Leżachów
| Artykuł | 50°8′36″N 22°36′55″E |
|---|---|
| - błąd | 39 m |
| WD | 50°9'0.0"N, 22°37'0.1"E, 50°8'43.62"N, 22°37'7.03"E |
| - błąd | 14 m |
| Odległość | 790 m |
| wieś | |
 Kościół filialny w Leżachowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) | 501[1] |
| Strefa numeracyjna | 16 |
| Kod pocztowy | 37-530[2] |
| Tablice rejestracyjne | RPZ |
| SIMC | 0611235[3] |
Położenie na mapie gminy Sieniawa _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Sieniawa") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu przeworskiego  | |
 50°08′36″N 22°36′55″E/50,143333 22,615278 | |
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Leżachów – wieś w południowo-wschodniej Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie przeworskim, w gminie Sieniawa[3][4], oddalona od Sieniawy o 3 km.
Według danych z 31 grudnia 2006 wieś miała 523 mieszkańców[5].
Prywatna wieś szlachecka, położona w województwie ruskim, w 1739 roku należała wraz z folwarkiem do klucza Jarosław Lubomirskich[6]. W latach 1853-1975 miejscowość administracyjnie należała do powiatu jarosławskiego.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego.
Wieś Lezechow należąca do jarosławskich dóbr szlacheckich, położona była na przełomie XVI i XVII wieku w powiecie przemyskim ziemi przemyskiej województwa ruskiego[7].
Od południowej strony miejscowości, w pobliżu DW 870 znajduje się „Utires”, zajmujący się utylizacją odpadów.
W miejscowości znajduje się drewniany, nieczynny kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa (dawna cerkiew greckokatolicka św. Nykyty).
Części wsi
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0611241 | Chałupki | część wsi |
| 0611258 | Kliny | część wsi |
Historia
Pierwsze udokumentowane wzmianki o Leżachowie są już w dokumencie ustanowienia Ordynacji Jarosławskiej z 1470 roku. Wzmiankowane są Jarosław, Przeworsk i wsie; obok Leżachowa są w pobliżu wymieniane: Dobra, Manasterz, Radawa, Nielepkowice, Dąbrownica, Las Gorliczyna, Gniewczyna, Tryńcza, Grodzisko i inne. W 1519 roku ordynacja ta została zniesiona.
Następnie wieś wzmiankowana jest w regestrach poborowych, które zapisali poborcy podatkowi ziemi przemyskiej w 1515 roku jako Lyazechow[8] i 1589 roku, jako Lezechow[9][a]. Po podziale obszaru Jarosławskiego ziemie te weszły w skład dóbr Sieniawskich, a następnie Czartoryskich.
Wieś była również wzmiankowana jako Lezechow w 1628[10], 1651[11], 1658[12] i 1674[13]. W 1674 roku w Leżachowie było 30 domów.
W 1897 roku wybrano zwierzchność gminną w Leżachowie, której naczelnikiem został Jędrzej Midyło, a sekretarzem Fryderyk Lichtenberg. W 1902 roku w Leżachowie było 977 ludzi, zamieszkałych w 168 domach; w obszarze dworskim (podległym pod dwór w Pełkiniach) było 87 ludzi w 6 domach[14]. W 1925 roku zbudowano murowany dom ludowy. Od 1934 roku Leżachów należy do Gminy Sieniawa.
12 czerwca 1909 roku przez most na Sanie przejeżdżał bp Józef Sebastian Pelczar, który wizytował parafię w Sieniawie[15].
Przed 1893 rokiem władze galicyjskie zbudowały drewniany most na Sanie i nowy kamienny gościniec (trakt Przeworsk-Sieniawa). W latach 1914–1915 były walki frontowe nad Sanem wojsk rosyjskich i austriackich, podczas których most został spalony. Po I wojnie światowej decyzją Czartoryskich z Pełkiń, ziemia z folwarku w Leżachowie-Osadzie została rozparcelowana i przekazana chłopom. Na terenie folwarku za Sanem, powstał nowy przysiółek Kolonia Leżachowska, którego mieszkańcami byli Polacy. W 1921 roku w Leżachowie było 175 domów (w tym 27 w Kolonii Leżachowskiej - przysiółku za Sanem).
Po I wojnie światowej na Sanie był prom linowy, a w 1924 roku władze państwowe planowały budowę mostu. W 1933 roku w Leżachowie było zamieszkałych 1010 osób (w tym: 720 Ukraińców, 210 Polaków i 20 Żydów)[16]. W latach 1939–1941 na Sanie była okupacyjna granica niemiecko-radziecka, a Leżachów był w radzieckiej strefie okupacyjnej. W 1940 roku w powodu tzw. czyszczenia 800 m. pasa granicznego, część mieszkańców wysiedlono w rejon Kamionki Strumiłowej i do Besarabii, a budynki rozebrano. Mieszkańcy powrócili na swoje miejsca dopiero po wojnie.
W lipcu 1944 roku wyzwolicielska Armia Radziecka zbudowała drewniany most na Sanie. Wieś w latach 1944–1945 była atakowana, przez oddziały tzw. „dzikiej partyzantki” z Zasania i z terenu Sieniawskiego. Mieszkańcy przez pewien czas ukrywali się w lesie, a partyzanci z Zasania dokonywali mordów i rabunków na miejscowej ludności[17]. 18 kwietnia 1945 roku partyzanci spalili połowę wsi i zamordowali 10 osób. W maju 1945 roku wysiedlono na Ukrainę 287 mieszkańców z 72 domów[18]. 26 października 1945 roku most został spalony, a później mordów dokonywali już tylko partyzanci z terenu Sieniawskiego. W czerwcu 1947 roku podczas Akcji „Wisła”, Wojsko Polskie, wysiedliło 38 osób na ziemie odzyskane. We wsi pozostało 320 osób - miejscowi Polacy, koloniści którzy zasiedlili opuszczone gospodarstwa i osoby, które przyjęły wyznanie rzymskokatolickie i obywatelstwo polskie.
22 lipca 1958 roku przez San przepłynął (z Przemyśla do Leżajska) młodzieżowy spływ kajakowy, który prowadził bp. nominat Karol Wojtyła[19].
W 1962 roku staraniem działacza społecznego z Kolonii Leżachowskiej przygotowano projekt techniczny budowy mostu na Sanie[20], ale władze państwowe z tej budowy zrezygnowały.
Z czasem Kolonia Leżachowska, stała się samodzielną wsią jako Leżachów-Osada, która 1 stycznia 1996 roku, przyłączyła się do gminy Jarosław. W 1998 roku na górze Kamień, rozpoczęła się budowa prywatnego pałacu. W 1999 roku prom linowy na Sanie został ostatecznie zlikwidowany. W latach 1999–2000 w centrum wsi zbudowano murowany kościół filialny. W 2015 roku rozpoczęto generalny remont i prace badawczo-konserwatorskie dawnej cerkwi.
W latach 1868–2008 we wsi istniała szkoła podstawowa.
Kościół
Cerkiew w Leżachowie istniała już jakiś czas przed 1515 rokiem. W 1796 roku zbudowano obecną drewnianą cerkiew sprowadzoną z Czerniawki. Była to cerkiew parafialna należąca do dekanatu Jarosławskiego. Parochia pw. św. Nykyty w Leżachowie istniała do 1945 roku.
| Rok | 1853 | 1855 | 1858 | 1860 | 1869 | 1874 | 1875 | 1878 | 1887 | 1892 | 1913 | 1916 | 1927 | 1930 | 1938 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rzymskokatolicy | 18 | 16 | 10 | 8 | 18 | 22 | 36 | 68 | 89 | 93 | 206 | 192 | 269 | 274 | 293 |
Rzymsko-katolicy należeli do parafii w Sieniawie. W 1950 roku cerkiew została zamieniona na kościół filialny pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa. W 1970 roku cerkiew była remontowana.
W 1997 roku podjęto decyzję o budowie nowego murowanego kościoła, który wybudowano w centrum wioski w latach 1999–2000. Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego został poświęcony 15 września 2002 roku przez abp. Józefa Michalika. Świątynia jest kościołem filialnym należącym do Parafii Wniebowzięcia NMP w Sieniawie[21].
Osoby związane z miejscowością
Zobacz
Uwagi
- ↑ Z zapisu regestru z 1515 roku wynika że, w Leżachowie istniała już cerkiew (słowo pop oznacza że był duchowny, który był opodatkowany), a wieś posiadała 10 łanów kmiecych. Cerkwie i parochie istniały też w pobliskich wsiach: Dobra, Piskorowice, Laszki, Radawa, Manasterz, Wysocko, Grzęska. W 1589 roku ponownie jest wpis o cerkwi (pop), ponadto we wsi było 4 ogrodników i 2 lokatorów biednych. Dowiadujemy się że w latach 1515-1589 powstał Dekanat Jarosław (protopop) i kilka nowych cerkwi: Wietlin, Wiązownica, Cetula, Mirocin.
Przypisy
- ↑ Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 10 [dostęp 2022-01-22]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 649 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego: Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Sieniawa na lata 2007-2013. Przeworsk – Sieniawa: Urząd Miasta i Gminy Sieniawa, 2007, s. 15.
- ↑ Adam Homecki, Rozwój terytorialny latyfundium Lubomirskich (starszej gałęzi rodu) w latach 1581-1754, w: Studia Historyczne, rok V, zeszyt 3 (58), 1972, s. 436.
