Laureaci Pokojowej Nagrody Nobla

Testament Alfreda Nobla

Pierwsza strona testamentu Nobla z 1895 roku

Druga strona testamentu Nobla z 1895 roku

Trzecia strona testamentu Nobla z 1895 roku

Czwarta strona testamentu Nobla z 1895 roku

Laureaci Pokojowej Nagrody Nobla – osoby i organizacje, którym za działalność na rzecz światowego pokoju została przyznana przez Norweski Komitet Noblowski Pokojowa Nagroda Nobla. Wyróżnienie to ufundowane zostało testamentem szwedzkiego przemysłowca i wynalazcy dynamitu, Alfreda Nobla^[1]. Nadzór nad nagrodą sprawuje Fundacja Nobla. Pokojowa Nagroda Nobla jako jedyna ze wszystkich nagród Nobla przyznawana jest przez organizację norweską^[2].

Nominacja i wybór kandydatów

Pokojowa Nagroda Nobla jest przyznawana kandydatom (ludziom lub organizacjom), którzy

Zgodnie z wolą fundatora laureaci nagrody wybierani są przez pięcioosobowy Norweski Komitet Noblowski, którego członkowie są powoływani przez Storting^[1]. Nominacje kandydatów mogą być zgłaszane przez:

• parlamentarzystów lub członków rządów;
• członków sądów międzynarodowych;
• rektorów uniwersytetów, profesorów socjologii, historii, prawa i teologii oraz dyrektorów instytutów badań nad pokojem i instytutów badań polityki zagranicznej;
• laureatów Pokojowej Nagrody Nobla;
• członków zarządów organizacji, którym przyznano Pokojową Nagrodę Nobla;
• obecnych i byłych członków Norweskiego Komitetu Noblowskiego;
• byłych doradców tegoż Komitetu^[3].

Nominacje do nagrody przyznawanej w danym roku mogą być nadsyłane od września roku poprzedniego do 1 lutego roku jej wręczenia, jednak kandydatury zgłoszone (z powodów niezależnych od zgłaszającego) po tym terminie będą również rozważane, tyle że w następnym roku^[3]. Po otrzymaniu kandydatur Komitet ocenia działania kandydatów i przygotowuje krótką listę kandydatur, które będą rozważane w dalszych etapach prac. Krótka lista (zawierająca zwykle od 12 do 30 nazwisk^[3]) jest przedstawiana doradcom Komitetu. Ciało doradcze tworzy niewielka grupa profesorów uniwersytetów norweskich biegłych w dziedzinach związanych z Pokojową Nagrodą Nobla, oraz dyrektor i dyrektor naukowy Norweskiego Instytutu Noblowskiego. Doradcy mają kilka miesięcy na sporządzenie raportów, zawierających ich opinie na temat kandydatów. Komitet Noblowski ma prawo prosić o taki raport również ekspertów niebędących doradcami^[3].

Po przedstawieniu raportów doradców członkowie Komitetu debatują nad kandydatami z krótkiej listy. Komitet może prosić o pomoc w zbieraniu dodatkowych informacji na temat kandydatów doradców, zwłaszcza w sytuacji, gdy kandydat jest zaangażowany w bieżące sprawy polityczne^[3]. Ostateczny wybór laureata musi być dokonany najpóźniej na ostatnim posiedzeniu Komitetu przed ogłoszeniem nazwiska wyróżnionego (początek października)^[3], zwykle jednak Komitet ustala werdykt w połowie września^[3]. Wybór laureata dokonywany jest w głosowaniu większościowym^[3].

Nominacje oraz nazwiska nominujących oraz wszystkie informacje dotyczące nominacji, tak publiczne, jak i prywatne, pozostają tajne przez 50 lat. Klauzula tajności zabrania również informowania samych nominowanych, nawet w prywatnych rozmowach^[3].

