Laurent Clerc

Louis Laurent Marie Clerc
Abbe[1] Clerc
Ilustracja
Portret wykonany przez J. Carlina
Data i miejsce urodzenia26 grudnia 1785
La Balme-les-Grottes
Data i miejsce śmierci18 lipca 1869
Hartford
Miejsce spoczynkuSpring Grove Cemetery w Hartford
Zawód, zajęciepedagog (pedagogika specjalna)
Miejsce zamieszkaniaStany Zjednoczone
Narodowośćfrancuska
EdukacjaInstitut national des jeunes sourds
PracodawcaInstitut national des jeunes sourds,
Asylum for the Deaf and Dumb
MałżeństwoEliza Crocker Boardman
Dziecisześcioro

Louis Laurent Marie Clerc (ur. 26 grudnia 1785 w La Balme-les-Grottes, zm. 18 lipca 1869 w Hartford) – francuski pedagog (surdopedagogika), pionier edukacji głuchoniemych w Stanach Zjednoczonych, twórca (wspólnie z Thomasem Gallaudetem) pierwszej w USA szkoły dla osób głuchych i niedosłyszących, Asylum for the Deaf and Dumb w Hartford (1817) i języka ASL[2], propagator kultury głuchych[3].

Lata spędzone we Francji

Dzieciństwo w La Balme-les-Grottes

Louis Laurent Marie Clerc urodził się w roku 1785 w La Balme-les-Grottes, w rodzinie, której przedstawiciele od XV w. zajmowali wysokie stanowiska w służbie królowi. Ojciec Laurenta, Joseph Francois, był królewskim adwokatem i sędzią pokoju, a w latach 178–1814 – burmistrzem ich miejscowości. Dziadek ze strony matki był sędzią. Jako roczne dziecko Laurent spadł z wysokiego stołka obok rozgrzanej kuchni, doznając urazów wskutek uderzenia i oparzeń – pozostawiły trwałe blizny na twarzy i dłoniach. Po wypadku stwierdzono niepełnosprawność słuchu i węchu (nie było pewne, czy były to wady wrodzone, czy skutki urazu). Mimo rozmaitych zabiegów nie udało się sprawności przywrócić. Przez 11 lat chłopiec przebywał w domu i jego wiejskim otoczeniu. Nie opanował sztuki pisania ani innych systemów komunikacji[2].

Institut national des jeunes sourds

Institut national des jeunes sourds

Do przełomu w życiu Laurenta Clerca doszło w roku 1797 – w czasach panowania Dyrektoriatu, w roku bitwy pod Rivoli. W tym roku ojciec chrzestny 12-letniego Laurenta – wuj Laurent Clerc – zorganizował chrześniakowi wyjazd do Paryża, do pierwszej na świecie publicznej szkoły dla głuchoniemych (współcześnie L'Institut National de Jeunes Sourds de Paris[4]). Szkołę założyli i kierowali nią dwaj wybitni twórcy francuskiego języka migowego[2] – Abbé de L’Épée[5] (nazywany „ojcem głuchych”) i jego następca, Abbé Sicard[6].

Pierwszym nauczycielem Laurenta Clerca był w Paryżu głuchy od urodzenia 25-letni Jean Massieu (1772–1846), który stał się w przyszłości jego mentorem i przyjacielem na całe życie. Zorganizował on m.in. akcję studentów Instytutu w obronie Abbe Sicarda. Kierownik Instytutu był wówczas więziony jako osoba podejrzana o sympatyzowanie z obalonym królem, Ludwikiem XVI (zob. obalenie monarchii, proces Ludwika XVI) – przewidywano wyrok kary śmierci. Głusi studenci – wśród nich Laurent Clerc – wystąpili przed sądem w jego obronie, co okazało się skuteczne. Sicard został uwolniony[2].

Clerc był celującym uczniem. Nauczył się rysować i składać teksty w zakładowej drukarni (zob. zecer, zecerstwo), jednak opanowanie mowy – języka słyszących – okazało się dla niego bardzo trudne. Zniechęcił się do tych prób ostatecznie, gdy spotkał się z brutalnością niecierpliwego nauczyciela (Abbe Margaron). W roku 1805 otrzymał stanowisko nauczyciela na okres próbny, a w następnym roku został zatrudniony na stałe z pensją ok. $200[2].

