Leki przeciwpadaczkowe

Leki przeciwpadaczkowe to leki stosowane w leczeniu padaczki (epilepsji). Ponieważ padaczka polega na samorzutnym wyładowywaniu się neuronów w pewnych rejonach ośrodkowego układu nerwowego, leki przeciwpadaczkowe, w ogólnym ujęciu, mogą działać na dwa sposoby:

• mogą stabilizować błony komórkowe neuronów przeciwdziałając rozprzestrzenianiu się impulsów albo
• przywracać równowagę pomiędzy ilością neuroprzekaźników pobudzających i hamujących.

Stabilizowanie błony komórkowej może się odbywać poprzez wpływanie na czynność pompy sodowo-potasowej zlokalizowanej w błonie komórkowej, lub blokowanie kanałów jonowych, najczęściej sodowych. Powoduje to niezdolność neuronów do depolaryzacji i wywoływania potencjału czynnościowego. Działanie leków przywracających równowagę neuroprzekaźników polega z reguły na zwiększaniu ilości GABA - naturalnej substancji zatrzymującej przewodzenie impulsu, lub na wpływaniu na powinowactwo GABA do receptorów GABA-ergicznych, co zwiększa efektywność jego działania.

Podział ze względu na budowę chemiczną

Pochodne mocznika

Blokują kanały sodowe zmniejszając przepuszczalność błony neuronu dla sodu.

• przykłady:
  • fenytoina
  • mefenytoina

Pochodne dibenzoazepiny

Blokują kanały sodowe (stabilizują błony neuronów) oraz wpływają na uwalnianie neuroprzekaźników hamujących rozprzestrzenianie się impulsów.

• przykłady:
  • karbamazepina
  • oksykarbazepina

Pochodne benzodiazepiny

Pochodne benzodiazepiny są agonistami receptorów benzodiazepinowych. Łączą się z receptorami benzodiazepinowymi, które stanowią odpowiednią część receptora GABA-ergicznego. Połączenie to powoduje zwiększenie powinowactwa tych receptorów do swojego agonisty, czyli GABA. Pobudzenie receptorów GABA, z kolei, powoduje zwiększony napływ jonów chlorkowych (Cl^-) do komórki i jej hiperpolaryzację. Wszystkie te procesy prowadzą ostatecznie do zahamowania przewodzenia impulsu.

• przykłady:
  • klonazepam
  • diazepam
  • klobazam
  • nitrazepam

Imidy

Blokują kanały wapniowe w neuronach, nie dopuszczając do wydzielana neuroprzekaźników (katecholamin) i rozprzestrzeniania się impulsów.

• przykłady:
  • etosuksymid
  • etylofenacemid

Sulfonamidy

Sulfonamidy to leki moczopędne, których mechanizm działania polega na hamowaniu aktywności enzymu: anhydrazy węglanowej. Ich działanie powoduje zahamowanie wytwarzania jonów H⁺, co prowadzi do hamowania resorpcji jonów sodu w kanalikach nerkowych. Utrata jonów Na⁺ objawia się zwiększaniem wydalania moczu, powoduje również stabilizację błon komórkowych przez usunięcie nadmiaru jonów z organizmu.

• przykłady:
  • sultiam
  • zonisamid

Leki o budowie analogicznej do GABA

• wigabatryna - jest inhibitorem GABA-aminotransferazy - enzymu metabolizującego GABA. Jej działanie powoduje zwiększenie stężenia GABA przez zablokowanie jego rozkładu.
• progabid - jest agonistą receptorów GABA-ergicznych. Stymuluje te receptory powodując zwiększony napływ jonów chlorkowych (Cl^-) do komórki i jej hiperpolaryzację. Prowadzi to do zahamowania przewodzenia impulsu.
• gabapentyna - Uważana jest za ośrodkowo działający analog GABA, w ośrodkowym układzie nerwowym gabapentyna wiąże się z białkowym receptorem, (białkiem wiążącym gabapentynę), przez złożony i nie do końca wyjaśniony mechanizm zwiększa produkcję i uwalnianie GABA. Skutkuje to nasileniem przewodnictwa GABA-ergicznego, co z kolei powoduje zahamowanie aktywności bioelektrycznej neuronów.

Inne

• walproiniany, w tym m.in. kwas walproinowy, walpromid, walproinian magnezu - stymulują enzymy niezbędne do biosyntezy GABA i w ten sposób zwiększają jego stężenie. Jednocześnie powodują inhibację GABA-aminotransferazy podobnie jak wigabatryna.
• lamotrygina - blokuje kanał sodowy w błonie presynaptycznej co powoduje spadek stężenia glutaminianu, pełniącego funkcje neuroprzekaźnika pobudzającego.
• topiramat - blokuje kanały sodowe zależne od napięcia błonowego, zwiększa aktywność GABA (działa poprzez allosteryczne miejsca wiązania do receptora GABA-A), wykazuje antagonizm wobec receptora dla kwasu glutaminowego (receptory AMPA/kainowe), wpływa na równowagę kwasowo-zasadową
• lewetyracetam
• niektóre barbiturany, m.in. fenobarbital, metylofenobarbital, benzobarbital
• połączenia barbituranów z innymi związkami, np. barbeksaklon

Zobacz też

• ATC
• ATC (N03)

Bibliografia

• Zając Marianna, Pawełczyk Ewaryst, Jelińska Anna Chemia leków dla studentów farmacji i farmaceutów, Wydawnictwo Naukowe AM w Poznaniu, Poznań 2006, ​ISBN 83-60187-39-8​
• Tadeusz Lesław Chruściel, Kornel Gibiński, Leksykon Leków, PZWL 1991 r.