeń Garda, żeby Croft była seksowna „tylko ze względu na swoją siłę”, postać stała się symbolem seksu branży gier komputerowych[65]. Kristina Dell z tygodnika „Time” nazwała ją pierwszą seksbombą gier[192]. Według Schedeena, Croft jest jedną z pierwszych postaci z gier, które zostały zaakceptowane jako symbol seksu w mediach głównego nurtu[159]. Robert Ashley z „Official U.S. PlayStation Magazine” opisał ją jako pierwszą postać z gier, którą otwarcie uznawano za seksowną[193]. Magazyny takie jak „Play” czy „PlayStation Magazine” umieściły karykaturalnie wielki biust na liście najsłynniejszych atrybutów Croft[150][194][195]. Po wywiadach z graczami przeprowadzonymi w 1998 Griffiths stwierdził, że rozmiar biustu bohaterki jest jednym z najczęściej pojawiających się tematów rozmów na jej temat. W 2008 portal UGO Networks dwukrotnie umieścił Croft na liście najseksowniejszych postaci z gier komputerowych[196][197]. W tym samym roku znalazła się ona na pierwszym miejscu podobnej listy stworzonej portal GameDaily, a „PlayStation: The Official Magazine” przyznał jej honorowy tytuł Growej Laski Roku[198][199]. Postać pojawiła się w kilku numerach specjalnych magazynu „Play”, znanych jako „Girls of Gaming”, oraz w numerze specjalnym „PlayStation Magazine” zatytułowanym „Swimsuit”. Przedstawiały one postać częściowo nagą, w bikini czy seksownej sukience koktajlowej, co spotkało się z krytyką ze strony Erica Lindstroma, dyrektora kreatywnego Underworld, który stwierdził, że takie pozy nie pasują do postaci[84][200][201][202][203]. Dodał również, że stoją one w sprzeczności z siłą, z której znana jest Croft, wyrażając przekonanie, że fani lepiej reagują na obrazy przedstawiające bohaterkę w konwencjonalnym stroju, aniżeli roznegliżowaną[84]. Z jego stwierdzeniem zgodzili się redaktorzy „PlayStation Magazine”, twierdząc, że sensowniejsze wykorzystanie seksapilu postaci zadowoli więcej fanów[74].

Po premierze pierwszej części w Internecie pojawiła się pogłoska o kodzie umożliwiającym pozbawienie postaci ubrań[204]. Chociaż Core Design oficjalnie zdementowało tę plotkę, przetrwała ona za sprawą retuszowanych zrzutów ekranu przedstawiających nagą bohaterkę aż do czasu premiery Legendy[205]. W ramach primaaprilisowego żartu „PlayStation Magazine” zamieścił parodię Croft i rzeczonego kodu, nazywając go „Nude Raider”[206]. Fani stworzyli łatki pozbawiające Larę ubrań, możliwe do zainstalowania w wersjach gier przeznaczonych na komputery osobiste[207][208].

Reakcje na postać były różne, w zależności od grupy. Czasopismo naukowe „Leonardo” w artykule na temat Croft stwierdziło, że niektóre feministki negatywnie odbierają wygląd postaci, z kolei mężczyźni poprzez postać utożsamiali się ze swoją żeńską stroną, poprzez co wzmacniali nierealistyczne ideały kobiecego ciała[209]. Znana australijska feministka Germaine Greer skrytykowała Croft jako uosobienie męskich fantazji[210]. Redakcja „PlayStation Magazine” stwierdziła, że postać postrzegać można albo jako wzór do naśladowania dla dziewczynek i młodych kobiet, albo jako spełnienie młodzieńczych męskich fantazji[211], w późniejszym czasie dodając jednak, że twórcy nie zrobili nic, żeby za pomocą Croft przyciągnąć do gier kobiety, przez co zaprojektowana została ona wyłącznie z myślą o męskich odbiorcach[108]. Redaktorzy czasopisma skrytykowali również Core Design za hipokryzyjne próby zaprzeczenia podczas publicznych wystąpień temu, jakoby przeseksualizowali postać, przy jednoczesnym reklamowaniu serii przede wszystkim seksapilem Croft[74]. Artystka Heather Gibson nazwała praktyki marketingowe Eidosu „seksizmem”[14].

Autor Mark Cohen uznał erotyzm Croft jako element przyciągający do tej postaci mężczyzn, którzy jednocześnie dzięki temu nabierają wobec niej męskich instynktów opiekuńczych. Niemiecki psycholog Oscar Holzberg określił takie zachowania jako skutek tego, że mężczyźni mają możliwość zachowywania się w wirtualnym świecie jak bohaterowie, jak również strachu przed silną i wyzwoloną kobietą[212]. Jonathan Smith z „Arcade: The Videogame Magazine” wysnuł podobny wniosek, twierdząc, że kierując Larą, mężczyźni czują się jak „chroniący [ją] rycerze”[14]. Holzberg stwierdził również, że mężczyźni przywiązują dużo mniejszą uwagę do psychologicznej strony postaci z gier. Cohen zauważył, że chociaż postać stworzona została z myślą o mężczyznach, to zdobyła sobie ona liczne grono fanek. Według szacunków Eidosu z 2000, około 20–25% nabywców Tomb Raiderów stanowiły kobiety[212]. Według Jeremy’ego Smitha, seria przyczyniła się do zainteresowania się grami komputerowymi wśród kobiet, zwłaszcza w Japonii. Jego zdaniem Croft nie różni się znacząco od kobiet, które potencjalnie sięgną po grę, nie jest bowiem tylko seksowną postacią, a wyzwoloną bohaterką[108][212]. Jak uważa Adrian Smith, postać cieszyła się dużą popularnością również wśród młodszych graczy, którzy nie postrzegali jej przez pryzmat jej seksualności[188]. Cohen uzasadniał to tym, że Croft różni się od innych atrakcyjnych bohaterek, których główną cechą jest seksapil. Jego zdaniem nie miały one siły przebicia, nie mogąc zaoferować nic poza ciałem, podczas gdy Tomb Raider poza Croft oferuje również wciągającą akcję, imponującą oprawę graficzną i przemyślane zagadki[212]. Z takim stwierdzeniem zgodzili się Griffiths i Amy Henning ze studia Naughty Dog[14][213]. Redaktor GamesRadar Justin Toweel stwierdził jednak, że nie wyobraża sobie Tomb Raiderów bez przeseksualizowanej głównej bohaterki[214].