Nominowani bez wyróżnienia

Po wygaśnięciu klauzuli tajności Komitet Noblowski może ujawnić nazwiska osób nominowanych, które nie zostały wyróżnione Pokojową Nagrodą Nobla, wraz z danymi zgłaszającego i uzasadnieniem. Baza danych osób nominowanych jest dostępna na stronie internetowej Fundacji Nobla^[4]. Trzy najczęściej poszukiwane nazwiska to Józef Stalin, Mahatma Gandhi oraz Adolf Hitler^[5]. Kandydatura Stalina wysuwana była dwukrotnie, w 1945 i 1948 z jednakowym uzasadnieniem: Za wysiłki na rzecz zakończenia II wojny światowej. Gandhi jako pokojowy bojownik o poszanowanie praw człowieka nominowany był aż pięciokrotnie, przy czym ostatnia nominacja napłynęła do Komitetu krótko przed jego zabójstwem, w styczniu 1948 roku. Pomimo że Komitet doceniał działania Gandhiego, jego działalność była krytykowana przez wiele osób związanych z ruchem pokojowym^[6]. W związku z ostatnią kandydaturą Komitet rozważał wyróżnienie pośmiertne^[6], jednak ostatecznie Komitet zdecydował nie przyznawać Nagrody za 1948 rok, z uzasadnieniem: brak odpowiedniego żyjącego kandydata^[b].

Kandydatura Hitlera została wysunięta w 1939 roku przez członka Stortingu, Erika Gottfrida Christiana Brandta, zadeklarowanego antyfaszystę. Nominację tę tłumaczył on jako ironiczną krytykę ówczesnej debaty politycznej w Szwecji. Była to jego odpowiedź na nominację Neville’a Chamberlaina zgłoszoną przez grupę parlamentarzystów, do której to nominacji Brandt odnosił się sceptycznie^[5]. W związku z tym, że krytyka przez nominację Hitlera nie została zrozumiana, w liście datowanym na 1 lutego 1939 Brandt wycofał tę nominację.

Na liście nominowanych w latach 1901–1956, którzy nie zostali uznani przez Komitet za godnych wyróżnienia, znajdują się ponadto nazwiska wielu polityków, artystów, działaczy społecznych oraz członków rodzin królewskich^[5]. Komitet podaje, że najczęściej zgłaszaną kandydaturą była Jane Addams. Od roku 1916 aż do 1931, w którym została wyróżniona napłynęło aż 91 nominacji jej osoby^[5].

Nagroda

Pokojowa Nagroda Nobla

Uroczystość wręczenia Pokojowej Nagrody Nobla w 2009 – przemówienie laureata (Barack Obama). Obecny jest król Harald V z małżonką Sonją oraz następca tronu, książę Haakon z księżną Mette-Marit

Dyplom Willego Brandta z 1971 roku

Medal Jimmy’ego Cartera

Dyplom Léona Bourgeois z 1920 roku

Uroczystość wręczenia Pokojowej Nagrody Nobla odbywa się 10 grudnia w Oslo, w obecności norweskiej rodziny królewskiej – na czele z monarchą panującym – i przedstawicieli rządu norweskiego, Stortingu i korpusu dyplomatycznego^[7]. Od 1990 roku uroczystość ta odbywa się w budynku ratusza w Oslo. W poprzednich latach ceremonia odbywała się w budynku Norweskiego Instytutu Noblowskiego (1901–1904), w Stortingsbygningen (1905–1946) oraz w auli Uniwersytetu w Oslo (1947–1989)^[7]. Tradycyjnie uroczystość zaczyna przemówienie przewodniczącego Komitetu Noblowskiego, który przedstawia postać laureata oraz wyjaśnia motywy, jakimi kierował się Komitet przyznając wyróżnienie. Po tym wprowadzeniu przewodniczący wzywa laureata do odebrania dyplomu i medalu, po czym wygłasza on przemówienie. Nagroda pieniężna nie jest wręczana podczas tej uroczystości^[7]. Tradycją jest również bankiet, który odbywa się w dniu wręczenia wyróżnienia, 10 grudnia wieczorem^[8]. W trakcie bankietu wygłaszane są trzy przemówienia: laudacja zastępcy przewodniczącego Komitetu Noblowskiego, mowa laureata oraz mowa przewodniczącego Stortingu. Przy stole honorowym umieszczonym w środku sali wraz z laureatem zasiadają: przewodniczący Komitetu Noblowskiego, stały sekretarz Komitetu, premier Norwegii, przewodniczący Stortingu oraz od 2006 roku, król i królowa Norwegii^[7].

