Lasówka (województwo dolnośląskie)

Lasówka

wieś
Kościół św. Antoniego w Lasówce
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina	Bystrzyca Kłodzka
Wysokość	680-730[1] m n.p.m.
Liczba ludności (VI 2021)	93
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	57-517[2]
Tablice rejestracyjne	DKL
SIMC	0851382
Położenie na mapie gminy Bystrzyca Kłodzka Lasówka
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Lasówka
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Lasówka
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Lasówka
50°18′22″N 16°27′11″E/50,306111 16,453056

Leśnictwo Orlica

Dom nr 44

Kościół św. Antoniego

Uszkodzony pomnik ofiar I wojny światowej, na ścianie kościoła

Dom sudecki

Lasówka (do roku 1945 niem. Kaiserswalde) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Bystrzyca Kłodzka.

Położenie

Lasówka położona jest w Sudetach Środkowych około 16 km na zachód od Bystrzycy Kłodzkiej, nad lewym brzegiem Dzikiej Orlicy, w górnej części Doliny Dzikiej Orlicy między Górami Bystrzyckimi, na północnym wschodzie, a Górami Orlickimi czes. Orlicke hory, na południowym zachodzie przy granicy z Czechami^[1].

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Historia

Lasówka powstała pod koniec XVI wieku jako strażnica chroniąca przygraniczne lasy hrabstwa kłodzkiego po przesunięciu w 1589 granicy na nurt Dzikiej Orlicy^[3]. Pierwsze wzmianki o niewielkiej osadzie drwali i szklarzy powstałej przy leśnej strażnicy pochodzą z początku 1660, osada wchodziła wówczas w dobra zamku Szczerba^[3]. W 1612 zbudowano tu hutę szkła, która wykorzystywała drewno z pobliskiego Cesarskiego Lasu^[3]. Po zniszczeniu huty podczas wojny trzydziestoletniej produkcję uruchomił ponownie w 1656 Adam Peterhansel^[3]. Powstał tu też folwark i kilka domów mieszkalnych. Osada, która rozwinęła się w rozproszoną wieś na podstawie układu z roku 1662, otrzymała nazwę Kaiserswalde od cesarskiego lasu. W XIX wieku miejscowa huta wyspecjalizowała się w produkcji biżuterii ze specjalnego szkła kryształowego, zwanego "czeskim szkłem".

W 1727 Cesarski Las został wykupiony przez hrabiego Wallisa z Pławnicy, który wydzierżawił hutę braciom Rohrbachom^[3]. W 1770 rozszerzyli oni produkcję na zakład w Batorowie. W roku 1801 wieś wykupił Jan Krzysztof Rohrbach. Od 1837 właścicielami dóbr byli Hatscherowie, krewni braci Rohrbachów. W roku 1857 huta została kupiona i rozbudowana przez A. Pangratza. We władaniu jego potomków pozostała do roku 1945, zyskując dużą renomę^[3]. W oparciu o czysty piasek z rejonu Rudawy produkowano szkło dmuchane, laboratoryjne, kryształy. W połowie XIX wieku funkcjonowały: potażarnia, browar, gorzelnia, liczne warsztaty tkackie, fabryka zapałek^[3]. Na przełomie XIX-XX wieku wieś była jedną z większych miejscowości w Dolinie Dzikiej Orlicy^[3]. Pod koniec XIX wieku nastąpił znaczny napływ turystów i letników^[3]. W 1910 we wsi mieszkało 660 mieszkańców.

Po II wojnie światowej dokuczliwości przygraniczne oraz polityka osiedleńcza doprowadziła do dużych zmian w regionie Gór Bystrzyckich. W miejsce wysiedlonych Niemców i Czechów osiedlono na Ziemiach Zachodnich ekspatriowanych (wysiedlonych) mieszkańców wschodnich terenów przedwojennej Polski, włączonych do Związku Radzieckiego. Po 1945 huta szkła funkcjonowała jako filia zakładów w Szczytnej, kilka lat potem hutę zamknięto, a szlifiernię zlikwidowano w końcu lat pięćdziesiątych^[1]. Nowi osadnicy pozbawieni byli pomocy państwa, w przeciwieństwie do wcześniejszych niemieckich osadników (dotowanych na podstawie tzw. ustaw górskich), co stało się przyczyną upadku rolnictwa w tym terenie i wyludniania się wiosek górskich^[3]. Na początku XXI wieku we wsi mieszkało poniżej 100 mieszkańców. Stare zabudowania zanikają, pojawiają się nowe domki letniskowe. W marcu 2011 miejscowość liczyła 108 mieszkańców^[4].