Griffith przedstawia Larę Croft jako niewłaściwy kobiecy wzór. Stwierdza, że chociaż postać ta stanowi krok w dobrym kierunku, zbyt wiele kobiet postrzega ją jako „grubymi nićmi szytą męską fantazję”[14]. Kobiety pracujące w branży gier komputerowych mają podzielone zdania odnoście Croft. Ismini Roby z serwisu WomenGamers.com stwierdziła, że przeseksualizowana postać, która zadebiutowała w 1996, nie była wynikiem seksizmu. Powodem był brak w tamtym czasie liczących się postaci kobiecych, wobec czego Croft stanowiła powiew świeżości. Roby zauważa jednak, że chociaż z czasem proporcje postaci stały się bardziej realistyczne, to sama Lara stała się bardziej „rozmemłana”, żeby być atrakcyjniejszą dla męskich odbiorców. Tracy Whitelaw z portalu LesbianGamers.com uznała Croft za postać dychotomiczną – chociaż postrzegana jest jako „przeidealizowana” i posiadająca „ciało, jakiego nie można mieć”, to mimo wszystko nie można przecenić znaczenia, jakie miała dla rozwoju kobiecych postaci w grach komputerowych[7].

Przypisy

  1. ↑ Jacek Stankiewicz: „Tomb Raider”: obsada polskiego dubbingu. polski-dubbing.pl, 2018-03-20. [dostęp 2018-03-24].
  2. ↑ a b David Jenkins: Interview with Toby Gard (ang.). Gamasutra, 1998-10-23. [dostęp 2015-01-08].
  3. ↑ Tomb Raider (1996) (PC) (pol.). Gry-Online. [dostęp 2015-01-08].
  4. ↑ Lara Croft picks up six Guinness world records (ang.). „The Telegraph”, 2010-01-21. [dostęp 2012-03-18].
  5. ↑ Video World Is Smitten by a Gun-Toting, Tomb-Raiding Sex Symbol – New York Times (ang.). Nytimes.com, 1998-01-19. [dostęp 2012-07-19].
  6. ↑ Boom raider (ang.). „The Telegraph”. [dostęp 2012-07-19].
  7. ↑ a b Kris Graft: Is Lara Croft Sexist? – Edge Magazine (ang.). „Edge”, 2008-09-01. [dostęp 2012-07-19].
  8. ↑ Jesse Schedeen: The Many Looks of Lara Croft: Videogames (ang.). IGN, 2008-11-17. [dostęp 2010-06-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-04)].
  9. ↑ a b c d e Redakcja. She's Had Work Done. „PC Gamer”, październik 2007. Future US (ang.). 
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Redakcja. Is Tomb Raider in Deep Water?. „Computer and Video Games”, s. 20–29, 2008. Future Publishing (ang.). 
  11. ↑ Introduction. W: Kip Ward: Tomb Raider III: The Adventures of Lara Croft Prima Strategy Guide. Roseville, California: Prima Games, październik 1998, s. 2. ISBN 0-7615-1858-4. (ang.)
  12. ↑ 1: Preparation for Tomb Raiding. W: David S.J. Hodgson: Tomb Raider: Anniversary Prima Strategy Guide. Roseville, California: Prima Games, 2007-05-27, s. 10. ISBN 0-7615-5886-1. (ang.)
  13. ↑ Lara Croft. World of Tomb Raider. [dostęp 2017-09-08].
  14. ↑ a b c d e f g h i j k Jonathan Smith. Lara Swings Again. „Arcade: The Videogame Magazine”, s. 46–55, December 1998. Future Publishing (ang.). 
  15. ↑ a b c d e History of Tomb Raider (ang.). GameSpot, 2000-10-31. [dostęp 2010-06-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-06)].
  16. ↑ Crystal Dynamics, Tomb Raider: Legenda. Eidos Interactive, 2006-04-07. PlayStation 2. (ang.).
  17. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab Rus McLaughlin: IGN Presents: The History of Tomb Raider (ang.). IGN, 2008-02-29. [dostęp 2009-07-23].
  18. ↑ Crystal Dynamics, Rise of the Tomb Raider. Cenega SA, 2016-01-26. Microsoft Windows (wersja 1.0.616.4). (pol.).
  19. ↑ Crystal Dynamics, Rise of the Tomb Raider: Więzy krwi. Steam, 2016-10-11. Microsoft Windows. (pol.).
  20. ↑ Rhianna Pratchett: Tomb Raider: Początek. Dark Horse Comics, 2013. ISBN 978-1-63008-648-0.
  21. ↑ a b c Tomb Raider. W: Mark Cohen: Lara Croft: The Art of Virtual Seduction. Prima Publishing, 2000-04-24, s. 122–123. ISBN 978-0-7615-2696-4. (ang.)
  22. ↑ Core Design, Tomb Raider. Eidos Interactive, listopad 1996. PlayStation. (ang.).
  23. ↑ Core Design, Tomb Raider: The Last Revelation. Eidos Interactive, listopad 1999. PlayStation. (ang.).
  24. ↑ Craig Harris: Tomb Raider: Curse of the Sword (ang.). IGN, 2001-07-06. [dostęp 2010-06-01].
  25. ↑ Frank Provo: Tomb Raider: The Prophecy Review (ang.). GameSpot, 2002-12-02. [dostęp 2018-04-24].
  26. ↑ Doug Radcliffe: Tomb Raider: Angel of Darkness Game Guide (ang.). GameSpot. [dostęp 2010-06-02].