Każdy laureat otrzymuje dyplom, medal oraz nagrodę pieniężną, której wysokość ustala co roku Fundacja Nobla (w 2017 było to 9 mln SEK)^[9][10]. Oryginalny dyplom, autorstwa Gerharda Munthe, zawierał motyw lwa widniejącego na herbie Norwegii. Miało to podkreślać związek pomiędzy Komitetem Noblowskim i Stortingiem. W latach 1970–1990 dyplomy były zdobione grafiką przygotowaną przez Ørnulfa Ranheimsætera. W 1991 roku podjęto decyzję o corocznej zmianie grafiki dyplomu, od tego też roku dyplomy są wypisywane ręcznie^[11]. Zmienność dyplomu nie dotyczy samego tekstu, który od 1901 roku brzmi:

W czasie uroczystości wręczenia Nagrody, laureaci otrzymują również medal. Został on zaprojektowany przez Gustava Vigelanda i był to jedyny medal stworzony przez tego artystę^[12]. Do 1980 roku medal wykonywany był z 24-karatowego złota i ważył 192 gramy. Od tamtego roku medal wykonywany jest z 18-karatowego złota i jest o 4 gramy cięższy. Średnica medalu pozostała niezmieniona i wynosi 6,6 cm. Na awersie medalu znajduje się podobizna Alfreda Nobla, na obwodzie zaś umieszczone jest jego imię, nazwisko oraz daty: narodzin i zgonu. Na rewersie umieszczony jest wizerunek trzech nagich mężczyzn obejmujących się wzajemnie i inskrypcja w języku łacińskim: Pro pace et fraternitate gentium (Dla pokoju i braterstwa między ludźmi). Na rancie medalu wyryte jest imię i nazwisko laureata, rok, w którym został on wyróżniony oraz napis w języku francuskim Prix Nobel de la Paix (Pokojowa Nagroda Nobla)^[12].

Statystyki

Do 2022 roku Pokojowa Nagroda Nobla została wręczona 103 razy, przy czym dwukrotnie wyróżnione zostały trzy osoby (w 1994 i 2011), 31 razy Nagrodę odebrało dwoje laureatów, zaś 68 razy wyróżniona była jedna osoba^[5]. Statut Fundacji Nobla przewiduje, że jeśli w danym roku wkład żadnego z kandydatów nie został uznany za godny wyróżnienia, Nagroda nie jest przyznawana, zaś środki na nią przeznaczone przekazywane są na kolejny rok. W latach 1901–2017 taka sytuacja miała miejsce 19 razy^[5]. Nagrodą wyróżnionych zostało łącznie 140 laureatów, w tym 110 to laureaci indywidualni, zaś 30 to organizacje^[13], przy czym wyróżnionych zostało 27 organizacji, gdyż Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża był wyróżniony trzykrotnie, a urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców dwukrotnie. Poza wspomnianymi organizacjami jeden z laureatów Pokojowej Nagrody Nobla, Linus Pauling, został również wyróżniony Nagrodą Nobla w dziedzinie chemii za rok 1954^[14]. Wśród indywidualnych laureatów Pokojowej Nagrody Nobla znalazło się do 2022 roku 17 kobiet i 93 mężczyzn^[5]. Pierwszą kobietą wyróżnioną przez Komitet Noblowski była Bertha von Suttner, laureatka Nagrody za 1905 rok. Do 2015 roku jeden z laureatów odmówił przyjęcia Nagrody. Był to Lê Đức Thọ wyróżniony w 1973 wspólnie z Henrym Kissingerem za negocjacje w czasie konfliktu w Wietnamie. Odmowę uzasadnił naruszeniem warunków rozejmu przez Stany Zjednoczone^[15]. Trzech laureatów było w chwili wyróżnienia aresztowanych: Carl von Ossietzky (laureat za rok 1935), Aung San Suu Kyi (1991) oraz Liu Xiaobo (2010).

W 1961 roku Komitet zdecydował, że laureatem Nagrody za ten rok zostanie Dag Hammarskjöld, który zginął w katastrofie lotniczej 18 września tegoż roku. Jest to jedyny przypadek pośmiertnego wyróżnienia Pokojową Nagrodą Nobla^[5]. Od 1974 statut Fundacji Nobla zabrania wyróżniania pośmiertnego^[16]. W przypadku, gdy laureat zmarł przed wręczeniem, ale po ogłoszeniu werdyktu Komitetu, uznawany jest za wyróżnionego^[16].

