Las (parowóz)

Las
Ilustracja
Las jako pomnik w Ostrowie Wielkopolskim
Inne oznaczenia

Ty

Producent

Polska Fablok Chrzanów

Lata budowy

1948 – 1958[1]

Układ osi

Cn2t

Wymiary
Masa pustego parowozu

9,5 t

Masa służbowa

12 t[1]

Długość

5945 mm[2][3]

Szerokość

1905 mm[2][3]

Wysokość

2555 mm[2][3]

Rozstaw osi skrajnych

1600 mm

Średnica kół napędnych

630 mm[1]

Napęd
Trakcja

parowa

Ciśnienie w kotle

12 at[1]

Powierzchnia ogrzewalna kotła

25 m²[2][3]

Powierzchnia rusztu

0,5 m²[2][3]

Średnica cylindra

245 mm

Skok tłoka

300 mm

Pojemność skrzyni węglowej

0.5 t

Pojemność skrzyni wodnej

0,7 m³[1]

Parametry eksploatacyjne
Moc znamionowa

70 KM

Maksymalna siła pociągowa

2050 kg / 20,5 kN[4][2]

Prędkość konstrukcyjna

20 km/h[1]

Parametry użytkowe
Rozstaw szyn

600 mm, 750 mm, 785 mm

Portal Transport szynowy

Las (oznaczany także Las47, Ty) – polski parowóz wąskotorowy, produkowany w latach 1948–1958, przeznaczony do pracy głównie na kolejach leśnych o prześwicie toru 600/700/750/760 mm[1]. Parowóz posiadał układ osi i silników Cn2t.

Parowóz został skonstruowany w latach 1947–1948 w Fabryce Lokomotyw im. Feliksa Dzierżyńskiego w Chrzanowie na bazie parowozu Ryś konstrukcji niemieckiej[1]. Główną zmianą było zastosowanie trzech osi w miejsce dwóch, przez co nacisk na szyny zmniejszył się o 1,5 t przy zachowaniu mocy i siły pociągowej. Parowóz mógł być eksploatowany na liniach o słabszej nawierzchni, zwłaszcza kolejach leśnych, dlatego otrzymał fabryczną nazwę Las[2]. Pierwsze dwa prototypowe egzemplarze wyprodukowano w 1948 roku. Na kolejach leśnych i przemysłowych bywały oznaczane serią Ty z numerami fabrycznymi, wzorem oznaczeń PKP, aczkolwiek parowozy te nie pracowały na PKP[2].

Do 1958 roku wyprodukowano ich w Fabloku 640 sztuk[2][1]. Podstawową wersją był parowóz na tor szerokości 600 mm, ale opracowano także wersje na inne szerokości toru, 750, 760 i 785 mm[4]. Na tor 750 mm zbudowano ok. 120 parowozów[3]

Parowozy tego typu używane były do transportu towarowego podczas produkcji i obróbki drewna, rzadko do przewozów osobowych. Zachowało się w Polsce kilkanaście egzemplarzy jako pomniki oraz czynne parowozy w skansenie w Rudach i Majdanie[5]. Wśród zachowanych jest 10 lokomotyw na tor 600 mm i 7 na tor 750 mm[2][3][6].

Niewielką liczbę lokomotyw – 30 – wyeksportowano[1], z tego 6 do Bułgarii (1948 r., tor 760 mm), 4 do Albanii (1949 r., 760 mm), 18 do Rumunii (1952 r., 760 mm i 600 mm), 2 do Chin (1952 r., 600 mm)[4]. Począwszy od lat 80. XX w. około 15 lokomotyw sprzedano do krajów zachodniej Europy po wycofaniu ze służby w Polsce, dla służby na kolejach turystycznych lub jako eksponaty[7].

Galeria

Przypisy

  1. a b c d e f g h i j Paweł Korcz: Atlas wąskotorówek. Poznań: Poznański Klub Modelarzy Kolejowych, 2006, s. 156. ISBN 83-920757-3-0.
  2. a b c d e f g h i j B. Pokropiński, Muzealne... 600 i 630 mm, s. 96–98.
  3. a b c d e f g B. Pokropiński, Muzealne... 750 mm, s. 50.
  4. a b c B. Pokropiński, Polskie..., s. 71.
  5. Edward Marszałek, Parowóz „Las” wrócił na tory, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Krośnie, 7 października 2019 [dostęp 2021-12-30].
  6. Tomisław Czarnecki, Wykaz zachowanych w Polsce parowozów wąskotorowych., Wciąż pod parą. Polskie parowozy [dostęp 2021-12-30].
  7. Wciąż pod parą... Wykaz parowozów pochodzących z PKP, polskich kolei przemysłowych i wąskotorowych, które trafiły za granicę (pol.). Tomisław Czarnecki, 2008-07-09. [dostęp 2020-08-31].

Bibliografia

  • Bogdan Pokropiński, Polskie parowozy eksportowe, Muzeum Kolejnictwa, Warszawa: 1993, s. 63–65
  • Bogdan Pokropiński, Muzealne parowozy wąskotorowe w Polsce (dla toru szerokości 750 mm), Żnin: Muzeum Ziemi Pałuckiej, 2007, ISBN 83-88795-08-2, OCLC 751189260.
  • Bogdan Pokropiński, Muzealne parowozy wąskotorowe w Polsce (dla toru szerokości 600 i 630 mm), Muzeum Ziemi Pałuckiej, Żnin, 2000, ISBN 83-910219-7-1.
  • Paweł Korcz: Atlas wąskotorówek. Poznań: Poznański Klub Modelarzy Kolejowych, 2006, s. 156. ISBN 83-920757-3-0.

Media użyte na tej stronie

Kirkhaugh Station - geograph.org.uk - 1851.jpg
(c) Andy Stephenson, CC BY-SA 2.0
Locomotive No.10 "Nakło" - Polish locomotive Las class no. 3459. Built in 1957, used in sugar factory in Nakło. Sold to the South Tynedale Railway and rebuilt there in 2002. See this page on the railway's website for more on the loco. See here at Kirkhaugh station of the South Tynedale Railway which runs between Cumbria and Northumberland in northern England. Kirkhaugh is the terminus. This photo is taken from the platform when the engine was running round from one end of the train to the other.
Locomotive Las47 from park in Ostrow Wielkopolski side view.jpg
Autor: Stiopa, Licencja: CC BY-SA 3.0
Parowóz Las47 produkowany w latach 1948-1962 w Fabryce Lokomotyw w Chrzanowie. Na fotografii egzemplarz nr 3515 z 1957 r., od 15. 10. 2009 r. eksponowany w parku miejskim w Ostrowie Wlkp. ( w latach 1984 - 2009 przed Technikum Kolejowym )
Las47 Chabówka (Nemo5576).jpg
Autor: Tomasz Górny (Nemo5576), Licencja: CC BY-SA 4.0
Wąskotorowa lokomotywa parowa Las-47 wyprodukowana w 1956 roku w Fabryce lokomotyw im. F.Dzierżyńskiego, numer seryjny 4975. Jako Las 1892 pracowała w Poraju, później była eksponowana w Bielsku-Białej skąd została przeniesiona do Skansenu w Chabówce.
Majdan - station 8.jpg
Autor: Paweł 'pbm' Szubert (talk), Licencja: CC BY-SA 3.0
Stacja Bieszczadzkiej Kolei Leśnej w Majdanie