  27. ↑ Crystal Dynamics, Tomb Raider: Underworld. Eidos Interactive, November 2008. Xbox 360. (ang.).
  28. ↑ Jeff Haynes: Tomb Raider: Underworld Review (ang.). IGN, 2008-11-19. [dostęp 2010-05-14].
  29. ↑ a b Ellie Gibson: Lara Croft and the Guardian of Light Preview (ang.). Eurogamer, 2010-03-18. [dostęp 2011-01-26].
  30. ↑ Martin Robinson: New Tomb Raider Unveiled (ang.). W: IGN [on-line]. News Corporation, 6 grudnia 2010. [dostęp 2010-12-06].
  31. ↑ Lara Croft and the Temple of Osiris Review (ang.). W: GameSpot [on-line]. 9 grudnia 2014. [dostęp 2015-01-11].
  32. ↑ Wszystko o Shadow of the Tomb Raider (data premiery, fabuła, rozgrywka). Gry-Online.pl, 2018-03-19. [dostęp 2018-03-24].
  33. ↑ James Gardner: Lara Croft Tomb Raider: The Man of Bronze. Random House, 2004. ISBN 978-0-345-46173-5. (ang.)
  34. ↑ E.E. Knight: Lara Croft Tomb Raider: The Lost Cult. Random House, 2004. ISBN 978-0-345-46172-8. (ang.)
  35. ↑ Mike Resnick: Lara Croft Tomb Raider: The Amulet of Power. Ballantine, 2003. ISBN 978-0-345-46171-1. (ang.)
  36. ↑ Samit Sarkar: 'Tomb Raider: The Ten Thousand Immortals' novel continues reboot's story Oct. 20 (ang.). Polygon.com, 2014-07-01. [dostęp 2017-09-06].
  37. ↑ Prima Games: Lara Croft and the Blade of Gwynnever (ang.). Prima Games. [dostęp 2017-09-06].
  38. ↑ Roger Ebert: Lara Croft: Tomb Raider (ang.). Chicago Sun-Times, 2001-06-15. [dostęp 2010-02-18].
  39. ↑ Thierry Nguyen. Tomb Raider: Legend Review. „Official U.S. PlayStation Magazine”, July 2006. Ziff Davis (ang.). 
  40. ↑ Redakcja: Lara Croft Tomb Raider: The Cradle of Life (ang.). MTV. [dostęp 2010-02-15].
  41. ↑ a b John Gaudiosi. Hollywood Remains Game Crazy. „PlayStation: The Official Magazine”, November 2009. Future Publishing (ang.). 
  42. ↑ a b Kat Bailey: Tomb Raider Film Reboot to Be an Origin Story (ang.). 1UP.com, 2009-05-19. [dostęp 2018-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  43. ↑ Tomb Raider: Lara Croft odmłodnieje (pol.). W: Wirtualna Polska [on-line]. film.wp.pl, 2013-03-05. [dostęp 2016-07-10].
  44. ↑ Marc Graser: ‘Tomb Raider’ Reboot Intros Younger Lara Croft (ang.). variety.com, 2013-03-04. [dostęp 2016-07-10].
  45. ↑ Powstanie nowy film z Larą Croft (pol.). W: Gry-Online [on-line]. gry-online.pl, 2013-03-06. [dostęp 2016-07-10].
  46. ↑ Ruszają prace nad nową ekranizacją „Tomb Raidera”. Obsada na razie nieznana (pol.). W: Onet.pl [on-line]. gry.onet.pl, 2013-03-29. [dostęp 2016-07-10].
  47. ↑ Nowy film Tomb Raider opowie początki przygód Lary (pol.). W: IGN [on-line]. pl.ign.com, 2016-03-06. [dostęp 2016-07-10].
  48. ↑ Poznajcie reżysera i scenarzystkę rebootu „Tomb Raider” (pol.). W: Filmweb.pl [on-line]. filmweb.pl, 2015-11-18. [dostęp 2016-07-10].
  49. ↑ „Tomb Raider”: Daisy Ridley nową Larą Croft (pol.). W: Wirtualna Polska [on-line]. film.wp.pl, 2016-03-21. [dostęp 2016-07-10].
  50. ↑ Alicia Vikander jako Lara Croft w nowej wersji „Tomb Raider” (pol.). W: Onet.pl [on-line]. film.onet.pl, 2016-04-29. [dostęp 2016-07-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-05)].
  51. ↑ Tomb Raider – znamy datę premiery nowego filmu o przygodach Lary Croft (pol.). W: Onet.pl [on-line]. gry.onet.pl, 2016-07-08. [dostęp 2016-07-10].
  52. ↑ a b Redakcja: Re\Visioned: Tomb Raider (ang.). IGN. [dostęp 2010-02-12].
  53. ↑ Jason Dobson: Gametap To Debut Tomb Raider Doc, Animated Series (ang.). Gamasutra, 2007-05-17. [dostęp 2010-02-12].
  54. ↑ Eric Goldman: IGN Exclusive: Lara Croft’s Animated Origins (ang.). IGN, 2007-07-11. [dostęp 2010-02-12].
  55. ↑ Robert Canning: SDCC 07: Re\Visioned: Tomb Raider Panel (ang.). IGN, 2007-07-29. [dostęp 2010-02-12].
  56. ↑ a b Redakcja. Spin: Toon Raider. „Official U.S. PlayStation Magazine”, sierpień 2003. Ziff Davis (ang.). 
  57. ↑ Joe Fielder: Tomb Raider Gets Monthly Comic (ang.). GameSpot, 1999-09-08. [dostęp 2010-03-08].
  58. ↑ Redakcja: All Tomb Raider Issues (ang.). Top Cow Productions. [dostęp 2010-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-17)].
  59. ↑ Dark Horse Comics: Crystal Dynamics and Dark horse Bring Lara Croft Back to Comics (ang.). DarkHorse.com, 2013-01-31. [dostęp 2017-09-06].