Laureaci

Poniższa tabela zawiera chronologiczny spis osób odznaczonych Pokojową Nagrodą Nobla z podanym uzasadnieniem bądź dziedziną, za działalność w której laureat został wyróżniony.

Rok	Wyróżniony[17]		Kraj[d]	Uzasadnienie
1901		Frédéric Passy[18]	Francja	„Passy był naturalnym wyborem na pierwszego laureata odkąd był jednym z głównych założycieli Unii Międzyparlamentarnej i organizatorów pierwszego Światowego Kongresu Pokojowego”[e][19]
		Henri Jean Dunant[20]	Szwajcaria	Założyciel Czerwonego Krzyża i inicjator Konwencji Genewskiej
1902		Élie Ducommun[21]	Szwajcaria	Pierwszy honorowy sekretarz Międzynarodowego Stałego Biura Pokoju w Bernie
		Charles-Albert Gobat[22]		Pierwszy sekretarz generalny Unii Międzyparlamentarnej[19]
1903		William Randal Cremer[23]	Wielka Brytania	„Za bycie pierwszym ojcem Unii Międzyparlamentarnej”[f][19]
1904		Instytut Prawa Międzynarodowego[24]	Belgia	„Za wysiłki mające na celu uformowanie ogólnych zasad studiów nad prawem międzynarodowym”[19]
1905		Bertha von Suttner[25]	Austro-Węgry	Honorowa przewodnicząca Międzynarodowego Stałego Biura Pokoju
1906		Theodore Roosevelt[26]	Stany Zjednoczone	Współtwórca różnych traktatów pokojowych
1907		Ernesto Teodoro Moneta[27]	Włochy	„Główny lider włoskiego ruchu pokojowego”[19]
		Louis Renault[28]	Francja	Profesor prawa międzynarodowego
1908		Klas Pontus Arnoldson[29]	Szwecja	Założyciel Szwedzkiej Ligi Pokojowej i Arbitrażowej
		Fredrik Bajer[30]	Dania	Honorowy przewodniczący Międzynarodowego Stałego Biura Pokoju
1909		Auguste Beernaert[31]	Belgia	Członek Stałego Trybunału Arbitrażowego
		Paul Henri d’Estournelles de Constant[32]	Francja	Założyciel i przewodniczący francuskiej grupy parlamentarnej arbitrażu międzynarodowego
1910		Międzynarodowe Stałe Biuro Pokoju[33]	Szwajcaria	„Za działalność łączącą społeczeństwa pokojowe w różnych krajach”[34]
1911		Alfred Hermann Fried[35]	Austro-Węgry	Założyciel czasopisma Die Friedens-Warte (ang. Journal of International Peace and Organization), pierwszego i najstarszego (wydawanego od 1899) pisma w obszarze niemieckojęzycznym, służącego jako forum dyskusji i prezentacji poglądów na tematy związane z utrzymaniem pokoju.
		Tobias Asser[36]	Holandia	„(...) był także członkiem Stałego Trybunału Arbitrażowego, jak również inicjatorem Konferencji Prawa Prywatnego Międzynarodowego”[g][19]
1912		Elihu Root[37]	Stany Zjednoczone	Inicjator różnych porozumień arbitrażowych
1913		Henri La Fontaine[38]	Belgia	Przewodniczący Międzynarodowego Stałego Biura Pokoju
1914	Nie przyznano
1915	Nie przyznano
1916	Nie przyznano
1917		Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża[39]	Szwajcaria	Za działalność na polu pomocy humanitarnej
1918	Nie przyznano
1919		Woodrow Wilson[40]	Stany Zjednoczone	Założyciel Ligi Narodów
1920		Léon Bourgeois[41]	Francja	Przewodniczący Rady Ligi Narodów
1921		Christian Lous Lange[42]	Norwegia	Sekretarz generalny Unii Międzyparlamentarnej
		Hjalmar Branting[43]	Szwecja	Szwedzki delegat w Radzie Ligi Narodów
1922	(c) Bundesarchiv, Bild 102-09772 / CC-BY-SA 3.0	Fridtjof Nansen[44]	Norwegia	Twórca paszportu nansenowskiego dla uchodźców
1923	Nie przyznano
1924	Nie przyznano
1925		Austen Chamberlain[45]	Imperium brytyjskie	Współtwórca traktatu lokarneńskiego
		Charles Gates Dawes[46]	Stany Zjednoczone	Przewodniczący Alianckiej Komisji Reparacyjnej i twórca planu Dawesa
