Lemur katta

Lemur katta
Lemur catta[1]
Linnaeus, 1758[2]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

lemurowe

Rodzina

lemurowate

Rodzaj

Lemur
Linnaeus, 1758[3]

Gatunek

lemur katta

Synonimy

Rodzaju:

Gatunku:

  • Maki mococo Muirhead, 1819[7]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[10]
Status iucn3.1 EN pl.svg
Zasięg występowania

Lemur katta[11] (Lemur catta) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny lemurowatych (Lemuridae).

Zasięg występowania

Lemur katta występuje w południowo-zachodnim i południowym Madagaskarze, daleko na północ aż do Belon’i Tsiribihina wzdłuż zachodniego wybrzeża oraz daleko na wschód aż do okolic w pobliżu Tôlanaro i w głąb lądu do gór Andringitra na południowo-wschodnim płaskowyżu[12].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w jego dziele Systema Naturae nadając mu nazwę Lemur catta[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Linneusz wskazał Madagaskar (łac. Habitat in Madagascar)[2][13]. Jedyny przedstawiciel rodzaju lemur[11] (Lemur) który opisał w 1758 roku również Linneusz[3].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[12].

Etymologia

  • Lemur: łac. lemures, lemurum (tylko w liczbie mnogiej) „duchy, widma”[14].
  • Procebus: gr. προ pro „blisko, w pobliżu”; κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”[15].
  • Prosimia: gr. προ pro „blisko, w pobliżu”; łac. simia „małpa”[16].
  • Maki i Mococo: malgaska nazwa mocok lub mococo dla lemurów, zaadaptowana przez Buffona w 1765 roku[17].
  • catta: łac. catus „kot”; w aluzji do „kociego” wyglądu lemura katta[18].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 39–46 cm, długość ogona 56–63 cm; masa ciała 2,2 kg[19]. Długi ogon z 13-15 białymi i czarnymi obrączkami. Ubarwienie popielate, futro gęste i wełniste.

Zachowanie

Żyje na otwartych, suchych i skalnych, rzadko na zalesionych terenach (tryb życia naziemny) tworząc grupy złożone z 5-20 osobników. Chroni się w jaskiniach. Owocożerny, zjada również liście i nasiona, a jedynie okazjonalnie owady. Lemury katta stosunkowo dużo czasu spędzają na ziemi, nie oddalając się jednak zbytnio od swoich drzew, gotowe do natychmiastowego powrotu w przypadku najmniejszego zaniepokojenia. Aktywne wyłącznie w ciągu dnia.

Po 4,5-miesięcznej ciąży samica rodzi 1–2, rzadziej 3 młode, które wczepiają się w futro na brzuchu matki i wiszą tam, nie krępując swobody jej ruchów, do ukończenia 2 tygodnia życia. Po tym okresie przechodzą na grzbiet rodzicielki i zostają tam do momentu osiągnięcia sprawności pozwalającej im poruszać się wraz z grupą. 30 do 50% młodych ginie przed osiągnięciem pierwszego roku życia. W niewoli odnotowano lemura katta żyjącego 25 lat. Zarówno samce jak i samice posiadają gruczoły nadgarstkowe wielkości około 1cm znajdujące się na wewnętrznej powierzchni przedramienia prawie 25 cm powyżej stawu nadgarstkowego. To cecha wspólna dla rodzajów Lemur i Hapalemur. Obie płcie posiadają również gruczoły w okolicy odbytu. Samce dodatkowo, gruczoły ramienne na górnej części klatki piersiowej. Służą one do znakowania terytorium i ustalania hierarchii. Znane są również walki z wykorzystaniem ogonów przesączonych zapachem z gruczołów nadgarstkowych oraz ramiennych, podczas których rywal eksponuje swój ogon machając nim w kierunku przeciwnika[20].

Ochrona

Gatunek ten, jak wszystkie Lemuridae spp., jest objęty konwencją CITES (załącznik I)[21]. Występuje na kilku obszarach chronionych, każdy z nich oferuje różny poziomy ochrony, w rezerwacie Mahafaly podjęto działania na rzecz ochrony in situ. W działania protekcyjne zaangażowani są mieszkańcy (również dzieci w wieku szkolnym). Ochrona podejmowana jest również w strefach peryferyjnych rezerwatu ze względu na duży wpływ na ekoturystykę oraz inne korzyści dla miejscowej ludności[22].

W kulturze

Lemury katta zostały wypromowane przez cykl filmów animowanych Madagaskar oraz telewizyjne seriale animowane Pingwiny z Madagaskaru i Niech żyje król Julian, w których przedstawicielem tego gatunku jest Król Julian XIII.

Przypisy

  1. ↑ Lemur catta, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ a b c Linnaeus 1758 ↓, s. 30.
  3. ↑ a b Linnaeus 1758 ↓, s. 29.
  4. ↑ G.C.Ch. Storr: Prodromus methodi mammalium. Tubingae: Litteris Reissianis, 1780, s. 32. (łac.).
  5. ↑ P. Boddaert: Elenchus animalium, volumen I: sistens quadrupedia huc usque nota, eorumque varietates: ad ductum naturae, quantum fieri potuit disposita. Roterodami: Apud C.R. Hake, 1784, s. 43. (łac.).
  6. ↑ a b L. Muirhead: Mazology. W: D. Brewster (red.): The Edinburgh encyclopaedia. Cz. 13. Edinburgh: William Blackwood, 1819, s. 405. (ang.).
  7. ↑ É.L. Trouessart. Catalogue des mammifères vivants et fossiles. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 3e série. 6, s. 163, 1787. (fr.). 
  8. ↑ Bolwig. A comparative study of the behavior of various lemurs. „Mémoirs of the Institute of Science of Madagascar”. Séries A. 14, s. 207, 1960. (ang.). 
  9. ↑ M. LaFleur & L. Gould 2020, Lemur catta, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2021-1 [dostęp 2021-07-19] (ang.).
  10. ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 30. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  11. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 150. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  12. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Lemur catta. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-19].
  13. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 368.
  14. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 566.
  15. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 575.
  16. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 396, 429.
  17. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 165.
  18. ↑ Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis Jr & M.C. Richardson: Family Lemuridae (Bamboo, True and Ruffed Lemurs). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 130. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  19. ↑ ">Dapporto L. The asymmetric scent: ringailed lemurs (Lemur catta) have distinct chemical signatures in left and right brachial glands. Naturwissenschaften, 2008, s. 987-991.
  20. ↑ CITES: Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, Appendices I, II and III. 2008. [dostęp 2008-12-27]. (ang.). Załączniki I, II i III w formacie pdf (pl)
  21. ↑ Lemur catta, Cawthon Lang, K.A. "Primate Factsheets: Ring-tailed lemur (Lemur catta) Conservation". Wisconsin Primate Research Center (WPRC). dostęp 2014-05-04.

Bibliografia

  • C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 1-824. (łac.).
  • T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.). 
  • K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 163, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  • R. Anderson, Lemur catta, (On-line), Animal Diversity Web, 1999 [dostęp 2008-12-27] (ang.).

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Lemur Kata.JPG
Autor: Pernak, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Lemur Kata z Vyškovského Zooparku (czech republic)
Status iucn3.1 EN pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5