  60. ↑ Tomb Raider (Volume) (ang.). Comic Vine. [dostęp 2017-09-06].
  61. ↑ Dark Horce Comics: Lara Croft and the Frozen Omen TPB (ang.). DarkHorse.com. [dostęp 2017-09-06].
  62. ↑ W 1994 CentreGold zakupiło Core Design. Dwa lata później CentreGold zostało kupione przez Eidos.
  63. ↑ a b c d e f g h i Record Breaking Games: Tomb Raider. W: Guinness World Records Gamer's Edition 2008. Guinness, 2008-03-11, s. 58–59, seria: Guinness World Records. ISBN 978-1-904994-21-3. (ang.)
  64. ↑ a b c Greg Howson: Lara's creator speaks (ang.). The Guardian, 2006-04-18. [dostęp 2008-12-02].
  65. ↑ a b Robin Yang: The Man Behind Lara (ang.). GameDaily, 2007-07-27. [dostęp 2010-02-05].
  66. ↑ a b c d Highscore. W: Mark Cohen: Lara Croft: The Art of Virtual Seduction. Prima Publishing, 2000-04-24, s. 21–22. ISBN 978-0-7615-2696-4. (ang.)
  67. ↑ a b Verity Burns: Neneh Cherry – Weird celebrity gaming facts. (ang.). MNS games, 2011-04-14. [dostęp 2013-01-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-18)].
  68. ↑ a b c Redakcja. Tomber Raider 2 Preview. „PlayStation Magazine”, s. 44–45, wrzesień 1997. US Imagine Publishing (ang.). 
  69. ↑ a b Redakcja. Tomb Raider: The Last Revelation Feature. „Game Informer”, s. 20–21, October 1999. GameStop (ang.). 
  70. ↑ Redakcja. 7 Years of PSM. „PlayStation Magazine”, s. 37–38, September 2004. US Imagine Publishing (ang.). 
  71. ↑ a b c Karen Jones. Spin: Where's Lara. „Official U.S. PlayStation Magazine”, December 2002. [Ziff Davis (ang.). 
  72. ↑ Redakcja. Tomber Raider: Out of the Darkness. „PlayStation Magazine”, s. 41–46, February 2003. US Imagine Publishing (ang.). 
  73. ↑ a b c d e f g Redakcja. Hype – Tomb Raider: Legend. „Official U.S. PlayStation Magazine”, s. 54–55, June 2005. Ziff Davis] (ang.). 
  74. ↑ a b c Redakcja. The Next Tomb Raider. „PlayStation Magazine”, s. 57–60, listopad 2003. US Imagine Publishing (ang.). 
  75. ↑ a b c d e f Redakcja. Lara Croft Tomb Raider: Legend Preview. „Game Informer”, s. 80–81, czerwiec 2005. GameStop (ang.). 
  76. ↑ a b Redakcja. Tomb Raider Legend Preview. „Game Informer”, s. 87, sierpień 2005. GameStop (ang.). 
  77. ↑ Gary Steinman. Tomb Raider: Underworld Preview. „PlayStation: The Official Magazine”, s. 48, październik 2008. Future Publishing (ang.). 
  78. ↑ a b c Kaiser Hwang. Tomb Raider: Legend Preview. „PlayStation Magazine”, s. 44–45, zima 2005. US Imagine Publishing (ang.). 
  79. ↑ Randy Nelson. Tomb Raider 8 Preview. „PlayStation: The Official Magazine”, s. 20–22, styczeń 2008. Future Publishing (ang.). 
  80. ↑ Scott Sharkey: Rachel Weisz to Voice Lara Croft? (ang.). 1UP.com, 2006-01-12. [dostęp 2018-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  81. ↑ News Snips 02/24 (ang.). Edge, 2006-02-23. [dostęp 2018-04-25]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  82. ↑ Redakcja. Tomb Raider Anniversary Preview. „Game Informer”, s. 72–73, styczeń 2007. GameStop (ang.). 
  83. ↑ Crystal Dynamics, Tomb Raider: Anniversary. Eidos Interactive, 2007. Poziom/obszar: komentarz do poziomu „Kopalnie Natli” (ang.).
  84. ↑ a b c d e f Redakcja. The Evolution of an Icon. „Play Magazine Presents Girls of Gaming”, 2008. Fusion Publishing (ang.). 
  85. ↑ a b c Redakcja. Tomb Raider: Underworld Preview. „Game Informer”, s. 74–75, lipiec 2008. GameStop (ang.). 
  86. ↑ Meagan Marie: Lara Croft: The Evolution (ang.). Game Informer, 2010-12-07. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-11)].
  87. ↑ a b c Rob Smith. Tomb Raider: Underworld Preview. „PlayStation: The Official Magazine”, s. 48, sierpień 2008. Future Publishing (ang.). 
  88. ↑ a b Redakcja. Tomb Raider: Underworld Preview. „Game Informer”, s. 66–67, luty 2008. GameStop (ang.). 
  89. ↑ a b Redakcja. Tomb Raider: Underworld. „Edge”, s. 34–35, marzec 2008. Future Publishing (ang.). 
  90. ↑ a b Redakcja. Connect: Lara Croft’s Makeover. „Game Informer”, s. 28, marzec 2009. GameStop (ang.). 
  91. ↑ a b Tom Magrino: Square Enix retires Eidos publishing label (ang.). GameSpot, 2009-07-07. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-23)].
  92. ↑ a b Staff: Square Enix Europe formed (ang.). Computer and Video Games, 2009-070-07. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-26)].
  93. ↑ Matthew Kato: Lara Croft’s New Adventure (ang.). Game Informer, 4 marca 2010. [zarchiwizowane z tego adresu (8 lipca 2010)].
  94. ↑ Matt Miller: The History of Crystal Dynamics (ang.). Game Informer, 14 grudnia 2010. [zarchiwizowane z tego adresu (17 grudnia 2010)].
