Krępieniowate

Krępieniowate
Ilustracja
Akebia pięciolistkowa
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

jaskropodobne

Rząd

jaskrowce

Rodzina

krępieniowate

Nazwa systematyczna
Lardizabalaceae Decne.
Arch. Mus. Hist. Nat. 1: 185. 1839

Krępieniowate (Lardizabalaceae Decne.) – rodzina roślin okrytonasiennych. Obejmuje 7–9 rodzajów z 40 gatunkami[2][3]. Należą tu pnącza (tylko do rodzaju Decaisnea obejmuje krzewy) występujące w Azji wschodniej i w Chile. We rodzimej florze Polski brak przedstawicieli tej rodziny; tylko akebia pięciolistkowa częściej bywa uprawiania jako ozdobna. Niewielkie znaczenie użytkowe ma palecznik chiński (owoce jadalne w Chinach), pnącza dostarczające włókien do wyrobu lin oraz wykorzystywane do trucia ryb[4].

Owoce palecznika chińskiego

Morfologia

Pokrój
Pnącza, rzadko krzewy[4].
Liście
Zwykle dłoniasto- lub pierzastosieczne[4].
Kwiaty
Zwykle jednopłciowe, ale kwiaty obu płci obecne są na tej samej roślinie (rośliny jednopienne). Kwiaty wyrastają pojedynczo lub zebrane są w kwiatostany. Oś kwiatowa jest skrócona. Okwiat złożony jest z trójdzielnych, słabo zróżnicowanych okółków, z których dwa zewnętrzne stanowią kielich, a dwa wewnętrzne – koronę kwiatu. Nitki pręcików są zgrubiałe, mięsiste, a pylniki otwierają się podłużną szparą. Słupkowie tworzone jest przez trzy, rzadko (np. u akebia) do 15, wolnych słupków powstających z poszczególnych owocolistków. Ich brzegi nie są zrośnięte i pełnią funkcję znamion[4].
Owoce
Mięsiste mieszki i jagody zawierające liczne nasiona lub owoce jednonasienne. W nasionach zarodek jest drobny, silnie rozwinięte jest natomiast bielmo[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina zaliczana do rzędu jaskrowców (Ranunculales), kladu dwuliściennych właściwych (eudicots). Stanowi grupę siostrzaną dla rodziny Circaeasteraceae, a wraz z nią tworzą grupę siostrzaną dla kladu obejmującego m.in. rodziny berberysowatych i jaskrowatych[2].

jaskrowce

olszankowate Eupteleaceae




makowate Papaveraceae





krępieniowate Lardizabalaceae



Circaeasteraceae





miesięcznikowate Menispermaceae




berberysowate Berberidaceae



jaskrowate Ranunculaceae







Podział rodziny[2][3]

Wyróżnia się dwie podrodziny, przez niektórych autorów podnoszone do rangi odrębnych rodzin (np. system Cronquista z 1981):

  • podrodzina Sargentodoxoideae Thorne & Reveal (syn. Sargentodoxaceae Hutchinson)
  • podrodzina Lardizabaloideae Kosteletzky
    • Akebia Decne. – akebia
    • Archakebia Wu, Chen, Qin
    • Boquila Decne.
    • Decaisnea Hook.f. & Thomson – palecznik
    • Holboellia Wall.
    • Lardizabala Ruiz & Pav. – krąpień
    • Sinofranchetia (Diels) Hemsl.
    • Stauntonia DC.
Pozycja w systemie Reveala (1999)

W systemie tym taksonowi odpowiadającemu według APweb i APG II rodzinie krąpieniowatych nadana została ranga rzędu (krępieniowce Lardizabales), jako rodziny wydzielone zostały zaś trzy grupy roślin, częściowo wydzielone w APweb w randze podrodzin:

  • Rodzina Decaisneaceae (Takht. ex Quin) Loconte in Loconte (według APweb część podrodziny Lardizabaloideae)
  • Rodzina Lardizabalaceae Decne. – krępieniowate
  • Rodzina Sargentodoxaceae Stapf ex Hutch. (według APweb podrodzina Sargentodoxoideae)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Ranunculopsida Brongn., podklasa jaskrowe (Ranunculidae Takht. ex Reveal), nadrząd Ranunculanae Takht. ex Reveal, rząd krępieniowce (Lardizabales Loconte in D.W. Taylor & L.J. Hickey), rodzina krępieniowate (Lardizabalaceae Decne.)[5]

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. ↑ a b c d Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-02-09] (ang.).
  3. ↑ a b Lardizabalaceae. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2011-03-27]. (ang.).
  4. ↑ a b c d e Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 58. ISBN 83-7079-778-4.
  5. ↑ Crescent Bloom: Lardizabalaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-06-04]. (ang.).

Media użyte na tej stronie

Akebia quinata01.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0