Larwa

Larwa (łac. larva – maska, widmo, lm larvae) – postać i stadium rozwoju postembrionalnego (młodocianego) zwierzęcia, charakteryzujące się możliwością wzrostu, często różniące się anatomicznie, fizjologicznie i ekologicznie od postaci dojrzałej osobników tego samego gatunku. Występuje powszechnie w rozwoju bezkręgowców, ryb i płazów.

Różne typy larw chrząszczy

Charakterystyka ogólna

Stadium larwalne występuje w rozwoju osobniczym zwierząt, które składają jaja o ilości żółtka niewystarczającej do pełnego rozwoju od zarodka do postaci dojrzałej płciowo. Osobnik młodociany w postaci larwy może samodzielnie pobierać pokarm ze środowiska. Często może też realizować ekspansję terytorialną gatunku. Larwy mają narządy cenogenetyczne, czyli specyficzne dla zarodka, nieprzydatne w życiu osobnika dorosłego, nazywane narządami larwalnymi[1], oraz dobrze wykształcone narządy gębowe. Zwykle nie rozmnażają się – wyjątkiem są występujące u niektórych gatunków zjawiska pedogenezy i neotenii. Niektóre larwy tylko nieznacznie różnią się od postaci dorosłych, a u innych różnice w budowie, trybie życia, a często także zajmowanego środowiska są na tyle duże, że w wielu przypadkach formy larwalne opisywano jako odrębne gatunki, np. leptocefale.

W dalszym etapie rozwoju osobniczego następuje przeobrażenie (metamorfoza), podczas którego zanikają narządy larwalne.

Typy larw

Larwa motyla Lycaena phlaeas (Czerwończyk żarek)

Rozróżnia się wiele typów form larwalnych, charakterystycznych dla poszczególnych grup systematycznych. U niektórych gatunków może istnieć więcej niż jedno stadium larwalne.

Typy form larwalnych
Nazwa larwyGrupa
akantella[2]kolcogłowy
akantor[3]kolcogłowy
aksolotlambystoma meksykańska
aktinotrocha[4]kryzelnice
aktinulaniektóre stułbiopławy
amfiblastulagąbki
aurikularia (usznica, uszatka)strzykwy
bipinnaria (dwurzęsica)[3]rozgwiazdy
brachiolaria (ramienica)[2]rozgwiazdy
celoblastula[5]gąbki
cerkariaprzywry wnętrzniaki
czerwwiele błonkoskrzydłych i muchówek
dipleurulaszkarłupnie i półstrunowce
doliolaria (witellaria)strzykwy
drutowiecsprężykowate
echinopluteus (pluteus)jeżowce i niektóre wężowidła
efyrakrążkopławy
gąsienicamotyle
glochidiumskójkowate
kijankapłazy bezogonowe
koracydium[3]tasiemce
larwa Desorawstężnice
larwa Ivatywstężnice
larwa Gottawirki
larwa Schmidtawstężnice
larwa Müllerawirki
larwa Pandorylejkogębce
leptocefalelopsopodobne
metacerkariaprzywry wnętrzniaki
metatrochoforajedna z form larwalnych u wieloszczetów
mikrofilaria[3]nicienie z rodziny Filariidae
miracydium (dziwadełko)przywry wnętrzniaki
nimfa (ostatnie stadium)jętki, krótkoczułkowe, pluskwiaki, ważki, pajęczaki
ofiopluteuswężowidła
parenchymulagąbki
pędrakchrząszcze
pilidium (pillidium)wstężnice
planulawiększość stułbiopławów
plerocerkoid[6]tasiemce
pływikwiele skorupiaków
procerkoid[2]tasiemce
rediaprzywry wnętrzniaki
sporocystaprzywry wnętrzniaki, apikompleksy
stomoblastula[5]gąbki
ślepicaminogi
tornariajelitodyszne
trochoforaniektóre mięczaki, pierścienice
wągier[2]tasiemce
weliger (żeglarek)większość mięczaków
żywikdziesięcionogi

Owady

Larwy owadów o przeobrażeniu zupełnym nie są podobne do imagines, podczas gdy większość larw owadów o przeobrażeniu niezupełnym przypomina postać dorosłą danego gatunku[1].

Oligopodialna larwa ważki żagnicy sinej

W zależności od etapu opuszczenia jaja, co wiąże się z liczbą odnóży, wyróżnia się[1]:

  • larwy oligopodialne
  • larwy polipodialne
  • larwy postoligopodialne
  • larwy protopodialne
  • larwy apodialne (larva apodia) – larwy bez odnóży, występują m.in. u muchówek i błonkówek.

Inne nazwy stosowane w entomologii, uwzględniające kształt larwy lub sposób życia:

  • larwy kampodeowe (kampodealne)
  • larwy pędrakowate (scarabeiformes) (zobacz: pędrak)
  • larwy gąsienicokształtne (euricikształtne)
  • ośliczkowate larwy omarlicowatych (Silphidae)
  • larwy cyklopoidalne pasożytniczych błonkówek

Płazy

Larwa płazów nazywana jest kijanką. Wyróżnia się dwa jej typy: larwę limnofilną charakterystyczną dla wód stojących (np. u traszek) oraz larwę reofilną charakterystyczną dla wód płynących (np. u salamandry).

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c Józef Razowski: Słownik entomologiczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987. ISBN 83-01-07907-X.
  2. a b c d Drugie stadium.
  3. a b c d Pierwsze stadium.
  4. Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16108-8.
  5. a b Niektórzy autorzy uznają stadium celoblastuli i stomoblastuli za stadium zarodkowe (Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.)
  6. Trzecie stadium.

Bibliografia

  • Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. pwn.pl Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.
  • Mały słownik biologiczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1972.
  • Czesław Jura (red.): Biologia rozwoju owadów, PWN, Warszawa 1988.
  • Aleksander Rajski: Zoologia. T. 1: Część ogólna B. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1986. ISBN 83-01-06182-0.
  • Józef Razowski: Słownik entomologiczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987. ISBN 83-01-07907-X.

Media użyte na tej stronie