Latarnia morska

Latarnia morska w Zatoce Kilońskiej

Aparatura optyczna w latarni morskiej

Latarnia morska – znak nawigacyjny w postaci charakterystycznej wieży umieszczonej na brzegu lub w wodzie (latarniowiec). Czasem wysyłają także sygnały radiowe (radiolatarnia), natomiast w czasie mgły mogą wysyłać sygnały dźwiękowe. Wbrew polskiej nazwie może występować również na brzegu odpowiednio dużego zbiornika śródlądowego (jeziora), na którym prowadzona jest żegluga.

Funkcja

Latarnia morska wysyła sygnały świetlne o określonej charakterystyce. Czasem latarnia morska wysyła także sygnały radiowe (radiolatarnia), a podczas mgły może wysyłać sygnały dźwiękowe.

Od innych świateł nawigacyjnych (jak np. główki wejściowe do portu, nabieżniki, światła sektorowe) latarnie morskie różnią się wielkością budowli i zdecydowanie większym zasięgiem.

Obsługą latarni zazwyczaj zajmuje się specjalnie do tego celu zatrudniony pracownik – latarnik, jakkolwiek coraz większa liczba latarni jest zautomatyzowana i bezobsługowa.

Nazwy światła

Latarnia morska w znaczeniu nawigacji terrestrycznej

Latarnia morska w znaczeniu nawigacji terrestrycznej to istotny znak nawigacyjny (stawa lub latarniowiec), o unikatowej konstrukcji, malowany w sposób ułatwiający dzienną identyfikację na przykład kolorowe pasy – łatwy do rozróżnienia i identyfikacji, opisany w publikacjach nautycznych, wyposażony w światło nawigacyjne o niepowtarzalnej^[a] charakterystyce, oznaczające się większym zasięgiem niż inne światła nawigacyjne, widoczne z morza. Latarnie morskie należą do pierwszych znaków nawigacyjnych na brzegu, zaoczonych^[b] przez wachtę nawigacyjną statku podchodzącego z otwartego morza pod brzeg w nocy^[c]. Latarnie morskie służą do oznakowania niebezpieczeństw nawigacyjnych (mielizny, rafy – często stosując światła sektorowe – sektory oznaczają niebezpieczeństwo^[d]) lub niebezpiecznych nawigacyjnie zmian linii brzegowej^[e] lub oznaczają wejścia do portów morskich.

Czynnikiem, który decyduje, czy dany znak nawigacyjny jest latarnią, czy tylko stawą ze znakiem świetlnym, jest jego oznaczenie jako latarnia morska – skrót Lt. (ang. lighthouse) lub latarniowiec (ang. lightship) w brytyjskich pomocach nautycznych: mapach morskich (ang. sea charts), spisach świateł (ang. list of lights and fog signals) i locjach (locja morska – ang. sailing directions (pilot)), wydawanych przez Biuro Hydrograficzne Admiralicji Brytyjskiej. Wpis taki jest dokonywany na podstawie materiałów dostarczonych przez instytucję danego kraju, zajmującą się hydrografią (w Polsce Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej). Biuro Hydrograficzne Admiralicji Brytyjskiej nadaje własny numer latarni (na Bałtyku zaczyna się od litery C). Mapy morskie – (mapy morskie brzegowe), zawierają rysunek latarni morskiej na marginesie lub na lądzie, w celu łatwej identyfikacji w dzień, w spisach świateł latarnia morska jest wyróżniona tłustym drukiem, w locjach oprócz opisu zamieszczono jej rysunek lub fotografię widoku od strony morza, tak jak, wygląda to z mostka nawigacyjnego lub pokładu statku podchodzącego pod brzeg.

Latarnie morskie są dozorowane – to znaczy obsługiwane przez personel – latarnika, usuwającego awarię, dbającego o usuwanie oblodzenia czy zaparowania szyb laterny i niedozorowane (ang. unwatch), opisane odpowiednio w publikacjach nautycznych, których wykorzystanie do celów nawigacyjnych powinno być stosowane w drugiej kolejności. Wśród polskich latarni morskich obecnie jedynie latarnia Kikut jest latarnią niedozorowaną, w okresie działania latarni Góra Szwedów, była ona drugą latarnią niedozorowaną.