1926		Aristide Briand[47]	Francja	Współtwórcy traktatu lokarneńskiego
	(c) Bundesarchiv, Bild 146-1989-040-27 / NieznanyUnknown / CC-BY-SA 3.0	Gustav Stresemann[48]	Niemcy
1927		Ferdinand Buisson[49]	Francja	Współzałożyciel i prezes Ligi Praw Człowieka
		Ludwig Quidde[50]	Niemcy	Uczestnik wielu konferencji pokojowych
1928	Nie przyznano
1929		Frank Billings Kellogg[51]	Stany Zjednoczone	Współtwórca paktu Brianda-Kelloga
1930		Nathan Söderblom[52]	Szwecja	Twórca ruchu ekumenicznego
1931		Jane Addams[53]	Stany Zjednoczone	Przewodnicząca Women’s International League for Peace and Freedom
		Nicholas Murray Butler[54]	Stany Zjednoczone	Propagator paktu Brianda-Kelloga
1932	Nie przyznano
1933		Norman Angell[55]	Wielka Brytania	Członek Komitetu Wykonawczego Ligi Narodów
1934		Arthur Henderson[56]	Wielka Brytania	Przewodniczący Konferencji Rozbrojeniowej Ligi Narodów
1935	(c) Bundesarchiv, Bild 183-93516-0010 / Walter Sohst, Heiner Kurzbein / CC-BY-SA 3.0	Carl von Ossietzky[h][57]	Niemcy	Pacyfista i dziennikarz, więzień obozów koncentracyjnych
1936		Carlos Saavedra Lamas[58]	Argentyna	Przewodniczący Ligi Narodów, mediator w konflikcie między Paragwajem i Boliwią
1937		Robert Cecil[59]	Wielka Brytania	„Za jego wkład w prace Ligi Narodów”[19]
1938		Międzynarodowe Nansenowskie Biuro do spraw Uchodźców[60]	Szwajcaria	Organizacja międzynarodowa pomagająca uchodźcom założona przez Fridtjofa Nansena
1939	Nie przyznano
1940	Nie przyznano
1941	Nie przyznano
1942	Nie przyznano
1943	Nie przyznano
1944		Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża[61]	Szwajcaria	Za działalność na polu pomocy humanitarnej
1945		Cordell Hull[62]	Stany Zjednoczone	Jeden z głównych współorganizatorów ONZ
1946		Emily Greene Balch[63]	Stany Zjednoczone	Honorowa przewodnicząca Women’s International League for Peace and Freedom
		John Mott[64]	Stany Zjednoczone	Przewodniczący Międzynarodowej Rady Misyjnej oraz sekretarz generalny Związku Chrześcijańskiej Młodzieży Męskiej
1947		Kwakrzy[65]	Wielka Brytania  Stany Zjednoczone	Międzynarodowy ruch pokojowy
1948	Nie przyznano
1949		John Boyd Orr[66]	Wielka Brytania	Sekretarz generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa
1950		Ralph Bunche[67]	Stany Zjednoczone	Za mediacje w Palestynie w 1948 roku
1951		Léon Jouhaux[68]	Francja	Członek zarządu Międzynarodowej Organizacji Pracy
1952	(c) Bundesarchiv, Bild 183-D0116-0041-019 / NieznanyUnknown / CC-BY-SA 3.0	Albert Schweitzer[69]	Francja	Założyciel szpitala w Lambaréné w Gabonie
1953		George Marshall[70]	Stany Zjednoczone	Pomysłodawca Planu Marshalla, przewodniczący Amerykańskiego Czerwonego Krzyża
1954		Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców[71]	Szwajcaria	Międzynarodowa organizacja pomocy założona przez ONZ
1955	Nie przyznano
1956	Nie przyznano
1957		Lester Pearson[72]	Kanada	Przewodniczący 7. sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ, za wprowadzenie sił pokojowych w czasie kryzysu sueskiego
1958		Dominique Pire[73]	Belgia	Założyciel i przewodniczący organizacji wspierającej uchodźców i przesiedleńców l’Europe du Cœur au Service du Monde
1959		Philip Noel-Baker[74]	Wielka Brytania	Za trwający przez całe życie wytężony wysiłek na rzecz międzynarodowego pokoju i współpracy