W marcu 1815 roku, po powrocie Napoleona z Elby (zob. 100 dni Napoleona), Sicard, Massieu i Clerc wyjechali z Paryża do Anglii. Przeprowadzali w Londynie wykłady i demonstracje metod nauczania niesłyszących, opracowanych w instytucie paryskim[7].

W lipcu jednym z zainteresowanych słuchaczy był Thomas Hopkins Gallaudet, Amerykanin z Hartford (Connecticut), który przyjechał do Europy, aby poznać możliwości edukacji głuchoniemych. Gallaudet zamierzał założyć w Hartford małą szkołę, aby pomóc głuchoniemej córeczce swoich sąsiadów, Alice Cogswell. Wcześniej czytał w Hartford książkę Sicarda pt. Theorie des Signes i próbował nauczyć Alice porozumiewania się z użyciem obrazków i liter języka migowego. Wraz z ojcem dziewczynki doszedł do wniosku, że powinna uczyć się w specjalnej szkole, kontaktując się z innymi dziećmi[2][8].

Sicard, Massieu i Clerc odbyli z Thomasem Gallaudetem liczne prywatne rozmowy oraz zaprosili go do swojego instytutu w Paryżu (wiodącej placówki oświatowej w tej dziedzinie). Clerc był już wówczas 28-letnim głównym asystentem Sicarda. Cieszył się dużym poważaniem nie tylko w Paryżu (ze względów finansowych odrzucił ofertę zatrudnienia w Rosji). Przyjął zaproszenie Gallaudeta do Ameryki, decydując się uczestniczyć w tworzeniu pierwszej w tym kraju szkoły dla niesłyszących[2][8]. Decyzję podjął wbrew sprzeciwom matki i mimo świadomości, że utrzymanie kontaktu z rodziną będzie trudne. Z tej decyzji nie był też zadowolony Abbe Sicard (zawarł z Gallaudetem umowę dotyczącą „wypożyczenia” Clerca na 3 lata)[2].

Działalność w Stanach Zjednoczonych

Asylum for the Deaf and Dumb w Hartford (1817)

Clerc i Gallaudet wyruszyli do Ameryki 18 czerwca 1816 roku na statku Mary Augusta. W czasie 52-dniowej oceanicznej podróży Clerc uczył Gallaudeta znaków języka migowego, a sam – z jego pomocą – uczył się języka angielskiego. Korzystał przy tym również ze słownika francusko-angielskiego, napisanego przez Massieu (opublikowanego w roku 1808). W języku angielskim napisał pamiętnik podróży – Diary Of Laurent Clerc's Voyage From France To America In 1816[9][10].

22 sierpnia 1816 roku, natychmiast po przybyciu do Hartword, spotkał się z Alice i umocnił się w swoich zamiarach, przekonując się, jak bardzo jest ona głodna wiedzy, a pozbawiona języka. Clerc i Gallaudet (niekiedy również dr Cogswell, ojciec Alice) rozpoczęli starania o uzyskanie społecznego, legislacyjnego i finansowego poparcia dla realizacji ich planu. Organizowali w Bostonie, Nowym Jorku, Filadelfii, New Jersey i innych miejscowościach liczne spotkania informacyjne (październik 1816 – kwiecień 1817), na których demonstrowali metody nauczania m.in. rodzicom dzieci niesłyszących. Zgromadzili ok. 12 tys. dolarów wsparcia społecznego. Dodatkowe 5 tys. dolarów uzyskali decyzją Walnego Zgromadzenia Connecticut (pierwsza w historii dotacja na edukację osób niepełnosprawnych)[2].

Alice Cogswell i sześcioro innych uczniów rozpoczęło naukę 15 kwietnia 1817 roku, w pomieszczeniach wynajętych dla pierwszej w USA szkoły dla niesłyszących, nazwanej początkowo Connecticut Asylum at Hartford for the Instruction of Deaf and Dumb Persons (obecnie American School for the Deaf)[2][11][12]. Po roku mury szkoły wypełniali uczniowie w wieku od 10 do 51 lat[2].