- ↑ Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie , [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. "Ziemie Ruskie" Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 2, tam jako Leżakow
- ↑ Aleksander Jabłonowski. Źródła dziejowe. Tom XVIII, część I. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Tom VII, część 1. Ziemie Ruskie, Ruś Czerwona. (str. 135)
[Cytat: Lyazechow, lan 10, tab. gr. 18, pop gr. 15.] - ↑ Aleksander Jabłonowski. Źródła dziejowe. Tom XVIII, część I. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Tom VII, część 1. Ziemie Ruskie, Ruś Czerwona (str. 4)
[Cytat: Lezechow, lan. 10, pop, taber., hort. c. agr. 4, inq. c. pec. 8, inq. paup. 2.] - ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 1. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej 1628. Wydawnictwo WSP. Rzeszów 1997 ISBN 83-87288-55-1 (str. 184)
[Cytat: Lezechow: de laneis 10 per gr 30; pop de sinagoga fl. 2; tabernator de particula agri gr 6; a propinatione vini cremati gr 6; hortulani in agris residentes 2 per gr 6; inquilini pecora habentes 8 per gr 8; inquilini pauperes 8 per gr 2 ...........................15/14/0.] - ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 2. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej 1651. Wydawnictwo WSP. Rzeszów 1997 ISBN 83-87288-55-1 (str. 140)
[Cytat: Lezechow: de laneis 8 per gr 30, sinagoga libera, tabernator de particula agri gr 6, a propinatione vini cremati gr 6, hortulani in agris 2 per gr 6, inquilini cum pecore 8 per gr 8, inquilini pauperes 8 per gr 2 ...........11/14/0.] - ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 3. Rejestr poborowy ziemi przemyskiej 1658. Wydawnictwo WSP. Rzeszów 2000 ISBN 83-87288-55-1 (str. 218)
[Cytat: Lezechow: de laneis 7 cum medio per gr 30, ecclesia libera, tabernator de particula agri gr 6, a propinatione vini cremati gr 6, hortulani in agris 2 per gr 6, inquilini cum pecore 8 per gr 8, inquilini pauperes 8 per gr 2 ..........10/29/0
Lanei vero 2 cum medio, hortulani in agris 2 desolati et abiurati ...........12/27/0.] - ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Rejestr pogłównego ziemi przemyskiej 1674. Wydawnictwo WSP. Rzeszów 2000 ISBN 83-87288-55-1 (str. 116)
[Cytat: Lezechow, g[e]n[er]osi Grudzinski: a personis subditorum utriusque sexus cum popone n[umer]o viginti novem in summa fl. .......30/0.] - ↑ Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa Skorowidz Powiatu Jarosławskiego na rok 1902 str. 55 [dostęp 2017-03-03]
- ↑ Kronika Diecezji Przemyskiej. R. IX, z. 7-8 (str. 408)
- ↑ Apokryf Ruski. Nadsanie. Leżachów
- ↑ Apokryf Ruski. Mordy na ludności Ukraińskiej 1944–1947. Czerwona Wola - fragment wspomnień...
[Cytat: ...Jednego razu polska banda złapała w Leżachowie 10-letniego chłopca (...). Wzięła go ze sobą, by zrzucić z mostu leżachowskiego do Sanu. Chłopiec zaczął płynąć do brzegu, więc dostał kulę i popłynął Sanem dalej, jak setki innych Ukraińców...] - ↑ Державний Архів Львівської Області Нові дхерела щодо примусового переселення Українців у 1944-1946 роках (за матеріалами Державного Архіву Львівської Області) (ua) [dostęp 2019-01-19]
- ↑ Artykuł o spływie kajakowym ks. Karola Wojtyły na Sanie
- ↑ Archiwum Państwowe w Rzeszowie [Sygn. akt: AP Rzeszów 59/210/0/-/1007 1962
- ↑ Opis na stronie diecezji
Linki zewnętrzne
- Leżachów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 193.
- Leżachów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 225.
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne. części wsi |
|
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 50.9 N
- S: 48.95 N
- W: 21.03 E
- E: 23.66 E
Flaga województwa podkarpackiego
Autor: In eegent, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kapliczka w Leżachowie obok Góry Kamień (przy drodze do Sieniawy)
Autor: In eegent, Licencja: CC BY-SA 4.0
San w miejscu byłego promu w Leżachowie - przy stanie wody 130 cm na wodowskazie "Leżachów", są dokładnie widoczne resztki filarów mostu z 1945 roku
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Leżachów, cerkiew św. Nykyty
Autor: In eegent, Licencja: CC BY-SA 4.0
Droga w kierunku Sanu (dawna kamienista Galicyjska trasa Przeworsk - Sieniawa), z końca XIX wieku
Autor: In eegent, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół filialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Leżachowie
Autor: In eegent, Licencja: CC BY-SA 4.0
Figurka Krzyża Świętego w Leżachowie, obok Wiejskiego Domu Kultury
Autor: In eegent, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cmentarz w Leżachowie (widok od bramy wejściowej)