1960		Albert John Luthuli[75]	Południowa Afryka	Przewodniczący Afrykańskiego Kongresu Narodowego
1961		Dag Hammarskjöld[i][76]	Szwecja	Sekretarz generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych
1962		Linus Pauling[14]	Stany Zjednoczone	Za wysiłki na rzecz rozbrojenia i kampanię przeciwko próbom jądrowym
1963		Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża[77]	Szwajcaria	Za działalność na polu pomocy humanitarnej
		Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca[78]
1964		Martin Luther King[79]	Stany Zjednoczone	Działacz na rzecz praw obywatelskich i zniesienia segregacji rasowej
1965		UNICEF[80]	Stany Zjednoczone	Międzynarodowa organizacja pomocy założona przez ONZ
1966	Nie przyznano
1967	Nie przyznano
1968		René Cassin[81]	Francja	Przewodniczący Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
1969		Międzynarodowa Organizacja Pracy[82]	Szwajcaria	„Istnieje niewiele organizacji, którym udało się tak jak ILO przekształcić w czyn idee moralne, na których są zbudowane”[j]
1970		Norman Borlaug[83]	Stany Zjednoczone	Za prace w Międzynarodowym Ośrodku Uszlachetniania Kukurydzy i Pszenicy
1971	(c) Bundesarchiv, B 145 Bild-F057884-0009 / Engelbert Reineke / CC-BY-SA 3.0	Willy Brandt[84]	Niemcy Zachodnie	Kanclerz Republiki Federalnej Niemiec, za Ostpolitik
1972	Nie przyznano
1973		Henry Kissinger[85]	Stany Zjednoczone	Za negocjacje w czasie konfliktu w Wietnamie
		Lê Đức Thọ[k][15]	Wietnam Północny
1974		Eisaku Satō[86]	Japonia	„Za rezygnację z opcji atomowej dla Japonii i wysiłki na rzecz pojednania w regionie”[19]
		Seán MacBride[87]	Irlandia	„Za duże zainteresowanie prawami człowieka”[19], współzałożyciel Amnesty International
1975		Andriej Sacharow[88]	Związek Radziecki	Za kampanię na rzecz praw człowieka
1976		Elisabeth Williams[89]	Wielka Brytania	Założycielki Północnoirlandzkiego Ruchu Pokoju (później przemianowanego na Wspólnotę Ludzi Pokoju)
		Mairead Corrigan[90]
1977		Amnesty International[91]	Wielka Brytania	Międzynarodowa organizacja ochrony praw więźniów sumienia
1978		Anwar as-Sadat[92]	Egipt	„Za Porozumienie z Camp David”[19]
		Menachem Begin[93]	Izrael  Polska
1979	(c) Túrelio, CC BY-SA 2.0 de	Matka Teresa z Kalkuty[94]	Indie	„Założycielka Zgromadzenia Misjonarek Miłości pracującego wśród najbiedniejszych z biednych”[19]
1980		Adolfo Pérez Esquivel[95]	Argentyna	Działacz na rzecz praw człowieka
1981		Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców[96]	Szwajcaria	Międzynarodowa organizacja pomocy założona przez ONZ
1982		Alfonso Robles[97]	Meksyk	Za działalność na rzecz rozbrojenia
		Alva Myrdal[98]	Szwecja
1983		Lech Wałęsa[99]	Polska	„Lider związku zawodowego „Solidarność”
1984		Desmond Tutu[100]	Południowa Afryka	Za pokojową walkę z polityką apartheidu
1985		Lekarze Przeciw Wojnie Nuklearnej[101]	Stany Zjednoczone	Za zasługi na rzecz rozbrojenia
1986	photo©ErlingMandelmann.ch, CC BY-SA 3.0	Elie Wiesel[102]	Stany Zjednoczone	Przewodniczący amerykańskiej Presidential Commission on the Holocaust
1987		Óscar Arias Sánchez[103]	Kostaryka	„Za jego wysiłki na rzecz pokoju w Ameryce Środkowej, wysiłki, które doprowadziły do porozumienia podpisanego w Gwatemalii 7 sierpnia 1987 roku”
1988		Siły pokojowe ONZ[104]	ONZ	„Za ważny wkład w realizację jednego z podstawowych założeń ONZ”[105]