W następnych latach Laurent Clerc (wraz z Thomasem Gallaudetem) wytrwale budował finansowe i prawne podstawy działalności. W styczniu 1818 uczestniczył w posiedzeniu Kongresu, obok przewodniczącego Izby Reprezentantów, którym był wówczas Henry Clay (został dobrze przyjęty przez kongresmenów). Ambasador Francji w Stanach Zjednoczonych, Hyde de Neuville, wprowadził go do Białego Domu. Prezydent James Monroe, który wcześniej brał udział w jednym z pokazów Sicarda, Clerca i Massieu w Londynie, wyraził uznanie dla jego pracy[2].

28 maja 1818 roku Gallaudet odczytał przed Kongresem Connecticut pismo Clerca – apel o wsparcie dla publicznej szkoły Connecticut Asylum[13] (było to pierwsze publiczne wystąpienie osoby niesłyszącej przed Kongresem). W latach 1819–1820 kongresmeni uchwalili dotację, przyznając szkole 23 tys. hektarów rządowej ziemi w stanie Alabama, a prezydent Monroe chętnie podpisał akt. Grunt został sprzedany za ok. $300 000, a uzyskane fundusze pozwoliły pokryć koszty budowy budynków szkoły i uruchomienia działalności gospodarczej, ułatwiającej jej funkcjonowanie[2].

Clerc i Gallaudet wytrwale rozwijali specyficzne metody edukacji głuchoniemych, w tym amerykańską odmianę francuskiego języka migowego (American Sign Language, ASL)[14] i metodę kombinowaną, symultaniczną (zob. tłumaczenie ustne). Zyskali wielu entuzjastycznych naśladowców – otwierano liczne podobne szkoły z internatami, w których rozwijały się społeczności niesłyszących. Następował szybki rozwój ich specyficznej kultury[15].

Clerc odszedł na emeryturę w roku 1858, w wieku 73 lat, po 50 latach pracy nauczycielskiej, w tym 41 latach – w Stanach Zjednoczonych. Będąc na emeryturze nadal wspierał przedsięwzięcia w dziedzinie edukacji osób niesłyszących w Stanach Zjednoczonych. W czerwcu 1864 roku (w wieku 79 lat) uczestniczył, jako gość honorowy, w inauguracji National Deaf-Mute College w Waszyngtonie (później Gallaudet College, obecnie Gallaudet University).

Edukacja niesłyszących w USA po śmierci L. Clerca

ASL Convention, Austin, 2008

Mimo sukcesów Gallaudet College, kierowanego przez Edwarda Gallaudeta (syna Thomasa) oraz mimo dokonań absolwentów szkoły, stosowane w niej metody nauczania i wychowania (zgodne z koncepcjami Clerca i jego mistrzów) nie zostały zaakceptowane powszechnie. Rozwój tej i podobnych szkół dla niesłyszących napotykał na opór ze strony wpływowych środowisk, skłaniających się do opinii Alexandra Bella[16], który preferował nauczanie rozumienia mowy (języka ludzi słyszących), m.in. z użyciem wzmacniaczy dźwięku, oraz uczenie wzrokowego czytania z ust osoby mówiącej w określonym lokalnym języku. W roku 1880, w czasie międzynarodowej konferencji w Mediolanie, postanowiono wycofać ze szkół nauczanie oparte na językach migowych. Sprzeciwiała się temu jedynie delegacja amerykańska, w której skład wchodził Edward Gallaudet. Wbrew mediolańskiej deklaracji zdecydował się on utrzymać w Gallaudet College język sign. Uważa się obecnie, że ta decyzja miała fundamentalne znaczenie dla rozwoju edukacji niesłyszących, obserwowanego współcześnie[17].

W roku 1988 społeczność Gallaudet University odniosła kolejne zwycięstwo w walce o równość praw osób posługujących się językiem migowym i mówionym. W czasie wyborów nowego rektora (kandydowała jedna osoba słysząca i dwie niesłyszące) przewodnicząca komisji wyborczej wypowiedziała się:

…niesłyszący nie potrafią jeszcze funkcjonować w normalnym społeczeństwie.

Następnego dnia zorganizowano przemarsz ok. tysiąca studentów z kampusu do lokalu komisji, Białego Domu i Kapitolu, a następnie rozpoczął się w kampusie strajk okupacyjny. Na transparentach pojawił się m.in. napisy[18]:

Ciągle mamy marzenia. Żądamy pomocy Kongresu.

Laurent Clerc domaga się głuchego rektora. Nie ma go tutaj, ale jest z nami duchem. Poprzyjcie nas

Obserwujący wydarzenia Oliver Sacks usłyszał pytanie jednego z dziennikarzy: Kim, u licha, jest Laurent Clerc?[18].