  95. ↑ a b c d e f g Meagan Marie. Tomb Raider. „Game Informer”, s. 42–51, styczeń 2011. GameStop (ang.). 
  96. ↑ Mark Brown: Tomb Raider reboot brings new Lara Croft (ang.). Wired News, 7 grudnia 2010. [zarchiwizowane z tego adresu (5 lutego 2011)].
  97. ↑ Special Edition Podcast: Tomb Raider (ang.). Game Informer Show, 21 grudnia 2010. [zarchiwizowane z tego adresu (23 grudnia 2010)].
  98. ↑ The New Voice of Lara Croft (ang.). Square Enix, 26 czerwca 2012. [dostęp 2012-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  99. ↑ a b Lara Around The World (ang.). [dostęp 2013-03-02].
  100. ↑ David Cornish: 20 things you didn't know about Lara Croft. ShortList Magazine, 2015-10-09. [dostęp 2017-09-06].
  101. ↑ a b c The Spirits That Called Her. W: Mark Cohen: Lara Croft: The Art of Virtual Seduction. Prima Publishing, 24 kwietnia 2000, s. 95–98. ISBN 978-0-7615-2696-4. (ang.)
  102. ↑ Emma Boyes: Q&A: Ian Livingstone on 10 years of Lara (ang.). GameSpot, 14 listopada 2006. [zarchiwizowane z tego adresu (24 lutego 2010)].
  103. ↑ Redakcja. PlayStation Magazine cover. „PlayStation Magazine”, grudzień 1997. Future Publishing (ang.). 
  104. ↑ Redakcja. PlayStation Magazine cover. „PlayStation Magazine”, luty 2003. US Imagine Publishing (ang.). 
  105. ↑ Redakcja. Play Magazine Presents Girls of Gaming cover. „Play Magazine Presents Girls of Gaming”, 2008. Fusion Publishing (ang.). 
  106. ↑ Redakcja. Official UK PlayStation Magazine cover. „Official UK PlayStation Magazine”, marzec 2004. Future Publishing (ang.). 
  107. ↑ a b c d Shortcuts. W: Mark Cohen: Lara Croft: The Art of Virtual Seduction. Prima Publishing, 24 kwietnia 2000, s. 110–111. ISBN 978-0-7615-2696-4. (ang.)
  108. ↑ a b c d e f g h Redakcja. Girls & Games. „PlayStation Magazine”, s. 69–71, grudzień 1997. Future Publishing (ang.). 
  109. ↑ Redakcja. Tomb Raider: The Last Revelation Feature. „Game Informer”, s. 20–21, październik 1999. GameStop (ang.). 
  110. ↑ Redakcja. Advert Rising. „Retro Gamer”, s. 84. Imagine Publishing (ang.). 
  111. ↑ a b Lara on Stage. W: Mark Cohen: Lara Croft: The Art of Virtual Seduction. Prima Publishing, 24 kwietnia 2000, s. 90–93. ISBN 978-0-7615-2696-4. (ang.)
  112. ↑ Staff: Lara's school days on big screen (ang.). BBC News, 2 lipca 2001. [zarchiwizowane z tego adresu (14 grudnia 2010)].
  113. ↑ Andrew Hibbard: Lara Croft offers Gordonstoun a lift (ang.). The Independent, 2 lipca 2001. [zarchiwizowane z tego adresu (15 grudnia 2010)].
  114. ↑ Lara Croft Selected as Spokesmodel for the Skin Cancer Awareness Foundation (ang.). GameSpot, 4 maja 2006. [zarchiwizowane z tego adresu (12 września 2007)].
  115. ↑ a b c d e Anwar Brett. Team Raider. „Starburst”, czerwiec 2001. Visual Imagination (ang.). [dostęp 2010-02-11]. 
  116. ↑ Redakcja. Monitor: In Related News. „PlayStation Magazine”, s. 17, maj 2001. Future Publishing (ang.). 
  117. ↑ With a Paintbrush and Pistol!. W: Mark Cohen: Lara Croft: The Art of Virtual Seduction. Prima Publishing, 24 kwietnia 2000, s. 36–40. ISBN 978-0-7615-2696-4. (ang.)
  118. ↑ Redakcja. The Big Contest: Lara Croft Mannequin. „PlayStation Magazine”, s. 92, listopad 2006. US Imagine Publishing (ang.). 
  119. ↑ Redakcja. PlayStation Network: Get Free Stuff. „PlayStation: The Official Magazine”, s. 87, kwiecień 2009. Future Publishing (ang.). 
  120. ↑ Griffin McElroy: Lara Croft Avatar items and premium theme coming to Marketplace (ang.). Joystiq, 24 lipca 2010. [zarchiwizowane z tego adresu (10 marca 2011)].
  121. ↑ Goodies. W: Mark Cohen: Lara Croft: The Art of Virtual Seduction. Prima Publishing, 24 kwietnia 2000, s. 41. ISBN 978-0-7615-2696-4. (ang.)
  122. ↑ Mike Hamlett: Memory Cards With Personality (ang.). GameSpot, 27 października 1998.
  123. ↑ Tim Surette: France puts game icons on stamps (ang.). GameSpot, 16 listopada 2005.
  124. ↑ Lara Goes Art. W: Mark Cohen: Lara Croft: The Art of Virtual Seduction. Prima Publishing, 24 kwietnia 2000, s. 36–40. ISBN 978-0-7615-2696-4. (ang.)
  125. ↑ Smooth Moves. W: Mark Cohen: Lara Croft: The Art of Virtual Seduction. Prima Publishing, 24 kwietnia 2000, s. 78–80. ISBN 978-0-7615-2696-4. (ang.)
  126. ↑ a b c d e Jesse Schedeen: The Many Looks of Lara Croft – Live Action (ang.). IGN, 28 sierpnia 2008. [zarchiwizowane z tego adresu (6 stycznia 2010)].
