Las Szczakatowski

Las Szczakatowski

Шчакатоўскі лес

Państwo	Białoruś
Miejscowość	południowe przedmieścia Homla
Liczba pochówków	co najmniej 5 tys.
Położenie na mapie Białorusi (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Las Szczakatowski
52°20′28,5″N 31°01′53,0″E/52,341250 31,031389

Las Szczakatowski (Las Kantakuzowski, Las Śmierci) – las znajdujący się na 9 kilometrze drogi z Homla na Białorusi do Czernihowa na Ukrainie (po prawej stronie drogi). Miejsce masowych egzekucji dokonywanych przez NKWD w okresie Wielkiego Terroru. Szacuje się, że pochowano tu w latach 1919–1940 kilka tysięcy ofiar^[1]. Masowe groby odkryto również 2 kilometry od Lasu, w uroczyskach Trzy Słupy i Borki (po lewej stronie czernihowskiej drogi)^[2][3].

Historia

W latach 30. XX w. las stanowił zamkniętą strefę^[4]. Według świadectw mieszkańców okolicznych wsi, w 1937 r. NKWD dokonywało w niej rozstrzeliwań, m.in. mieszkańców obwodu czernihowskiego, których przywieziono tu pod osłoną nocy. Przed rozstrzelaniem ofiary były więzione w suterenach budynku Obwodowego Zarządu NKWD w Homlu^[5].

Na początku lat 90. XX w. Prokuratura Obwodowa w Homlu rozpoczęła badanie tego faktu. Po zbadaniu znalezionych szczątków ludzkich, łusek, fragmentów odzieży i obuwia ustalono, że pochówki pochodzą z czasów przedwojennych. KGB oficjalnie potwierdziło, że w Lesie Szczakatowskim odbywały się masowe egzekucje i że zginęło w nich co najmniej 5 tysięcy osób. Wyniki ekshumacji przeprowadzonej w 1997 r. definitywnie potwierdziły, że w tym miejscu ludzi mordowało NKWD^[6].

Uroczyska Trzy Słupy i Borki

W okresie od maja do czerwca 2007 r. w odległości 2 kilometrów od ujawnionego miejsca represji, mieszkańcy kilkukrotnie odnaleźli ludzkie szczątki^[7][5]. Pomimo to, żaden urząd nie podjął działań w tym kierunku. Według polityka Witalija Rymaszeuskiego, pierwsi na cmentarzu pojawili się członkowie utworzonej wówczas partii Białoruska Chrześcijańska Demokracja.

W czerwcu i lipcu 2007 r. w uroczyskach Trzy Słupy i Borki wykopaliska prowadził 52. specjalistyczny batalion poszukiwawczy Ministerstwa Obrony Białorusi^[5]. Miejsce wykopalisk otoczono kordonem milicji, a niezależni eksperci nie mieli możliwości obserwować prac. Odkopano szczątki 70 rozstrzelanych osób. W wyniku wykopalisk ogłoszono, że w lesie pochowano ofiary nazistowskiego reżimu, rozstrzelane podczas II wojny światowej. Jednak zgodnie z wynikami tych prac, ekspertyza sądowa nie odniosła się do wieku pochówków ani do łusek i pocisków, którymi strzelano. Ofiary zostały postrzelone w tył głowy, co niewątpliwie odpowiada praktyce egzekucji NKWD^[5].

Obecnie funkcjonują obie wersje pochodzenia pochówków.

Pamięć

Pierwszy krzyż upamiętniający ofiary ustawiono 2 listopada 1994 r. w Dzień Zaduszny^[4] z inicjatywy członków Stowarzyszenia ofiar politycznych represji Homla. Był wielokrotnie niszczony przez wandali, ale za każdym razem odnawiano go z inicjatywy Białoruskiego Frontu Ludowego i stowarzyszenia więźniów politycznych^[5].

6 listopada 2010 r. członkowie partii BChD ustawili kolejny krzyż ku czci męczenników Białorusi. Wcześniej krzyż symbolicznie przeniesiono na ramionach przez Homel^[8]. Trzy dni później planowano poświęcenie krzyża przez prawosławnego kapłana. Jednak działacze i pop, którzy przybyli na mszę świętą w dniu 9 listopada, zobaczyli, że krzyża nie ma. Znaleziono go sto metrów dalej w zaśmieconym poszyciu lasu. Krzyż został ponownie ustawiony i poświęcony.

10 października 2007 r. w uroczyskach Trzy Słupy i Borki uroczyście odsłonięto krzyż ustawiony z inicjatywy administracji rejonu homelskiego oraz kamień z napisem "Twoim męczennikom, Białoruś", ustawiony przez demokratycznych aktywistów^[3]. Krzyż poświęcił przedstawiciel prawosławnej cerkwi w Homlu Sergiej. W uroczystości wzięli udział przedstawiciele miejscowej administracji i pracownicy Wojskowej Komendy^[5].

Homelscy działacze społeczni stawiają w lesie kolejne krzyże ku pamięci rozstrzelanych^[3].

Zobacz też

• Kuropaty, Łoszycki Jar, Kobylacka Góra, Mohylewska Szosa, Chajsy, Palai, Sandarmoch, Butowo, Miednoje, Bykownia, Babi Jar

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Homelskie Kurapaty. novychas.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-27)]. // „Nowy Czas”
• Przez Homel przeniesiono krzyż ku pamięci ofiar stalinowskich represji
• Artykuł o zniszczeniu mogił przez nieznanych sprawców, strona internetowa radia Racja