Legia Tebańska

Legia Tebańska

Legio Thebaica

Męczennicy z Agaunum
Dziesięć tysięcy męczenników (obraz Jacopo Pontormo)
Data i miejsce śmierci	wg tradycji 286 (?) Agaunum (Saint-Maurice)
Czczony przez	Kościół katolicki
Wspomnienie	22 września

Męczeństwo św. Maurycego i Legii Tebańskiej (obraz El Greca).

Legia Tebańska lub Legion Tebański – legendarny pierwszy chrześcijański legion rzymskiej armii, utworzony jakoby w Tebaidzie w Egipcie w III wieku i stamtąd przeniesiony do Europy. Rekrutację do legionu miał przeprowadzać sam cesarz Maksymian^[a].

Święty Maurycy i Legia Tebańska

Kościół św. Maurycego w opactwie Saint-Maurice

Pierwsza pisana informacja o legionie pochodzi z V wieku od biskupa Eucheriusza z Lyonu (435–450).

Zwłoki męczenników odkrył i zidentyfikował ok. 350 roku biskup Octodorum Teodor z Grammont. Na ich cześć zbudował bazylikę w Agaunum (dzisiejsze Saint-Maurice w Szwajcarii), której pozostałości istnieją do dzisiejszego dnia. Około 515 zbudowano w tym miejscu klasztor, do którego przeniesiono relikwie świętych. Tereny pod opactwo podarował król Burgundii Zygmunt^[1].

Według tradycji centurionem tego oddziału armii był św. Maurycy, będący w posiadaniu Świętej i Niosącej Krzyż Lancy Cesarskiej (łac. Sancta et Crucifera Imperialis Lancae).

Legion stacjonował w Agaunum w czasach wspólnego panowania Dioklecjana i Maksymiana, którzy prześladowali wyznawców chrześcijaństwa. Przed jedną z bitew z barbarzyńskim królestwem na terenach Franków do obozu miał przybyć cesarz Maksymian, aby zobaczyć jak jego armia walczy i zwycięża. Zwyczajem było oddanie hołdu cezarowi jako bogu i złożenie ofiary bogom starorzymskim. Tylko legion Maurycego odmówił. Cezar nakazał wymordowanie żołnierzy przez ścięcie. Była to tzw. decymacja (dziesiątkowanie). Śmierć męczeńską ponieśli wtedy:

• primicerius Maurycy,
• campiductor (z łac. ' hetman polny, chorąży') Eksuperiusz – oficer sztandarowy,
• senator militum (odpowiednik stratega) Kandyd,
• Innocenty i Witalis,
• Wiktor z Agaunum, z którym identyfikowani są: Wiktor z Xanten i Wiktor z Solothurn,
• żołnierze w liczbie ok. 6600^[1].

Dokładna data jest nieznana^[2], mógł być to koniec III lub początek IV w.^[3][4] W źródłach spotyka się też różne przypuszczalne daty, np. ok. 286 r.^[5][1], ok. 290 r.^[6], ok. 300 r.^[7] lub ok. 302 r.^[8] Części legionistów udało się uciec, ale i tych w końcu ujęto i stracono podczas prześladowań za rządów Dioklecjana.

Kult świętych

Męczennicy z Agaunum (św. Maurycy i 6600 towarzyszy) uznani przez Kościół katolicki za świętych wspominani są 22 września. W benedyktyńskim opactwie Gembloux (Belgia) w X wieku powstał poemat opisujący męczeństwo Legionu Tebańskiego, którego autorem był jeden z mnichów. W tym okresie ówczesny opat Wibert z Gembloux (+962) przeniósł relikwie św. Eksuperiusza do klasztoru.

Kościoły koptyjskie, z uwagi na własny kalendarz podzielony na 13 miesięcy, wspominają świętych męczenników odpowiednio do kalendarza gregoriańskiego.

Świat chrześcijański w 1991 roku obchodził tysiąc siedemsetną rocznicę męczeństwa tych świętych. W uroczystościach udział wziął biskup Serapion delegowany przez patriarchę Koptyjskiego Kościoła Ortodoksyjnego Szenudę III. Z tej okazji relikwie św. Maurycego oraz świętych Kasjusza i Florencjusza powróciły do Kościoła koptyjskiego.

W koptyjskich synaksarionach do września 1992 roku^[b] brak było wpisu o męczennikach. Oznaki kultu znajdują się jedynie w konsekrowanych nazwach ołtarzy lub obrazów. Ołtarz św. Maurycego znajduje się w kościele NMP i św. Atanazego w Mississauga a ikona przedstawiająca męczeństwo św. Maurycego w Cambridge w Kanadzie.