W wyniku siedmiodniowego strajku pierwszym po 124 latach funkcjonowania uczelni niesłyszącym rektorem został King Jordan[19], dotychczasowy dziekan School of Arts and Sciences[18]

Życie rodzinne

Laurent Clerc ożenił się 3 maja 1819 roku z Elizą Crocker Boardman, jedną ze swoich wcześniejszych niesłyszących uczennic. Ślub odbył się w domu jej wuja, Benjamina Prescotta[a]. Mieli sześcioro dzieci. Pierwsza córka, Elizabeth Victoria, urodziła się w roku 1819. Dwukrotnie odwiedzał Francję wraz z synami, Francisem (1835) i Charlesem (1846)[2].

Uwagi

  1. ↑ Znany polityk i wydawca, Benjamin F. Prescott żył w latach 1833-1895

Przypisy

  1. ↑ abbe (n.) (ang.). W: Online Etymology Dictionary [on-line]. Douglas Harper. [dostęp 2014-09-26].
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Laurent Clerc: Apostle to the Deaf People of the New World (ang.). W: Strona internetowa Gallaudet University > Clerc Center [on-line]. [dostęp 2016-02-12].
  3. ↑ Sacks 2011 ↓, s. 207–210.
  4. ↑ L'Institut National de Jeunes Sourds de Paris (fr.). W: Strona internetowa INJS [on-line]. www.injs-paris.fr. [dostęp 2014-09-20].
  5. ↑ Charles Michel de l' Epee Facts (ang.). W: Encyclopedia of World Biography [on-line]. The Gale Group, Inc., 2010. [dostęp 2014-09-27].
  6. ↑ Roch-Ambroise CUCURRON SICARD (fr.). W: Strona internetowa Académie française [on-line]. www.academie-francaise.fr. [dostęp 2014-09-27].
  7. ↑ Recueil des définitions et réponses les plus remarquables de Massieu et Clerc, sourds-muets, aux diverses questions quileur ontété faites dans les séances publiques de M. l'Abbé Sicard, à Londres : auquel on a joint l'alphabet manuel des sourds-muets, le discours d'ouverture de M. l'Abbé Sicard, et une lettre explicative de sa méthode. Cox & Baylis: eBook and Texts > Gallaudet University-Deaf Rare Materials, 1815.
  8. ↑ a b Sacks 2011 ↓, s. 45-46.
  9. ↑ Diary Of Laurent Clerc's Voyage From France To America In 1816 (ang.). W: Laurent Clerc [on-line]. [dostęp 2014-09-26].
  10. ↑ Laurent Clerc, The Diary of Laurent Clerc's Voyage from France to America in 1816, American School for the Deaf, 1952 (ang.).
  11. ↑ John Crowley: Asylum for the Deaf and Dumb (ang.). W: Disability History Museum > Education: Essay [on-line]. www.disabilitymuseum.org. [dostęp 2014-09-20].
  12. ↑ Sachs 2011 ↓, s. 45-46.
  13. ↑ Laurent Clerc, An address, written by Mr. Clerc, and read by his request at a public examination of the pupils in the Connecticut Asylum : before the governour and both houses of the legislature, 28 maja 1818 (ang.).
  14. ↑ Sacks 2011 ↓, s. 47.
  15. ↑ Sachs 2011 ↓, s. 204-207.
  16. ↑ Sacks 2011 ↓, s. 208.
  17. ↑ Jamie Berke: Deaf History – Milan 1880 : Event with Powerful Repurcussions (ang.). W: About.com > About Health > Hearing Loss … > Sign Language Basics > Sign Language Basics [on-line]. deafness.about.com. [dostęp 2014-09-23].
  18. ↑ a b c Sacks 2011 ↓, s. 189–238.
  19. ↑ Ken Adelman: Gallaudet University Interview With Former President I. King Jordan (ang.). W: Work & Family Education [on-line]. Washington Magazine, Inc. [dostęp 2014-09-24].

Bibliografia

  • Oliver Sacks: Zobaczyć głos. Podróż do świata ciszy (Seeing Voices. A Journey into the World of the Deaf 1989). przeł. A.Małaczyński. Poznań: Zysk i S-ka, 1998. ISBN 978-83-7506-739-2.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie