Lawa
Lawa – ciekły produkt działalności wulkanicznej, składający się głównie ze stopionych tlenków krzemu, żelaza, sodu, potasu, wapnia i innych metali. Ma podobny skład jak magma, z której stopienia powstaje, ale jest zubożona o składniki lotne.
Lawy można podzielić ze względu na zawartość dwutlenku krzemu (SiO2) na:
- kwaśne – zawierające dużo SiO2, są lepkie, płyną wolno i stosunkowo szybko krzepną; często powodują zaczopowanie krateru, co doprowadza do gwałtownych erupcji,
- zasadowe – zawierające mało SiO2, mają mniejszą lepkość, dlatego szybciej płyną, a ich wylewy mają spokojny przebieg,
- pośrednie, o wartościach pomiędzy kwaśnymi a zasadowymi,
Kryterium tego podziału law jest analogicznie do skał magmowych.
Temperatura lawy dochodzi do 1350–1400 °C, jej krzepnięcie następuje w temperaturach 600–800 °C. Temperatura lawy zależy w dużej mierze od jej składu chemicznego. Lawy zasadowe mają zwykle temperaturę 1100 °C lub więcej, a lawy kwaśne poniżej 1000 °C. Prędkość spływu lawy uwarunkowana jest jej lepkością oraz nachyleniem podłoża. Lawy zasadowe, cieplejsze i o mniejszej ilości gazów, mają znacznie mniejszą lepkość, są bardziej ruchliwe i przy odpowiednim nachyleniu podłoża osiągają prędkość do 50 km/h (np. pomierzono prędkości rzędu 40 km/h dla wulkanów Mauna Kea, Kīlauea). Lawy kwaśne mają prędkości poruszania się rzędu kilku centymetrów na godzinę, notowano też, choć rzadko tempo 2–3 m/miesiąc. Objętości lawy wyrzucanej przez wulkany są różne jednak zwykle w czasie erupcji wydobywa się kilkaset metrów sześciennych lawy[1]. Niekiedy objętość erupcji może być znacznie większa (np. erupcja wulkanu Laki na Islandii 1783–1784 – 12 km³ lawy)[2]. Wulkany na Islandii potrafią wylewać lawę w tempie nawet 75 ton na sekundę[3].
Trzy częste postaci lawy to: aa, pahoehoe i lawa poduszkowa.
Przypisy
- ↑ Marian Książkiewicz: Geologia Dynamiczna. Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1968, s. 663. OCLC 749229879.
- ↑ Zdjęcia i podstawowe informacje o wulkanie Laki. [dostęp 2009-01-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-09-26)].
- ↑ Wulkan wylewający lawę w tempie 75 ton na sekundę.
Bibliografia
Media użyte na tej stronie
Image of a Pahoehoe fountain. Original caption: "Arching fountain approximately 10 m high issuing from the western end of the 0740 vents, a series of spatter cones 170 m long, south of Pu‘u Kahaualea. Episodes 2 and 3 were characterized by spatter and cinder cones, such as Pu‘u Halulu, which was 60 m high by episode 3 (photo by J.D. Griggs, 02/25/83, JG928) (picture #004)."
Glowing `a`a lava flow front advancing over pahoehoe lava on the coastal plain of Kilauea Volcano, Hawaii. 'A'a (pronounced "ah-ah") is a Hawaiian term for lava flows that have a rough rubbly surface composed of broken lava blocks called clinkers. The incredibly spiny surface of a solidified 'a'a flow makes walking very difficult and slow. The clinkery surface actually covers a massive dense core, which is the most active part of the flow. As pasty lava in the core travels downslope, the clinkers are carried along at the surface. At the leading edge of an 'a'a flow, however, these cooled fragments tumble down the steep front and are buried by the advancing flow. This produces a layer of lava fragments both at the bottom and top of an 'a'a flow.