Wątpliwości

Przeciwko autentyczności legendy o legionie tebańskim podniesiono następujące argumenty^[9]:

1. Maksymian w latach 285–305 zarządzał zachodnimi prowincjami Cesarstwa i nie mógł dysponować wojskami znajdującymi się w Egipcie.
2. W armii rzymskiej nie było legionu o nazwie „Tebański”. W Egipcie stacjonowały Legio II Flavia Constantia i Legio I Maximiana, lecz nie były one przenoszone do innych regionów Cesarstwa.
3. Legenda mówi o 6600 legionistach męczennikach, podczas gdy po reformie Dioklecjana w rzymskim legionie służyło do 2000 osób.
4. Ponadto, kluczowe postacie z opowieści Eugeriusza – Maurycy, Eksuperiusz i Kandyd – są określane przez autora tytułami (np. primicerius), które nie funkcjonowały w legionie polowym, lecz w straży pałacowej.
5. Od 68 roku armia rzymska nie stosowała już dziesiątkowania (zabicia co dziesiątego żołnierza z oddziału) jako formy kary dla żołnierzy.

Pozostali święci związani z Legią Tebańską

W chrześcijańskiej hagiografii z Legią Tebańską łączeni są również:

w Szwajcarii

• Feliks i Regula oraz ich sługa Eksuperancjusz – ścięci ok. 302 w Turicu (łac. Turicum), dzisiejszym Zurychu (wspomnienie 11 września),
• Ursus i Wiktor oraz 66 towarzyszy – straceni pod koniec III wieku w Soloturn (wspomnienie 30 września),
• Werena – dobrodziejka i uzdrowicielka, wymieniana razem z legionistami, zmarła śmiercią naturalną ok. 320 lub 350 w Zurzach (wspomnienie 1 września);

w Niemczech

• Tyrsus, Palmacjusz i Bonifacy, oraz ich towarzysze – straceni ok. 291 w Trewirze (wspomnienie 4 lub 5 października)
• Kasjusz i Florencjusz oraz 7 towarzyszy kohortów – straceni w III wieku w Mechtern, w dzisiejszym Bonn (wspomnienie 10 października),
• Gereon oraz 50 lub 318 towarzyszy – dowódca oddziału wraz z żołnierzami stracony ok. 304 lub w 2. połowie IV wieku w Kolonii (wspomnienie 10 października),
• Wiktor i Mallosus oraz 330 towarzyszy – straceni w IV wieku w Xanten (wspomnienie 10 października);

we Włoszech

• Aleksander – stracony 26 sierpnia 303 w Bergamo,
• Oktawiusz, Salwator i Adwentor – straceni w Turynie ok. 297 (wspomnienie 20 listopada),
• Antonin – stracony ok. 303 w Piacenzy (wspomnienie 30 września),
• Sebastian i Alweriusz – straceni niedaleko Fossano w Cuneo w Alpach Kotyjskich (wspomnienie 24 stycznia)^[10],
• Magnus – stracony w Cuneo w Alpach Kotyjskich (wspomnienie 19 sierpnia)
• Teofryd z Saluzzo – stracony ok. 286 w Crissolo (diecezja Saluzzo, Prowincja Cuneo; wspomnienie 7 września),
• Konstancjusz i towarzysze – straceni w Cuneo w Alpach Kotyjskich (wspomnienie 18 września),
• Maureliusz (Maurycy), Jerzy i Tyberiusz – straceni w Pinerolo (wspomnienie 24 kwietnia)^[11],
• Maximius, Cassius, Secundus, Severinus, Licinius – straceni w Mediolanie,
• primicerius Sekundus – ścięty w 286 lub 306 w Vittimulo, czczony w Ventimiglia i Vercelli (wspomnienie 26 lub 28 sierpnia).

we Francji

• Wiktor z Marsylii – stracony w Marsylii ok. 287-288 lub 290 (wspomnienie 21 lipca),
• Defendente z Teb – ścięty w Agaunum lub Marsylii ok. 286 (wspomnienie 2 stycznia).

Zobacz też

• kult świętych
• męczennicy wczesnochrześcijańscy
• modlitwa za wstawiennictwem świętego
• święci i błogosławieni Kościoła katolickiego

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Maurycy, męczennik, i jego towarzysze z Legii Tebańskiej. Deon.pl. [dostęp 2014-08-17].
• Cartantica: La mitica Legione Tebea o Tebana. [dostęp 2011-02-06]. (wł.).
• SAINT MAURICE AND THE THEBAN LEGION. Coptic.net. [dostęp 2014-08-17]. (ang.).

Linki zewnętrzne

• S. Maurizio e compagni - Św. Maurycy i towarzysze oraz lista męczenników uznanych za żołnierzy Legii Tebańskiej z odnośnikami do encyklopedii Santi Beati na stronie katedralnej w Pescii (wł.)
• Saint Maurice and the Theban Legion [zarchiwizowane z adresu 2015-09-26]  (ang.).