Lem (satelita)

BRITE-PL „Lem”
Ilustracja
Indeks COSPAR

2013-066R[1]

Indeks NORAD

S39431[1]

Państwo

 Polska

Rakieta nośna

Dniepr

Miejsce startu

Baza wojskowa Jasny, Rosja

Orbita (docelowa, początkowa)
Czas trwania
Początek misji

21 listopada 2013 07:10:11 UTC

Wymiary
Kształt

sześcienny

Wymiary

20,0×20,0×20,0 cm

Masa całkowita

6,0 kg

Lem − drugi sztuczny satelita w całości zbudowany (ściślej: zintegrowany) w Polsce[2][3] (pierwszym był studencki satelita PW-Sat), oraz pierwszy polski satelita naukowy. Stanowi część międzynarodowej konstelacji satelitów astronomicznych BRITE. Nazwa „Lem” pochodzi od nazwiska pisarza Stanisława Lema[4]. We wrześniu 2012 roku nieoficjalnie zapowiadano wystrzelenie satelity w roku 2013 z kosmodromu Dombarowskij na rakiecie Dniepr, wraz z rekordową liczbą satelitów (łącznie 33), w tym największych Dubai-Sat 2 i STSAT-3[5]. W 2012 roku pojawiła się też oficjalna informacja, według której planowany termin wyniesienia satelity na orbitę to II kwartał 2013[6]. Start nastąpił zgodnie z planem 21 listopada 2013 roku[7].

Misja

Satelita zaprojektowany w ramach programu BRITE (BRIght-star Target Explorer), będącego kooperacją kanadyjsko-austriacko-polską, obserwuje jaśniejsze i gorętsze od Słońca gwiazdy. Polscy naukowcy mają nadzieję między innymi na lepsze poznanie procesów konwekcyjnych, zachodzących we wnętrzu masywnych gwiazd[8]. Obserwacje prowadzone z użyciem satelitów BRITE cechują się dokładnością przeszło 10 razy większą niż teleskopy umieszczone na Ziemi[9].

Satelity typu BRITE należą do tzw. nanosatelitów o masie nieprzekraczającej 10 kg. Większość podzespołów „Lema” została wyprodukowana w należącym do University of Toronto Space Flight Laboratory. Drugi polski satelita, „Heweliusz”, w dużej mierze dzieło polskich inżynierów, którzy zaprojektowali i wykonali teleskop, układy zasilania, komunikacji, mechaniczny wysięgnik, system wyzwalający mechanizmy oraz dozymetr promieniowania – wystartował na pokładzie chińskiej rakiety nośnej Długi Marsz 4B[10] z kosmodromu Taiyuan 19 sierpnia 2014 położonego na terenie Chin. Data startu została przełożona z końca 2013 roku na 2014 w związku z awarią rakiety tego typu podczas poprzedniego startu i koniecznością inspekcji[11].

Autorem pomysłu, planu naukowego i planów konkretnej realizacji satelitów serii BRITE był profesor Sławomir Ruciński, polski astronom wykładający na University of Toronto. Projekt BRITE-PL został sfinansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Nazwę „Lem”, włączoną do konkursu na nazwę dla satelity wskutek akcji internautów, zasugerował Michał Radomił Wiśniewski[12][13]. Nadanie imienia satelicie miało miejsce w Centrum Badań Kosmicznych PAN 19 września 2011 – imię nadała ówczesna Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego Barbara Kudrycka. W czasie uroczystości raper Sokół wykonał piosenkę „Prosto w kosmos”[14].

Przebieg misji

  • 21 listopada 2013, o 8:10 czasu polskiego satelita wystartował na pokładzie rakiety Dniepr z bazy wojskowej Jasny położonej na południu Uralu[15][16][17].
  • 15 minut i 50 sekund lotu po starcie – satelita oddzielił się od górnego stopnia rakiety nośnej. Oddzielenie nastąpiło nad Oceanem Indyjskim na wysokości ok. 650 km[15].
  • 1 godzina 38 minut po starcie – nawiązano pierwszy kontakt z satelitą. Łączność trwała 12 minut; w tym czasie wysłano komendy inicjujące oraz odebrano pierwszą telemetrię[15].
  • 25 listopada – ukończenie testów komputera HKC; rozpoczęto uruchamianie komputera ADCC służącego do kontroli przestrzennej[15].
  • 28 listopada – ukończono wgrywanie oprogramowania do komputera ADCC; pobranie pełnej telemetrii[15].

