Legitymacja (dokument)

Legitymacja (z łac. legitimus – prawny, legalny, prawowity) – dokument potwierdzający tożsamość osoby oraz w zależności od podmiotu wydającego: miejsce pracy, zawód, przynależność do organizacji, ewentualnie również określone uprawnienia (np. zniżki). Legitymacja może potwierdzać również otrzymany order, odznaczenie lub wyróżnienie. Termin wprowadzony do języka polskiego z niemieckiego słowa legitimation^[1]. Dokument tego typu może funkcjonować również pod innymi nazwami (np. książeczka, karta)^[2].

Legitymacje w Polsce

W Polsce legitymacje wydawane są na podstawie przepisów państwowych (ustaw i rozporządzeń), przez partie polityczne i stowarzyszenia (na podstawie ich statutów i przepisów wewnętrznych) oraz niektórych pracodawców (np. redakcje prasowe).

Przykładowymi legitymacjami są:

legitymacja szkolna – dokument poświadczający fakt uczęszczania ucznia do szkoły oraz jego uprawnienia do korzystania ze zniżek ustawowych przy przejazdach środkami publicznego transportu kolejowego i autobusowego^[3],
legitymacja studencka (w tym elektroniczna legitymacja studencka) lub legitymacja doktorancka – dokument poświadczający status studenta oraz jego uprawnienia do korzystania ze zniżek ustawowych przy przejazdach środkami publicznego transportu kolejowego i autobusowego^[4],
legitymacja służbowa nauczyciela lub nauczyciela akademickiego – dokument potwierdzający zatrudnienie na stanowisku nauczyciela^[5],
legitymacja poselska – dokument wydawany posłom przez Marszałka Sejmu RP,
legitymacja służbowa funkcjonariusza Agencji Wywiadu^[6],
legitymacja służbowa funkcjonariusza Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego^[7],
legitymacja prasowa,
legitymacja ubezpieczeniowa – dokument potwierdzający uprawnienie ubezpieczeń społecznych, przede wszystkim ubezpieczenia zdrowotnego,
legitymacja emeryta-rencisty – dokument wydawany przez właściwy organ Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Wojskowego Biura Emerytalnego, Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji lub Biura Emerytalnego Służby Więziennej. Jej odpowiednikem dla sędziów Trybunału Konstytucyjnego, sędziów wymiaru sprawiedliwości oraz prokuratorów jest legitymacja sędziego Trybunału Konstytucyjnego/sędziego/prokuratora w stanie spoczynku, wydawana odpowiednio przez TK albo odpowiedni organ wymiaru sprawiedliwości lub prokuratury,
legitymacja osoby niepełnosprawnej – dokument wydawany przez powiatowy (miejski) zespół ds. orzekania o niepełnosprawności.

Wzór legitymacji związanej z nadaniem orderu lub odznaczenia określa rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 grudnia 2004 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania w sprawach o nadanie orderów i odznaczeń oraz wzorów odpowiednich dokumentów^[8].

Przykładowymi legitymacjami wydawanymi przez stowarzyszenia są:

legitymacja Stowarzyszenia Wikimedia Polska^[9],
legitymacja Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego – będąca jednocześnie kartą rabatową^[10],
legitymacja Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych – będąca jednocześnie podstawą do udzielania zniżek za noclegi w schroniskach młodzieżowych^[11].

Forma legitymacji

Legitymacja może mieć formę papierowej książeczki, czasami w twardej oprawie pokrytej płótnem, skajem lub skórą, albo plastikowej karty z wbudowanym chipem lub bez. Często zawiera wydrukowane lub wklejone zdjęcie posiadacza tzw. zdjęcie legitymacyjne (portretowe), na którym umieszcza się okrągłą pieczęć. Legitymacja może być wydawana bezterminowo lub z określonym terminem ważności, czasami przedłużanym stosowną adnotacją, wklejeniem znaczka lub hologramu.