Lasek Mogilski

Lasek Mogilski

Lasek Mogilski widziany z mostu Wandy
Państwo	Polska
Miejscowość	Kraków
Dzielnica	Dzielnica XVIII Nowa Huta
Powierzchnia	24 ha
Położenie na mapie Krakowa Lasek Mogilski
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Lasek Mogilski
Położenie na mapie województwa małopolskiego Lasek Mogilski
50°03′22″N 20°03′24″E/50,056111 20,056667

Alejka w Lasku

Kaplica

Kaplica

Wiąz szypułkowy. Pomnik przyrody

Lasek Mogilski – obiekt przyrodniczy na terenie Nowej Huty, położony nad Wisłą, u ujścia Dłubni. Jest to jeden z dwóch obszarów leśnych na terenie Nowej Huty (zob. Lasek Łęgowski). Lasek Mogilski wraz z Łąkami nowohuckimi i korytarzem rzeki Dłubni zasilają różnorodność gatunkową Krakowa.

Lokalizacja

Lasek Mogilski zlokalizowany jest wzdłuż ul. Longinusa Podbipięty, pomiędzy ulicą Klasztorną a ulicą Zakarnie. Zajmuje powierzchnię 24 ha, ma kształt zbliżony do trójkąta, a porośnięty jest głównie wiązem, dębem i jesionem. Stanowi szczątek dawnej podmokłej puszczy, która w piastowskich czasach obejmowała znaczne obszary Polski.

Historia

• W średniowieczu była to rodowa posiadłość biskupa Iwona Odrowąża, który założył klasztor w Mogile (określany wtedy jako „Ziemia św. Wacława”).
• Od XIII w. Lasek Mogilski stanowił własność klasztoru w Koprzywnicy koło Sandomierza.
• W 1939 roku lasek odkupił pobliski klasztor Ojców Cystersów w Mogile^[1].
• W 1950 roku stał się dobrem publicznym^[1].
• W latach 70. XX wieku na terenie lasku wybudowano asfaltowe alejki, kilka odcinków szutrowych ścieżek spacerowych, wybudowano amfiteatr, zamontowano ławki i kosze. Amfiteatr obecnie już nie istnieje, kosze i ławki zostały w 2020 roku wymienione^[1].

W przeszłości nosił nazwę Kopań (Kopaniec)^[2].

Obiekty

• ruiny amfiteatru
• Kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej

Flora

Las mogilski jest lasem typu łęgowego (łęg jesionowo-wiązowy) występującego nad rzekami, pozostającym w zasięgu wód pochodzących z okresowych powodzi, nanoszących i osadzających żyzny muł. Ponad 100 lat temu powstał wał rzeczny, który uniemożliwia zalewanie terenu. Mimo to jest to dalej las łęgowy z typową strukturą gatunkową. Podczas badań botanicznych prowadzonych w 2011 roku stwierdzono występowanie 112 gatunków roślin naczyniowych, spośród których 35 to gatunki drzewiaste, w tym 20 gatunków drzew i 15 gatunków krzewów^[1]. Wśród najstarszych, ponad 160-letnich drzew przeważają wiązy szypułkowe, nieco mniej jest dębów szypułkowych. Wśród drzew ok. 90-letnich dominuje dąb, występuje też jesion wyniosły oraz w mniejszej ilości wiąz szypułkowy. Domieszkę stanowi lipa drobnolistna, grab, klon pospolity i osika, pojedynczo spotyka się topolę białą. W podroście (ok. 15-letnie drzewa) 1/5 powierzchni zajmuje jesion, niewiele mniej jest wiązów, kolejno jawor, klon pospolity, pojedynczo lipa, a dęby prawie nie występują. W podszycie wyróżnia się następujące gatunki: bez czarny, trzmielina, dereń świdwa, leszczyna pospolita, kruszyna, czeremcha zwyczajna^[1]. W runie występują: ziarnopłon wiosenny, złoć żółta, zawilec żółty, czyściec leśny, kostrzewa olbrzymia, kokorycz pusta, czartawa pospolita, niecierpek pospolity, czosnaczek pospolity, kuklik pospolity, bluszczyk kurdybanek, przytulia czepna^[1], kokorycz pełna, miodunka ćma, czworolist pospolity, kopytnik pospolity i podlegający ochronie gatunkowej czosnek niedźwiedzi (niewielkie stanowisko w drzewostanie dębowym jest prawdopodobnie jedynym stanowiskiem tego gatunku w Krakowie)^[3].
Na terenie lasu udokumentowano 31 gatunków synantropijnych, wśród nich 5 obcego pochodzenia o charakterze inwazyjnym jak: dąb czerwony, orzech włoski, klon jesionolistny, kasztanowiec pospolity i robinia akacjowa^[1].