1989		Tenzin Gjaco[106]	Tybet	„Komitet pragnie podkreślić fakt, że w walce o wyzwolenie Tybetu Dalajlama konsekwentnie przeciwstawia się stosowaniu przemocy. Zamiast tego, opowiadał się za rozwiązaniami pokojowymi opartymi na tolerancji i wzajemnym szacunku w celu zachowania dziedzictwa historycznego i kulturalnego jego narodu”[107]
1990		Michaił Gorbaczow[108]	Związek Radziecki	„Za jego wiodącą rolę w procesie pokojowym charakteryzującym dzisiaj ważne części międzynarodowej społeczności”
1991		Aung San Suu Kyi[l][109]	Birma	„Za jej pokojową walkę o demokrację i prawa człowieka”
1992		Rigoberta Menchú Tum[110]	Gwatemala	„Za jej pracę na rzecz sprawiedliwości społecznej i pojednania etniczno-kulturowego opartego na poszanowaniu praw ludności tubylczej”
1993	(c) South Africa The Good News / www.sagoodnews.co.za, CC BY 2.0	Nelson Mandela[111]	Południowa Afryka	„Za ich wkład w pokojowe obalenie polityki Apartheidu i stworzenie fundamentów demokracji w Republice Południowej Afryki”
		Frederik Willem de Klerk[112]
1994		Szimon Peres[113]	Izrael  Polska	„Za ich wysiłki na rzecz pokoju na Bliskim Wschodzie”
		Icchak Rabin[114]	Izrael
		Jasir Arafat[115]	Palestyna
1995		Józef Rotblat[116]	Polska  Wielka Brytania	„Za ich wysiłki na rzecz umniejszenia roli odgrywanej przez broń jądrową w polityce międzynarodowej i, w dłuższej perspektywie, do wyeliminowania takiej broni”
		Konferencja Pugwash w Sprawie Nauki i Problemów Światowych[117]	Kanada
1996		Carlos Filipe Ximenes Belo[118]	Timor Wschodni	„Za ich pracę na rzecz sprawiedliwego i pokojowego rozwiązania konfliktu w Timorze Wschodnim”
		José Ramos-Horta[119]
1997	(c) Justin Hoch, CC BY 2.0	Jody Williams[120]	Stany Zjednoczone	„Za wysiłki na rzecz zakazu stosowania i wyeliminowania min przeciwpiechotnych”
		Międzynarodowa Kampania na rzecz Zakazu Min Przeciwpiechotnych[121]
1998		David Trimble[122]	Wielka Brytania	„Za ich wysiłki na rzecz znalezienia pokojowego rozwiązania konfliktu w Irlandii Północnej”
		John Hume[123]
1999		Lekarze bez Granic[124]	Francja	„W uznaniu pionierskiej pracy tej organizacji na kilku kontynentach”
2000	(c) Kremlin.ru, CC BY 4.0	Kim Dae-jung[125]	Korea Południowa	„Za jego prace na rzecz demokracji i praw człowieka w Korei Południowej i Wschodniej Azji, a szczególnie pokoju i pojednania z Koreą Północną”
2001		Kofi Annan[126]	Ghana	„Za ich pracę na rzecz lepiej zorganizowanego i bardziej pokojowego świata”
		Organizacja Narodów Zjednoczonych[127]	Stany Zjednoczone
2002		Jimmy Carter[128]	Stany Zjednoczone	„Za dziesięciolecia jego niestrudzonych wysiłków w poszukiwaniu pokojowych rozwiązań konfliktów międzynarodowych, propagowania demokracji i praw człowieka i promowania rozwoju gospodarczego i socjalnego”
2003		Szirin Ebadi[129]	Iran	„Za jej wysiłki na rzecz demokracji i praw człowieka, zwłaszcza skupione na walce o prawa kobiet i dzieci”
2004		Wangari Maathai[130]	Kenia	„Za jej wkład w zrównoważony rozwój, demokrację i pokój”
2005		Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej[131]	Austria	„Za ich wysiłki zapobiegające używaniu energii jądrowej do celów militarnych i gwarantujące użytkowanie jej dla celów pokojowych w sposób możliwie najbezpieczniejszy”
		Muhammad el-Baradei[132]	Egipt
2006		Grameen Bank[133]	Bangladesz	„Za ich wysiłki na rzecz stworzenia warunków do ekonomicznego i społecznego rozwoju od podstaw”