(c) Topory, CC-BY-SA-3.0

Bliza - żuraw z „garnkiem Wulkana”

W pobliżu latarni morskich instalowano urządzenia (tak zwane buczki mgłowe), umożliwiające wysyłanie sygnałów mgłowych podczas ograniczonej widzialności. Niekiedy na wieży lub w pobliżu latarni instaluje się antenę radiolatarni morskiej. Rozwój i powszechne wyposażenie statków morskich (w tym małych jednostek – kutry rybackie) w radary nawigacyjne oraz odbiorniki GPS spowodował, że na podstawie zaleceń IALA wyłączono od 1998 roku nadawanie sygnałów mgłowych, a od 2001 roku ograniczono działanie radiolatarni morskich.

Powyższe uwagi o znaczeniu latarni morskich w nawigacji dotyczą tradycyjnej nawigacji terrestrycznej. Mimo stosowania nawigacji elektronicznej GPS i map elektronicznych, latarnie wciąż zachowują znaczenie pomocnicze – choć obserwuje się tendencję wygaszania niektórych latarni powodowane ograniczaniem kosztów eksploatacji.

Historia

Pierwowzorem latarni morskich był ogień rozpalany wprost na nabrzeżnych skałach. Z czasem zaczęto używać urządzeń w formie żurawia, zwane blizami.

Latarnie morskie istniały już w starożytności, a opisy pierwszych kolumn, na których rozpalano ogień pochodzą z 400 roku p.n.e. Najbardziej znana była latarnia morska na wyspie Faros z około 280 roku p.n.e.

Do dziś istnieje wielki zespół latarni, wybudowanych w drugiej połowie XIX i w początkach XX wieku na brzegach Wielkich Jezior oraz położonych na nich wysp, w Ameryce Północnej. Te zabytkowe w większości obiekty są jeszcze częściowo wykorzystywane w nawigacji.

Na terenie Polski najstarsze wzmianki o rozpalaniu ognia na brzegu (Garnek Wulkana) pochodzą z około 1070 roku. Często w charakterze latarni morskiej wykorzystywano istniejące obiekty, na przykład na Helu pierwszą latarnią był ogień rozpalany na wieży kościoła.

Najwyższe latarnie

© Mateusz War. / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0

Latarnia w Świnoujściu, najwyższa w Polsce i jedna z najwyższych w Europie

Lista dwudziestu najwyższych latarni morskich na świecie^[1]:

#	Nazwa	Wysokość (w metrach)	Lokalizacja	Państwo	Stopnie	Materiał	Rok ukończenia budowy
1	Dżudda	133[2]	Dżudda	Arabia Saudyjska		beton, stal	1990[3]
2	Perry Memorial Monument	107	Put-in-Bay	Stany Zjednoczone		granit	1913[4]
3	Jokohama	106	Jokohama	Japonia	335[5]	stal	1961[6]
4	Île Vierge	82,5	Finistère	Francja	397[7]	granit	1902
5	Lanterna di Genova	77	Genua	Włochy	365[8]	kamień	1543
6	Phare de Gatteville	75	Gatteville-le-Phare	Francja	365[9]	granit	1835
7	Lesnoy	73	Petersburg	Rosja		beton	1986[10]
8	Mulantou	72	Hajnan	Chiny		beton	1995
	Baishamen	72	Hajnan	Chiny		beton	2000[11]
10	Storozhenskiy	71	Ładoga	Rosja	399[12]	kamień	1911
	Mucuripe	71	Fortaleza	Brazylia		beton	2017
12	Osinovetsky	70	Ładoga	Rosja	366[13]	kamień	1910
	Punta Penna	70	Abruzja	Włochy	307[14]	beton	1948
14	Cordouan	68	Żyronda	Francja	311[15]	kamień	1611
15	Recalada a Bahía	67	Monte Hermoso	Argentyna	331[16]	żeliwo	1906
16	Planier	66	Marsylia	Francja		kamień	1959
	Maasvlakte	66	Rotterdam	Holandia	295[17]	beton	1974
18	Świnoujście	65	Świnoujście	Polska	308[18]	cegła	1857
	Roches-Douvre	65	Côtes-d’Armor	Francja		kamień	1954
20	Adziogol	64	Dniepr	Ukraina		stal	1911

Zobacz też

• Laterna
• soczewka Fresnela
• spis świateł i sygnałów nawigacyjnych
• światło nawigacyjne
• system kontroli ruchu statków VTS
• Latarnik – nowela Henryka Sienkiewicza
• listy latarni morskich

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Spis świateł z roku 2010 dla morza Bałtyckiego. msi.nga.mil. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-01)]. (ang.) PUB. 116. LIST OF LIGHTS RADIO AIDS AND FOG SIGNALS 2010
• Budowa latarni morskiej
• Strona IALA – międzynarodowej organizacji wyznaczającej standardy oznakowania nawigacyjnego (ang.)