Lena (rzeka)

Lena
Ilustracja
Lena w Jakucku
Kontynent

Azja

Państwo

 Rosja

Lokalizacja

Obwód irkucki, Jakucja

Rzeka
Długość4400[1] km
Powierzchnia zlewni

2 490 000 km²

Średni przepływ

16 400 m³/s ujście

Źródło
MiejsceGóry Bajkalskie
Wysokość

930 m n.p.m.

Współrzędne

53°56′00″N 108°05′01″E/53,933333 108,083611

Ujście
Recypient

Ocean Arktyczny

MiejsceMorze Łaptiewów
Współrzędne

72°24′43″N 126°41′05″E/72,411944 126,684722

Szlak
RiverIcon-Spring.svg4 400[1]Góry Bajkalskie
930 m n.p.m.
RiverIcon-AffluentL.svgWiluj
RiverIcon-AffluentR.svgWitim
RiverIcon-AffluentR.svgOlokma
RiverIcon-AffluentR.svgAłdan
RiverIcon-delta.svg0→ Morze Łaptiewów
Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, na dole znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „ujście”

Lena (ros. Лена, ewenk. Елю Эне, jak. Өлүөнэ, bur. Зүлхэ) – rzeka w azjatyckiej części Rosji, w obwodzie irkuckim i Jakucji. Jest jedną z największych rzek Azji, 10. pod względem długości na świecie oraz 9. pod względem powierzchni dorzecza (największa rzeka Rosji, której dorzecze znajduje się w całości w granicach kraju). Długość: 4400 km; powierzchnia dorzecza 2 490 000 km²; średni przepływ u ujścia 16 400 m³/s.

Źródła

Zdjęcie satelitarne delty Leny

Źródła w Górach Bajkalskich (w Rezerwacie Bajkalsko-Leńskim) na wysokości 930 m n.p.m. w odległości zaledwie 7 kilometrów od Bajkału; w górnym biegu płynie głęboką doliną w kierunku północnym i północno-wschodnim po Płaskowyżu Leńsko-Angarskim; w środkowym biegu płynie w kierunku wschodnim przełamując się przez Płaskowyż Nadleński, następnie skręca na północ i północny zachód na Nizinę Środkowojakucką; w dolnym biegu płynie na północ przez Nizinę Dolnoleńską pomiędzy Górami Wierchojańskimi (od wschodu) a Wyżyną Środkowosyberyjską i Górami Czekanowskiego (od zachodu); uchodzi do Morza Łaptiewów tworząc deltę o około 150 ramionach i powierzchni ponad 40 tys. km². Znajduje się tu Rezerwat Ujścia Leny[2].

Zasilanie śniegowo-deszczowe; zamarza w górnym biegu od listopada do maja, w dolnym od października do czerwca; wiosną tworzą się zatory lodowe. Duże wahania stanu wód (w środkowym biegu do 14 m, w dolnym do 18 m). Rocznie niesie około 12 milionów ton osadów.

Dopływy

Główne dopływy Leny to: Wiluj (lewy); Witim, Olokma, Ałdan (prawe). Znaczna długość Leny pociąga za sobą wielkość jej zlewiska. Nie bez powodu w przeszłości była nazywana „Rzeką Tysiąca Dopływów”[3] Dopływy o długości powyżej 100 km przedstawiono w poniższej tabeli.

Wiluj
Witim
Dorzecze Leny
RzekaDługośćPochodzenie hydrograficzneOdległość od ujścia[a]
Ėekit313 kmlewy184 km[4]
Bësjuke263 kmprawy296 km[5]
Uėl'-Siktjach300 kmprawy–
Unguochtach224 kmprawy–
Mołodo556 kmlewy413 km[6]
Džardžan352 kmprawy513 km[7]
Natara187 kmprawy551 km[7]
Menkere402 kmprawy603 km[7]
Motorčuna423 kmlewy606 km[7]
Muna715 kmlewy606 km[7]
Kjulenke211 kmlewy620 km[7]
Choruonka377 kmlewy696 km[7]
Soboloch-Majan411 kmprawy700 km[7]
Ukunku148 kmprawy703 km[7]
Begidžjan262 kmprawy740 km[7]
Oručan232 kmprawy818 km[7]
Undiulung414 kmprawy820 km[7]
Taryn-Jurėch105 kmlewy834 km[7]
Bachany250 kmlewy835 km[7]
Iinnėėch123 kmprawy918 km[7]
Kjundjudej240 kmprawy921 km[7]
Bylachy118 kmprawy954 km[7]
Linde804 kmlewy985 km[7]
Djanyška332 kmprawy990 km[8]
Mundaalyk103 kmprawy1037 km[7]
Lepiske299 kmprawy1057 km[7]
Tympylykan357 kmlewy1086 km[7]
Wiluj2650 kmlewy1102 km[6]
Łungcha508 kmlewy1132 km[6]
Ljunkjubej114 kmprawy1139 km[9]
Sitte431 kmlewy1157 km[6]
Čočuma144 kmprawy1166 km[9]
Chančaly241 kmlewy1260 km[6]
Kenkeme589 kmlewy1275 km[6]
Beljanka217 kmprawy1277 km[9]
Tjugene492 kmlewy–
Batamaj35 (148) km[b]prawy1310 km[10]
Ałdan2273 kmprawy1311 km[6]
Suola224 kmprawy1488 km[11]
Tamma216 kmprawy1528 km[12]
Menda168 kmprawy1565 km[13]
Buotama418 kmprawy1609 km[14]
Siniaja597 kmlewy1716 km[15]
Tuolba395 kmprawy1875 km[16]
Marchačan248 kmlewy1914 km[17]
Marcha346 kmlewy1928 km[18]
Tuolbačan181 kmprawy1954 km[19]
Namana444 kmlewy2044 km[20]
Olokma1436 kmprawy2089 km[21]
Birjuk267 kmlewy2160 km[22]
Čerendej226 kmlewy2178 km[23]
Mały Patom136 kmprawy2323 km[6]
Wielki Patom460 kmprawy2334 km[6]
Ura181 kmlewy2366 km[24]
Džerba320 kmlewy2395 km[6]
Niuja798 kmlewy2420 km[25]
Bol'šaja Kontajka174 kmprawy2472 km[6]
Chamara145 kmlewy2582 km[6]
Pilka117 kmprawy2599 km[6]
Peleduj398 kmlewy2690 km[6]
Witim1837 kmlewy2714 km[6]
Czuja512 kmprawy2740 km[26]
Ičera138 kmlewy2973 km[27]
Czaja353 kmprawy3017 km[28]
Kirenga746 kmprawy3155 km[29]
Bol'šaja Tira219 kmlewy3305 km[30]
Kuta408 kmlewy3466 km[31]
Ilga289 kmlewy3773 km[32]
Tutura222 kmprawy3812 km[33]
Anga167 kmprawy3969 km[34]
Manzurka214 kmlewy3980 km[35]