Parametry

Parametry satelity[2][3]:

  • Rozmiar: 20 × 20 × 20 cm
  • Masa: 6,0 kg
  • Precyzja wyznaczenia orientacji: 10 sekund kątowych
  • Precyzja utrzymania orientacji: lepsza niż 1°
  • Stabilność orientacji: 1 minuta kątowa RMS
  • Moc: 5,4 W do 10 W
  • Napięcie zasilające: 4,0 V (nominalne)
  • Pojemność akumulatorów: 5,3 Ah
  • Transmisja danych na Ziemię: pasmo S (do 256 Kbps)
  • Kanał telemetryczny: zakres UHF
  • Pojemność pamięci pokładowej: do 256 MB
  • Średnica teleskopu: 3 cm
  • Pole widzenia teleskopu: 24°
  • Filtr: niebieski

Upamiętnienie

Poczta Polska wprowadziła do obiegu w dniu 4 listopada 2011 roku znaczek oraz kopertę FDC upamiętniające pierwszego polskiego satelitę naukowego BRITE-PL. Znaczek (nr katalogowy 4389 „Pierwszy polski satelita naukowy”) o nominale 4,15 zł zaprojektowany przez grafika Jacka Brodawskiego i umieszczony w bloku, został wydany w nakładzie 300 tysięcy. Przedstawia satelitę krążącego po orbicie okołoziemskiej[18].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Jonathan McDowell: Launchlog. [w:] Jonathan's Space Home Page [on-line]. [dostęp 2014-08-19]. (ang.).
  2. ↑ a b Pierwszy polski satelita naukowy. [dostęp 2011-02-06]. (pol.).
  3. ↑ a b CBK, CAMK: LEM - pierwszy polski satelita naukowy informacje o projekcie BRITE-PL. brite.pl, listopad 2013. s. 20. [dostęp 2013-11-21].
  4. ↑ Lem patronem pierwszego polskiego satelity. [dostęp 2010-10-08]. (pol.).
  5. ↑ Krzysztof Kanawka: BRITE-PL Lem jednak w 2013 roku?. kosmonauta.net, 26 września 2012. [dostęp 2014-08-19]. (pol.).
  6. ↑ Aktualności. BRITE-PL, 2012. [dostęp 2012-12-23]. (pol.).
  7. ↑ Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk: Start satelity BRITE-PL LEM. [dostęp 2013-11-21].
  8. ↑ Pierwszy polski satelita naukowy – Nauka. bright.pl. [dostęp 2012-10-18]. (pol.).
  9. ↑ http://space.skyrocket.de/doc_sdat/brite-ca.htm BRITE-Toronto, BRITE-Montreal
  10. ↑ Polski satelita już w kosmosie. Telewizja Republika. [dostęp 2013-11-21].
  11. ↑ Start polskiego satelity Heweliusz opóźniony o kilka miesięcy. PAP Nauka w Polsce, 2013-12-27. [dostęp 2014-01-10].
  12. ↑ Wojciech Orliński: Lem w kosmosie. Gazeta Wyborcza, 2011-09-19. [dostęp 2011-09-20]. (pol.).
  13. ↑ Piotr Cieśliński: Polsko, witaj w kosmosie. Gazeta Wyborcza, 2010-09-08. [dostęp 2011-09-20]. (pol.).
  14. ↑ Sokół: Prosto w kosmos. Youtube.
  15. ↑ a b c d e brite-pl: Pierwszy polski satelita naukowy. brite.pl, 2013-11-21. [dostęp 2013-11-21].
  16. ↑ tvnmeteo: Lem poleciał w kosmos. tvn24.pl, 2013-11-21. [dostęp 2013-11-21].
  17. ↑ IAR, bk: Pierwszy polski satelita Lem poleciał w kosmos. polskieradio.pl, 2013-11-21. [dostęp 2013-11-21].
  18. ↑ Krzysztof Kanawka: Pierwszy polski satelita naukowy – znaczek pocztowy. kosmonauta.net, 2011-11-05. [dostęp 2014-08-19].

Linki zewnętrzne

Satelity programu BRITE
Austria
  • BRITE-AUSTRIA
  • UniBRITE
Kanada
  • BRITE-TORONTO
  • BRITE-MONTREAL
Polska

Media użyte na tej stronie

V Sieradzka Konferencja Kosmiczna Satelita Lem - model 2014 MZW 100 8550.jpg
Autor: M Z Wojalski (Mirosław Zbigniew Wojalski), Licencja: CC BY-SA 4.0
Model polskiego satelity "Lem" na sali obrad V Sieradzkiej Konferencji Kosmicznej