W badaniach stwierdzono obecność tylko 11 gatunków grzybów wielkoowocnikowych, wśród których 3 gatunki: boczniak łyżkowaty, twardziak muszlowy i pochwiak jedwabnikowy, to gatunki z Czerwonej Listy^[1].

Pomniki przyrody

Na terenie Lasu Mogilskiego znajduje się sześć pomników przyrody (stan na 2020 rok): dwa dęby szypułkowe - obwód pnia w pierśnicy 353 cm i 372 cm, trzy wiązy szypułkowe - obwód 353 cm, 436 cm i 391 cm, jeden jesion wyniosły o obwodzie 254 cm. Drzewa te zostały wpisane do rejestru w 2010 roku^[4].

Jeden z wiązów o obwodzie 391 cm wiosną 2019 roku obumarł - utracił ostatnie ulistnienie, niewielkie gałęzie w dolnej części pnia oraz korę. Ze względu na bezpieczeństwo przechodniów zredukowano mu konary^[1]. Obecnie służy jako siedlisko nietoperzy, ptaków gł. dziuplaków i owadów^[3].

Fauna

W Lasku Mogilskim stwierdzono występowanie 40 gatunków ptaków. 33 z nich gniazduje na terenie lasu, 5 w bezpośrednim sąsiedztwie. Słonka zwyczajna spotykana na uroczysku jest tu przelotnie, gawron traktuje las jako noclegownię. Najcenniejszymi ptakami lęgowymi są: dzięcioł zielonosiwy, dzięcioł średni i muchołówka mała. Te trzy gatunki są wymienione w załączniku I Dyrektywy Ptasiej^[1]. Występują tu także: dzięcioł duży, dzięcioł zielony, muchołówka żałobna, bogatka zwyczajna, modraszka zwyczajna, sikora uboga, kowalik zwyczajny, pełzacz leśny, puszczyk zwyczajny i rudzik^[3]. Znajdują się tu również ssaki: borowiec wielki, zając szarak, wiewiórka pospolita, lis pospolity, kuna domowa, łasica pospolita, sarna europejska i jeż wschodni, karlik większy, karlik drobny, mroczek pozłocisty i bliżej nieokreśleni przedstawiciele rodzaju nocek^[1][3].
Spośród gadów i płazów zaobserwowano tylko 2 gatunki: zaskrońca i żabę trawną.
Bezkręgowce reprezentują: trzmiel kamiennik, trzmiel rudy, trzmiel ziemny, trzmiel łąkowy, biegacz skórzasty, biegacz gładki, biegacz Ulrichiego. W lesie występuje także ok. 115 gatunków muchówek, w tym ponad 40 saproksylicznych (czyli związanych z rozkładem drewna obumierających drzew lub ich części).

Cennymi gatunkami są także: pachnica dębowa (gatunek objęty ochroną ścisłą, wyszczególniony jako priorytetowy w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej UE)^[1], kwietnica okazała i tęgosz rdzawy (gatunki chronione)^[3].