		Muhammad Yunus[134]
2007		Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu[135]	Stany Zjednoczone	„Za ich wysiłki na rzecz budowy i upowszechniania wiedzy na temat zmian klimatu wynikających z działań człowieka i za stworzenie podstaw dla środków, które są niezbędne do walki z takimi zmianami.”
		Al Gore[136]
2008		Martti Ahtisaari[137]	Finlandia	„Za jego ważne działania w celu rozwiązania konfliktów międzynarodowych, które podejmował na kilku kontynentach i przez ponad trzy dziesięciolecia”
2009		Barack Obama[138]	Stany Zjednoczone	„Za jego nadzwyczajne wysiłki na rzecz wzmocnienia międzynarodowej dyplomacji i współpracy między narodami”
2010		Liu Xiaobo[h][139]	Chiny	„Za jego długą i pokojową walkę o podstawowe prawa człowieka w Chinach”
2011		Ellen Johnson-Sirleaf[140]	Liberia	„Za ich pokojową walkę o bezpieczeństwo kobiet i o prawo kobiet do pełnego uczestnictwa w budowaniu pokoju”
		Leymah Gbowee[141]
		Tawakkul Karman[142]	Jemen
2012		Unia Europejska[143]		„Za ponad sześćdziesięcioletni wkład w rozwój pokoju i pojednania, demokracji i praw człowieka w Europie”
2013		Organizacja ds. Zakazu Broni Chemicznej[144]	Holandia[m]	„Za szeroko zakrojone wysiłki na rzecz wyeliminowania broni chemicznej”
2014		Kailash Satyarthi[145]	Indie	„Za ich walkę z ciemiężeniem dzieci i młodych ludzi oraz o prawo wszystkich dzieci do edukacji”
		Malala Yousafzai[146]	Pakistan
2015		Tunezyjski Kwartet na rzecz Dialogu Narodowego[147]	Tunezja	„Za jego decydujący wkład w budowę pluralistycznej demokracji w Tunezji, po jaśminowej rewolucji 2011 roku”
2016		Juan Manuel Santos[148]	Kolumbia	„Za porozumienie pokojowe z FARC”
2017		Międzynarodowa Kampania na rzecz Zniesienia Broni Nuklearnej[149]	Szwajcaria	„Za swoją pracę w zwracaniu uwagi na katastrofalne konsekwencje humanitarne użycia broni jądrowej i ogromne wysiłki na rzecz wprowadzenia popartego traktatem zakazu posiadania takiej broni”
2018	(c) Claude Truong-Ngoc / Wikimedia Commons - cc-by-sa-3.0	Denis Mukwege[150]	Demokratyczna Republika Konga	„Za wysiłki mające na celu zaprzestanie używania przemocy seksualnej jako narzędzia wojny i konfliktów zbrojnych”
		Nadia Murad[151]	Irak
2019	(c) Mark Neyman / Government Press Office, CC BY-SA 3.0	Abiy Ahmed Ali[152]	Etiopia	„Za wysiłki w celu osiągnięcia pokoju i międzynarodowej współpracy, w szczególności za jego decydującą inicjatywę, by rozwiązać konflikt na granicy z sąsiadującą Erytreą.”
2020		Światowy Program Żywnościowy[153]	Włochy	„Za wysiłki w celu zwalczania głodu, za wkład w polepszanie warunków dla pokoju na obszarach dotkniętych konfliktem i za bycie siłą napędową wysiłków mających na celu zapobieganie użycia głodu jako broni w wojnach i konfliktach.”
2021		Maria Ressa[154]	Filipiny	„Za ich wysiłki na rzecz ochrony wolności słowa, która jest warunkiem wstępnym demokracji i trwałego pokoju.”
		Dmitrij Muratow[154]	Rosja
2022		Aleś Bialacki[155]	Białoruś	za dokumentowanie zbrodni wojennych, łamania praw człowieka i nadużyć władzy.
		Stowarzyszenie Memoriał[155]	Rosja
		Centrum Wolności Obywatelskich[155]	Ukraina

Zobacz też

• organizacja międzynarodowa

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa Fundacji Nobla (ang.) [data dostępu 2016-10-25]
• Strona internetowa Norweskiego Komitetu Noblowskiego (ang.) [data dostępu 2016-10-25]