Znaczenie ekonomiczne

Lena jest jednym z najważniejszych szlaków komunikacyjnych Syberii; żeglowna od Ust'-Kut (przy wysokich stanach wody od Kaczugu). Obfituje w ryby, w górnym biegu szczupak, okoń, lipień, lenok; w dolnym sielawa, muksun, nelma, tajmień i wiele innych.

Główne miejscowości: Kaczug, Żygałowo, Ust'-Kut, Kireńsk, Leńsk, Olokmińsk, Pokrowsk, Jakuck, Sangar.

Historia

Rosjanie dotarli nad Lenę w pierwszej połowie XVII w. Wtedy też usłyszeli po raz pierwszy jej miejscową nazwę "Elju-ene", co w języku Ewenków znaczy "Wielka rzeka". Nazwę tę przekręcono na łatwiejszą w wymowie i zapamiętaniu nazwę "Lena"[36].

Pierwsze dokładniejsze badania toku Leny miały miejsce w czasie Wielkiej Ekspedycji Północnej (1734 – 1743). W XIX wieku duże zasługi w zbadaniu dorzecza Leny mieli Polacy: Aleksander Czekanowski i Jan Czerski.

Uwagi

  1. ↑ Wartość ta wskazuje odległość ujścia rzeki od ujścia Leny.
  2. ↑ W najdłuższym miejscu.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Lena River, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2014-03-19] (ang.).
  2. ↑ ФГБУ ГПЗ ''Усть-Ленский'' - Новости ФГБУ ГПЗ "Усть-Ленский", ustlensky.ru [dostęp 2021-10-08] (ros.).
  3. ↑ Encyclopedia Americana. T. 17. 1970, s. 260. (ang.).
  4. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Ėekit.. [dostęp 2014-03-19]. (ros.).
  5. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Bësjuke. [dostęp 2014-03-19].
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Krajowy Rejestr wód. Rzeka Lena. [dostęp 2014-03-19]. (ros.).
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Krajowy Rejestr wód. Rzeka Lena II. [dostęp 2014-03-19]. (ros.).
  8. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Djanyška. (ros.).
  9. ↑ a b c Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Lena dalla confluenza dell'Aldan alla confluenza del Viljuj. [dostęp 2014-03-19]. (ros.).
  10. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Batamaj. [dostęp 2014-03-19]. (ros.).
  11. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Suola. (ros.).
  12. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Tamma. (ros.).
  13. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Menda. (ros.).
  14. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Buotama. (ros.).
  15. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Sinjaja. (ros.).
  16. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Tuolba. (ros.).
  17. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Marchačan. (ros.).
  18. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Marcha. (ros.).
  19. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Tuolbačan. (ros.).
  20. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Namana. (ros.).
  21. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Olëkma. (ros.).
  22. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Birjuk. (ros.).
  23. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Čerendej. (ros.).
  24. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Ura. (ros.).
  25. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Njuja. (ros.).
  26. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Čuja. (ros.).
  27. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Ičera. (ros.).
  28. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Čaja. (ros.).
  29. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Kirenga. (ros.).
  30. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Bol'šaja Tira. (ros.).
  31. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Kuta. (ros.).
  32. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Ilga. (ros.).
  33. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Tutura. (ros.).
  34. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Anga. (ros.).
  35. ↑ Krajowy Rejestr Wód. Rzeka Manzurka. (ros.).
  36. ↑ pm: Dlaczego Lena? w: "Poznaj Świat" R. XXII, nr 2 (255), luty 1974, s. 40

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Russia edcp relief location map.jpg
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Russia.

EquiDistantConicProjection : Central parallel : 

* N: 54.0° N

Central meridian : 

* E: 100.0° E

Standard parallels: 

* 1: 49.0° N
* 2: 59.0° N
Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.
Lena pl.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Zlewisko Leny.
Вилюйские пороги.jpg
Autor: Tundruk, Licencja: CC BY-SA 1.0
Rapids River Vilyuy in Central Sakha
Vitim posle Bambuyki.jpg
(c) Vasiliy Tatarinov, CC-BY-SA-3.0
Витим после Бамбуйки
LenaJakutsk.jpg
Autor: Remulazz, Licencja: CC BY 3.0
River Lena near Jakutsk
RiverIcon-delta.svg
Icon for riverfloating diagrams. Informations on the Category Page
Lena River Delta - Landsat 2000.jpg
Lena River Delta. False-color composite image made using shortwave infrared, infrared, and red wavelengths.