Zagrożenia i działania przeciwdziałające degradacji środowiska

Las Mogilski od lat zmaga się z holenderską chorobą wiązów (zwaną też grafiozą), która atakuje nawet stuletnie drzewa. Jest to choroba wywołana przez grzyby Ophiostoma ulmi, przenoszona przez chrząszcze: ogłodka wiązowca i ogłodka wielorzędowego, oba występujące w Lesie Mogilskim. U porażonych drzew więdną i usychają liście oraz całe gałęzie. Młode drzewa obumierają już w ciągu roku, starsze w ciągu kilku lub kilkunastu lat^[1]. Leśnicy z Zarządu Zieleni Miejskiej, którzy opiekują się terenem podejmują różne działania ratujące drzewa. Od 2016 roku każdej wiosny zbierane są nasiona z najokazalszych drzew i wysiewane w szkółce leśnej. Wyhodowane tam sadzonki mają skład genetyczny przystosowany do lokalnych warunków i prawdopodobnie większą od sadzonek z naturalnego odnowienia odporność na chorobę. Sadzonki te są sadzone wspólnie z mieszkańcami w lukach po wypadniętych drzewach^[1]. Leżące martwe kłody drzew, o ile tylko nie stanowią posuszu czynnego, czyli zasiedlonego przez ogłodki, są pozostawiane w lesie do ich całkowitego rozkładu i stanowią podłoże dla naturalnych siewek drzew^[1]. W celu ograniczenia liczebności ogłodków odpowiedzialnych za rozprzestrzenianie się grafiozy wiązów stosuje się wykładanie pułapek feromonowych na te owady, z równoczesnym monitoringiem stanu zdrowotnego wiązów^[3].
Zagrożone są także jesiony (przede wszystkim młode), głównie przez mikroskopijnego grzyba nieposiadającego dotychczas polskiej nazwy – Hymenoscyphusfraxineus. Ze względu na to zagrożenie od blisko 10 lat nie wprowadza się jesionu w ramach odnowień sztucznych. Obserwowana jest natomiast powolna sukcesja odnowień naturalnych, pochodzących z samosiewu. Na nowych sadzonkach nie obserwuje się oznak choroby, prawdopodobnie na skutek rozproszenia drzewek, które są obserwowane^[1].
Kolejnym niekorzystnym czynnikiem jest zjawisko miejskiej wyspy ciepła. Powoduje to zwiększenie liczby wkraczających do Lasu Mogilskiego obcych gatunków inwazyjnych. Gatunki takie jak poziomkówka indyjska, która pojawiła się płatowo w lesie jest sukcesywnie likwidowana jako zagrożenie dla roślin charakterystycznych dla tego siedliska. Podobne działania są też stosowane względem innych obcych roślin, zwłaszcza wobec orzecha, nawłoci i winobluszczu^[1]. Obcym gatunkiem inwazyjnym jest też ślimak ślinik luzytański, który coraz liczniej pojawia się na terenie lasu wśród roślinności gł. runa leśnego. Zaburza on równowagę w środowisku przyrodniczym i stanowi konkurencję dla rodzimego gatunku, ślimaka winniczka^[1].
Zagrożenia dla lasu potęgują zmiany klimatyczne i obniżenie poziomu wód gruntowych związane z obwałowaniem Wisły i odwadnianiem zawala pomiędzy osiedlem Lesisko a ujściem Dłubni. W następstwie niekorzystnych zmian stosunków wodnych łęg jesionowo-wiązowy łatwo ulega przemianie w kierunku zbiorowisk grądowych^[3]. Osuszenie terenu zwiększa też podatności drzew na choroby.

Las Mogilski w dokumencie „Kierunki Rozwoju i Zarządzania Terenami Zieleni w Krakowie na lata 2019–2030” przyjętym Zarządzeniem Prezydenta Miasta Krakowa we wrześniu 2019 roku został wskazany jako stanowisko z ekosystemem zasługującym na ochronę w formie użytku ekologicznego^[3].

Przypisy