Charakterystyka

Lasówka to rozciągnięta, przygraniczna wieś łańcuchowa, położona u południowo-zachodniego zbocza Gór Bystrzyckich, wzdłuż dawnej drogi nadgranicznej, a obecnie Autostrady Sudeckiej. Jest to wieś o charakterze turystycznym, charakteryzująca się luźną zabudową^[1].

Sędziwe zabudowania wsi położone są w większości po jednej stronie drogi. Stoją one rozrzucone na łąkach łagodnego zbocza Kłobuka, na wysokości od 680 do 730 m n.p.m. Jest to wieś zanikająca, ubywa stałych mieszkańców ze względu na niszczenie domów, a przybywa domków letniskowych, właściciele tych domów w większości pochodzą z Wrocławia i okolic. Wieś przypomina żywy skansen, i jako taka zasługuje na ochronę, gdyż wiele domów przestało już istnieć, a po niektórych obejściach gospodarczych zostały już tylko fundamenty. Parę innych domostw chyli się ku upadkowi. Większość starszych zabudowań jest w złym stanie. Miejscowość posiada dobre warunki klimatyczne i wypoczynkowe.

Wieś położona jest w pobliżu dużego ośrodka sportów zimowych, Zieleńca, dzielnicy Dusznik-Zdroju. Otoczenie wsi stanowią rozległe półdzikie górskie łąki, a wzniesienia porastają lasy świerkowo-bukowe regla dolnego^[1].

Okolice Lasówki są malowniczo położone, a z wielu miejsc roztacza się rozległa panorama na najwyższą część Gór Orlickich^[1]. We wsi zachował się kamienny kościół filialny św. Antoniego z 1912 oraz kilka zabytkowych sudeckich drewnianych chałup mieszkalnych z XIX wieku oraz fundamenty trzech pieców szklarskich^[1].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest obiekt:

• kościół filialny św. Antoniego z lat 1910-1912, wzniesiony z piaskowca z wysokim, czterospadowym hełmem wieży i wyposażeniem wnętrza z początku XX wieku, w tym ołtarz główny i dwa boczne z obrazami patronów Matki Bożej i św. Józefa. Przy prawej stronie stoi chrzcielnica z piaskowca.^[5]. W murze znajduje się płaskorzeźbiony jeździec (bez głowy), będący uszkodzonym pomnikiem ofiar I wojny światowej, a jego postać nawiązuje do słynnego jeźdźca bamberskiego^[6].

Inne zabytki^[1]:

• fundamenty szlifierń przy bocznej drodze: jednej koło kościoła, oraz drugiej przy dojściu drogi do Dzikiej Orlicy,
• fundamenty trzech pieców szklarskich przy bocznej dróżce między rzeką a drogą wiejską,
• sudeckie drewniane chałupy mieszkalne z XIX wieku,
• do 5/6 sierpnia 2016 w pobliżu kościoła znajdowała się na cokole piaskowcowa figura Matki Boskiej z 1883 lub 1885 r., która została skradziona^[7].

Turystyka

Przez wieś prowadzi szlak turystyczny czerwony prowadzący z Długopola-Zdroju do Dusznik-Zdroju^[8].

Osoby związane z Lasówką

W Lasówce urodzili się^[1]:

• Wilhelm Rohrbach - malarz na szkle, kontynuator wieloletniej tradycji miejscowego zdobnictwa szkła artystycznego,
• Hermann Köhl - niemiecki pionier lotnictwa, który w 1928 roku wraz z Jamesem Fitzmaurice’m dokonał pierwszego w historii udanego przelotu nad Atlantykiem w kierunku zachodnim.

Przypisy

Bibliografia

• WaldemarW. Brygier WaldemarW., TomaszT. Dudziak TomaszT., IwonaI. Chomiak IwonaI., Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625 .
• Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 14: Góry Bystrzyckie i Orlickie. Warszawa; Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, ISBN 83-7005-340-8.