  127. ↑ Micheal Mullen: Ex-Lara Croft Model Gets the Sticker (ang.). GameSpot, 14 lipca 1999.
  128. ↑ Redakcja. GI News: The Good, The Bad, The Ugly. „Game Informer”, s. 26, czerwiec 2002. GameStop (ang.). 
  129. ↑ Phil Elliott: Being Lara Croft (ang.). BBC News, 15 maja 2006. [zarchiwizowane z tego adresu (8 czerwca 2010)].
  130. ↑ Anita Singh: New Lara Croft unveiled for latest Tomb Raider video game (ang.). The Daily Telegraph, 11 sierpnia 2008. [zarchiwizowane z tego adresu (13 września 2008)].
  131. ↑ The Making of: Sofia Vergara featured in Visa's „Monster Chase” (ang.). YouTube. [dostęp 2015-01-11].
  132. ↑ a b c d e Anwar Brett: The Movie – Lara Croft: Tomb Raider (ang.). Visual Imagination, June 2001. [zarchiwizowane z tego adresu (28 maja 2011)].
  133. ↑ John Gaudiosi. Coming Attractions. „Official U.S. PlayStation Magazine”, s. 47, marzec 2004. Ziff Davis (ang.). 
  134. ↑ John Gaudiosi. Spin: Now Playing. „Official U.S. PlayStation Magazine”, s. 72, grudzień 2002. Ziff Davis (ang.). 
  135. ↑ Philip Kollar: Third Tomb Raider Film Likely in the Works (ang.). 1UP.com, 14 maja 2007.
  136. ↑ Patrick Klepek: Tomb Raider Films on Hold (ang.). 1UP.com, 2006-03-03. [dostęp 2018-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  137. ↑ Tom Goulter: New Tomb Raider movie gets Iron Man writers. Olivia Wilde denies rumors that she's the next Lara Croft (ang.). GamesRadar, 5 maja 2011. [zarchiwizowane z tego adresu (20 marca 2012)].
  138. ↑ Staff: Lara Croft Lives on In 'Tomb Raider' Reboot (ang.). Access Hollywood, 8 marca 2011. [zarchiwizowane z tego adresu (11 marca 2011)].
  139. ↑ Justin Kroll: Marti Noxon to Rev Up 'Tomb Raider' Reboot for MGM (EXCLUSIVE) (ang.). Variety, 12 czerwca 2013. [zarchiwizowane z tego adresu (15 czerwca 2013)].
  140. ↑ Alicia Vikander to Star as Lara Croft in 'Tomb Raider' (ang.). [zarchiwizowane z tego adresu (28 sierpnia 2016)].
  141. ↑ Spencer Perry: New Tomb Raider Movie Filming Has Begun! (ang.). ComingSoon.net, 2017-01-23.
  142. ↑ Silas Lesnick: New Tomb Raider Movie Wraps Production (ang.). ComingSoon.net, 2017-06-06.
  143. ↑ Tomb Raider: Alicia Vikander bei der Film-Premiere in Berlin – Video (niem.). play3.de, 2018-03-05. [dostęp 2018-03-24].
  144. ↑ Staff. Breakthrough Games. „PlayStation Magazine”, s. 50, July 2003. US Imagine Publishing (ang.). 
  145. ↑ Matt Casamassina: Tomb Raider: Anniversary Review (ang.). IGN, 13 listopada 2007. [zarchiwizowane z tego adresu (15 czerwca 2010)].
  146. ↑ IGN PlayStation Team: The Wednesday 10: Gaming Heroines (ang.). IGN, 8 lipca 2009. [zarchiwizowane z tego adresu (11 lipca 2009)].
  147. ↑ Redakcja, Girls got Game, 15 czerwca 2001, 0106230231 (ang.).
  148. ↑ Redakcja: Girls of Gaming voting results (ang.). IGN. [zarchiwizowane z tego adresu (20 lipca 2008)].
  149. ↑ Chris Buffa: Top 25 Game Archetypes: The smart and sexy heroine (ang.). GameDaily, 23 stycznia 2009. [zarchiwizowane z tego adresu (2 października 2012)].
  150. ↑ a b Ryan Rayhill. Tomb Raider: Anniversary. „PlayStation Magazine”, s. 82, August 2007. Future Publishing (ang.). 
  151. ↑ Redakcja. Tomb Raider 2 Review. „PlayStation Magazine”, s. 29, December 1997. Future Publishing (ang.). 
  152. ↑ Emma Boyes: Lara Croft 'birthplace' gets blue plaque (ang.). GameSpot, 24 kwietnia 2007. [zarchiwizowane z tego adresu (16 listopada 2010)].
  153. ↑ Redakcja: Derby inner ring road to be named Lara Croft Way (ang.). BBC News, 26 lutego 2010. [zarchiwizowane z tego adresu (1 marca 2010)].
  154. ↑ Redakcja: Derby road named after Tomb Raider star Lara Croft (ang.). The Daily Telegraph, 26 lutego 2010. [zarchiwizowane z tego adresu (1 marca 2010)].
  155. ↑ Lara Croft Way opens in Derby (ang.). 27 lipca 2010. [zarchiwizowane z tego adresu (29 lipca 2010)].
  156. ↑ Matt McDaniel: Angelina Jolie: An Action Star Worth Her 'Salt' (ang.). Yahoo! Movies, 4 listopada 2009. [zarchiwizowane z tego adresu (11 listopada 2009)].
  157. ↑ Orlando Parfitt: Top 10 Game-to-Film Posters (ang.). IGN, 29 stycznia 2009. [zarchiwizowane z tego adresu (1 lutego 2009)].
  158. ↑ Catherine Shoard: Holy Jolie: Cambodian temple takes Angelina's name (ang.). The Guardian, 25 listopada 2010. [zarchiwizowane z tego adresu (17 września 2013)].
  159. ↑ a b c Jesse Schedeen: Top 10 Most Overrated Videogame Characters (ang.). IGN, 24 kwietnia 2009. [zarchiwizowane z tego adresu (1 marca 2010)].
