Lebiodka
 Morfologia (lebiodka pospolita) | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | lebiodka | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Origanum L. Sp. Pl.: 590 (1753)[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Lebiodka kreteńska
Lebiodka (Origanum L.) – rodzaj roślin należących do rodziny jasnotowate. Obejmuje 44 gatunki[3]. Rośliny te rosną w Europie i zachodniej oraz środkowej Azji, centrum zróżnicowania osiągając w basenie Morza Śródziemnego[5][6]. W Europie rośnie 13 gatunków[5][6], z czego w Polsce jeden – lebiodka pospolita O. vulgare[7]. Lebiodki rosną w miejscach suchych, słonecznych, zwykle w zbiorowiskach trawiastych i zaroślowych[5]. Są to rośliny zielne i półkrzewy zasobne w olejki eteryczne i dlatego stosowane w kuchni jako przyprawy. Największe znaczenie ma lebiodka majeranek O. majorana, lebiodka pospolita oraz mieszaniec między tymi gatunkami – O. × majoricum. Podobnie wykorzystywana jest także m.in. lebiodka kreteńska O. dictamnus i lebiodka syryjska O. syriacum. Lebiodka uprawna O. onites i wcześniej wymienione wykorzystywane są także jako zioła lecznicze[6]. Kilka gatunków uprawianych jest jako ozdobne rośliny, zwłaszcza w ogrodach skalnych[5].
Morfologia
- Pokrój
- Byliny i półkrzewy kłączowe, rzadziej rośliny jednoroczne[5] o aromatycznym zapachu[8] osiągające do 90 cm wysokości[5].
- Liście
- Ulistnienie naprzeciwległe. Liście silnie aromatyczne, pojedyncze, całobrzegie[5].
- Kwiaty
- Drobne, zebrane w okółkach gęsto skupionych w szczytowej części pędu, kłosokształtnych[5], często wspartych przysadkami dachówkowato zachodzącymi na siebie[8], purpurowo nabiegłymi lub zielonymi[5]. Kielich zrosłodziałkowy, z 5 ząbkami na szczycie, czasem z rurkowaty z jednym ząbkiem albo rozcięty w jednym miejscu do nasady. Korona fioletowa, biała lub różowa. U nasady zrośnięte płatki tworzą krótką rurkę zakończoną dwiema wargami, z górną łatką całobrzegą lub wyciętą i dolną trójłatkową. Cztery pręciki w dwóch parach, z czego dłuższa, górna para wystaje z rurki korony. Zalążnia złożona z dwóch owocolistków, dwukomorowa, w każdej komorze z dwoma zalążkami. Szyjka słupka pojedyncza, z dwudzielnym znamieniem o równych ramionach[5].
Systematyka
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae Lindl.), w obrębie której zaliczany jest do podrodziny Nepetoideae, plemienia Mentheae i podplemienia Menthinae[4].
- Origanum acutidens (Hand.-Mazz.) Ietsw.
- Origanum × adae Dirmenci & T.Yazici
- Origanum × adanense Baser & H.Duman
- Origanum × adonidis Mouterde
- Origanum akhdarense Ietsw. & Boulos
- Origanum amanum Post
- Origanum ayliniae Dirmenci & T.Yazici
- Origanum × barbarae Bornm.
- Origanum bargyli Mouterde
- Origanum bilgeri P.H.Davis
- Origanum × bilgilii Dirmenci, T.Yazici & Arabaci
- Origanum boissieri Ietsw.
- Origanum brevidens (Bornm.) Dinsm.
- Origanum calcaratum Juss.
- Origanum compactum Benth. – lebiodka zwarta
- Origanum cordifolium (Montbret & Aucher ex Benth.) Vogel
- Origanum cyrenaicum Bég. & Vacc.
- Origanum dayi Post
- Origanum dictamnus L. – lebiodka kreteńska
- Origanum × dolichosiphon P.H.Davis
- Origanum × dumanii Dirmenci, Arabaci & T.Yazici
- Origanum ehrenbergii Boiss.
- Origanum elongatum (Bonnet) Emb. & Maire
- Origanum floribundum Munby
- Origanum × font-queri Pau
- Origanum grosii Pau & Font Quer
- Origanum × haradjanii Rech.f.
- Origanum haussknechtii Boiss.
- Origanum husnucan-baseri H.Duman, Aytaç & A.Duran
- Origanum hypericifolium O.Schwarz & P.H.Davis
- Origanum × intercedens Rech.f.
- Origanum × intermedium P.H.Davis
- Origanum isthmicum Danin
- Origanum jordanicum Danin & Kunne
- Origanum laevigatum Boiss. – lebiodka gładka
- Origanum leptocladum Boiss.
- Origanum libanoticum Boiss.
- Origanum × lirium Heldr. ex Halácsy
- Origanum majorana L. – lebiodka majeranek
- Origanum × majoricum Cambess.
- Origanum × malatyanum Yildiz, Arabaci & Dirmenci
- Origanum × malyeri Dirmenci & T.Yazici
- Origanum microphyllum (Benth.) Vogel
- Origanum × minoanum P.H.Davis
- Origanum minutiflorum O.Schwarz & P.H.Davis
- Origanum × munzurense Kit Tan & Sorger
- Origanum × nebrodense Tineo ex Lojac.
- Origanum onites L. – lebiodka uprawna
- Origanum × pabotii Mouterde
- Origanum pampaninii (Brullo & Furnari) Ietsw.
- Origanum petraeum Danin
- Origanum punonense Danin
- Origanum ramonense Danin
- Origanum rotundifolium Boiss.
- Origanum saccatum P.H.Davis
- Origanum scabrum Boiss. & Heldr.
- Origanum × sevcaniae Dirmenci, Arabaci & T.Yazici
- Origanum sipyleum L.
- Origanum solymicum P.H.Davis
- Origanum symes Carlström
- Origanum syriacum L. – lebiodka syryjska
- Origanum vetteri Briq. & Barbey
- Origanum vogelii Greuter & Burdet
- Origanum vulgare L. – lebiodka pospolita
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
- ↑ a b c Origanum L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-03].
- ↑ a b Genus: Origanum L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-03-25].
- ↑ a b c d e f g h i j k Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 286. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b c David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 595. ISBN 978-1-107-11502-6.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 124, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 133. ISBN 978-83-925110-5-2.
Zobacz też
Media użyte na tej stronie
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Origanum vulgare kz07.jpg
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Origanum vulgare in the UMCS Botanical Garden in Lublin
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Origanum vulgare in the UMCS Botanical Garden in Lublin
Origanum dictamnus 2017-09-26 4698.jpg
Autor: Salicyna, Licencja: CC BY-SA 4.0
Lebiodka kreteńska (Origanum dictamnus), Ogród Botaniczny Uniwersytetu Wrocławskiego.
Autor: Salicyna, Licencja: CC BY-SA 4.0
Lebiodka kreteńska (Origanum dictamnus), Ogród Botaniczny Uniwersytetu Wrocławskiego.
Origanum majorana 002.JPG
Autor: H. Zell, Licencja: CC BY-SA 3.0
Origanum majorana, Lamiaceae, Marjoram, inflorescences. Botanical Garden KIT, Karlsruhe, Germany.
Autor: H. Zell, Licencja: CC BY-SA 3.0
Origanum majorana, Lamiaceae, Marjoram, inflorescences. Botanical Garden KIT, Karlsruhe, Germany.