  160. ↑ Redakcja. Reel Gaming: How Games are Invading the Big Screen, Again. „Edge”, s. 78, March 2008. Future Publishing (ang.). 
  161. ↑ Tom Ivan: Prince of Persia Becomes Highest Grossing Game Movie (ang.). Edge, 22 czerwca 2010. [zarchiwizowane z tego adresu (3 kwietnia 2013)].
  162. ↑ Ian Kane: 10 Highest Grossing Video Game Films Ever Made (ang.). Cyberpowerpc.com, 2016-07-02.
  163. ↑ 46 Video Game Movies Ranked by Tomatometer (ang.). Fandango Media.
  164. ↑ Andrew Dyce: Ready Player One: Every Trailer Cameo & Easter Egg. Screen Rant\język=en, 2017=11-12. [dostęp 2018-04-07].
  165. ↑ Prince of Persia is the biggest videogame movie ever (ang.). Yahoo! Games, 25 czerwca 2010. [dostęp 2017-09-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 lipca 2010)].
  166. ↑ Leo Hartas: The Art of Game Characters. Wyd. 18th. Harper Design, 2005, s. 30. ISBN 978-0-06-072431-3. (ang.)
  167. ↑ Leo Hartas: The Art of Game Characters. Wyd. 18th. Harper Design, 2005, s. 50. ISBN 978-0-06-072431-3. (ang.)
  168. ↑ Redakcja. The Top 25 PlayStation Games of All Time. „PlayStation Magazine”, s. 34, wrzesień 1997. US Imagine Publishing (ang.). 
  169. ↑ Redakcja. Happy Birthday PlayStation. „Official U.S. PlayStation Magazine”, s. 102, wrzesień 2005. Ziff Davis (ang.). 
  170. ↑ a b Redakcja. This Month in Gaming History. „Game Informer”, s. 108, June 2008. GameStop (ang.). 
  171. ↑ Colin Moriarty: Wednesday 10: Video Game Characters That Should Die (ang.). IGN, 18 lutego 2009. [zarchiwizowane z tego adresu (21 lutego 2009)].
  172. ↑ Redakcja. Top 50 Games of 2006. „Game Informer”, s. 55, styczeń 2007. GameStop (ang.). 
  173. ↑ Chris Slate. Tomb Raider Legend Review. „PlayStation Magazine”, s. 58–64, April 2006. US Imagine Publishing (ang.). 
  174. ↑ Dana Jongewaard. Tomb Raider: Legend Review. „Official U.S. PlayStation Magazine”, s. 84–85, lipiec 2006. Ziff Davis (ang.). 
  175. ↑ Patrick Shaw: The 8 Worst Game Character Makeovers Ever (ang.). GamePro, 22 lipca 2008. [zarchiwizowane z tego adresu (7 czerwca 2011)].
  176. ↑ Storytelling. W: Richard Rouse: Game Design: Theory and Practice. Wyd. 2. Wordware Publishing, 2005, s. 218–219. ISBN 1-55622-912-7. (ang.)
  177. ↑ Lara's Home in Cyberspace. W: Mark Cohen: Lara Croft: The Art of Virtual Seduction. Prima Publishing, 24 kwietnia 2000, s. 59–63. ISBN 978-0-7615-2696-4. (ang.)
  178. ↑ Redakcja. Tomb Raider The Last Revelation Preview. „Game Informer”, s. 54, listopad 1999. GameStop (ang.). 
  179. ↑ Redakcja. Pulse Fandom. „PlayStation Magazine”, s. 28, zima 2004. US Imagine Publishing (ang.). 
  180. ↑ Redakcja. Envelope Art. „Game Informer”, s. 9, listopad 1999. GameStop (ang.). 
  181. ↑ Redakcja. Letters: Fandom. „PlayStation Magazine”, s. 94–95, kwiecień 2007. Future Publishing (ang.). 
  182. ↑ Hardware. W: Guinness World Records 2009 Gamer's Edition. Guinness, 3 lutego 2009, s. 22, seria: Guinness World Records. ISBN 978-1-904994-45-9. (ang.)
  183. ↑ Redakcja: 2006 Walk of Game Inductees (ang.). Metreon. [zarchiwizowane z tego adresu (2 lipca 2008)].
  184. ↑ Redakcja: Sid Meier, John Carmack walk the Walk (ang.). GameSpot, 16 listopada 2005. [zarchiwizowane z tego adresu (26 czerwca 2009)].
  185. ↑ Redakcja. Lara Croft. „Play Magazine Presents Girls of Gaming”, s. 8, 2006. Fusion Publishing (ang.). 
  186. ↑ Redakcja. What Makes a Good Game?. „PlayStation Magazine”, s. 31–32, luty 1998. Future Publishing (ang.). 
  187. ↑ Redakcja. PSOne Hundred Million. „PlayStation Magazine”, s. 46, wrzesień 2004. US Imagine Publishing (ang.). 
  188. ↑ a b Chris Taylor. The Man Behind Lara Croft. „Time”. 154 (23), 6 grudnia 1999 (ang.). [dostęp 2010-06-17]. 
  189. ↑ Adam B. Vary: The 100 Greatest Characters of the Last 20 Years: Here's our full list! (ang.). Time Inc., 1 czerwca 2010. [zarchiwizowane z tego adresu (21 września 2016)].
  190. ↑ The 50 Greatest Video Game Characters – 5. Lara Croft (ang.). 26 maja 2010. [zarchiwizowane z tego adresu (25 września 2013)].
  191. ↑ Redakcja: Lara Croft (ang.). Forbes.
  192. ↑ Kristina Dell. From Geek to Chic in 33 Years. „Time”. 165 (19), 15 maja 2005. Time Inc. (ang.). [dostęp 2010-05-27]. 
  193. ↑ Robert Ashley. The Secret History of Videogame Sex. „Official U.S. PlayStation Magazine”, luty 2006. Ziff Davis (ang.). [dostęp 2018-04-24]. 
  194. ↑ Redakcja: Top 10 Biggest Busts (ang.). W: ScrewAttack's Top 10 [on-line]. GameTrailers, 23 października 2009. [zarchiwizowane z tego adresu (4 kwietnia 2010)].
  195. ↑ Redakcja. Smart Bomb: Rejected Tomb Raider Movie Slogans. „PlayStation Magazine”, s. 101, February 2001. Future Publishing (ang.). 
  196. ↑ Redakcja: Top 50 Videogame Hotties (ang.). UGO Networks, 25 listopada 2008. [zarchiwizowane z tego adresu (25 marca 2010)].
  197. ↑ Redakcja: Top 11 Girls of Gaming (ang.). UGO Networks, 15 stycznia 2008. [zarchiwizowane z tego adresu (24 lutego 2010)].
  198. ↑ Chris Buffa: Top 50 Hottest Game Babes on Trial (ang.). GameDaily, 21 marca 2008. [zarchiwizowane z tego adresu (3 lipca 2008)].
  199. ↑ Redakcja. Games of the Year '08. „PlayStation: The Official Magazine”, s. 49, luty 2009. Future Publishing (ang.). 
  200. ↑ Redakcja. Lara Croft: Tomb Raider. „Play Magazine Presents Girls of Gaming”, s. 62–63, 2003. Fusion Publishing (ang.). 
  201. ↑ Redakcja. Lara Croft – Tomb Raider: Underworld. „Play Magazine Presents Girls of Gaming”, s. 58, 2009. Fusion Publishing (ang.). 
  202. ↑ PSM Swimsuit Special. „PlayStation Magazine”, s. 48, czerwiec 2003. US Imagine Publishing (ang.). 
  203. ↑ Redakcja. 2005 Swimsuit Special. „PlayStation Magazine”, s. 56–68, wrzesień 2005. US Imagine Publishing (ang.). 
  204. ↑ Redakcja. Gossip: Rumor Smasher. „PlayStation Magazine”, s. 18, September 1997. US Imagine Publishing (ang.). 
  205. ↑ Dan Elektro: Secrets & Lies (ang.). GamePro, 7 sierpnia 2003. [zarchiwizowane z tego adresu (7 czerwca 2011)].
  206. ↑ Redakcja. Old-Skool Secrets of PSM: 10th Anniversary Edition. „PlayStation Magazine”, s. 96, September 2007. Future Publishing (ang.). 
  207. ↑ Gaming Evolution – Lara Croft (ang.). 1UP.com. [dostęp 2018-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  208. ↑ Tyler Nagata: 20 Kickass Mods (ang.). GamesRadar, 19 grudnia 2007. [zarchiwizowane z tego adresu (15 czerwca 2011)].
  209. ↑ Anne-Marie Schleiner. Does Lara Croft Wear Fake Polygons? Gender and Gender-role Subversion in Computer Adventure Games. „Leonardo”. 34 (3), s. 223, 2001. MIT Publishing. DOI: 10.1162/002409401750286976 (ang.). [dostęp 2018-04-25]. 
  210. ↑ Greer, Germaine: The Whole Woman. Doubleday, 1999. ISBN 0-385-60016-X. (ang.)
  211. ↑ Redakcja. Tomber Raider 2 Preview. „PlayStation Magazine”, s. 70–71, listopad 1997. US Imagine Publishing (ang.). 
  212. ↑ a b c d The Desire of the Toy. W: Mark Cohen: Lara Croft: The Art of Virtual Seduction. Prima Publishing, 24 kwietnia 2000, s. 106–109. ISBN 978-0-7615-2696-4. (ang.)
  213. ↑ Zoe Flower: Getting the Girl (ang.). 1UP.com, 2005-01-09. [dostęp 2018-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  214. ↑ Justin Towell: Sexualisation of games characters (ang.). GamesRadar, 8 marca 2010. [zarchiwizowane z tego adresu (15 czerwca 2011)].

Linki zewnętrzne

Tomb Raider
Gry
Core Design
Crystal Dynamics
Dodatki
Game Boy Color
Spin-offy
Filmy
Fabularne
Dokumentalne
Książki
Inne

Media użyte na tej stronie

Celebrity city Karima Adebibe as Lara Croft.jpg
Autor: Nicholas Wang, Licencja: CC BY-SA 2.0
Celebrity city Karima Adebibe.
Lara Croft Way, Derby.JPG
Autor: Kelly, Licencja: CC0
Lara Croft Way, Derby.
Tomb Raider The Ride.jpg
Autor: https://www.flickr.com/photos/hagerman/, Licencja: CC BY 2.0
The entrance for Tomb Raider: The Ride at Kings Island
SDCC 2015 - Alicia Vikander (19509947988).jpg
(c) Gage Skidmore, CC BY-SA 2.0

Alicia Vikander speaking at the 2015 San Diego Comic Con International, for "The Man from U.N.C.L.E.", at the San Diego Convention Center in San Diego, California.

Please attribute to Gage Skidmore if used elsewhere.
Karima Adebibe´s Lara Croft.jpg
Autor: Arturo J. Paniagua, Licencja: CC BY 2.0
Karima Adebibe posing as Lara Crouft.
Karima Adebibe's Lara Croft
Alison Carroll 20080926 Festival du jeu video 16.jpg
Autor: Georges Seguin (Okki), Licencja: CC BY-SA 3.0
Alison Carroll, the official Lara Croft model for Tomb Raider: Underworld at Festival du jeu vidéo 2008 (Paris, France).
Lara Croft star, Walk of Game.JPG
Autor: BrokenSphere, Licencja: CC BY-SA 3.0
The star for Lara Croft from Tomb Raider at the Walk of Game in the Metreon in San Francisco, California.
Neneh Cherry 2012-12-06 001.jpg
Autor: Kim Hiorthoy, Licencja: CC BY 3.0
Artisten Neneh Cherry.