Lena Zelwerowicz

Lena Zelwerowicz
Imię i nazwisko

Helena Zelwerowicz-Orchoń

Data i miejsce urodzenia

10 grudnia 1903
Kraków

Data i miejsce śmierci

1 czerwca 1998
Nowy Jork

Zawód

aktorka, pedagog

Współmałżonek

Józef Orchoń (właśc. J. Nudela)

Lata aktywności

1926–1997

Zespół artystyczny
Polski Instytut Teatralny w USA
Odznaczenia
Sprawiedliwy wśród Narodów Świata

Lena Zelwerowicz, właściwie Helena Zelwerowicz-Orchoń (ur. 10 grudnia 1903 w Krakowie, zm. 1 czerwca 1998 w Nowym Jorku) – polska aktorka i pedagog, propagująca kulturę polską za granicą. Córka aktora i pedagoga Aleksandra Zelwerowicza (1877–1955), żona aktora Józefa Orchonia (właśc. J. Nudela).

W 1926 ukończyła Oddział Dramatyczny warszawskiego Konserwatorium Muzycznego, mając za sobą 2 lata studiów na warszawskiej ASP w pracowni u prof. Tadeusza Pruszkowskiego. Następnie pogłębiała studia plastyczne w Paryżu, ucząc się też tajników dekoracji i kostiumów. Po powrocie do Polski wybrała aktorstwo. Zadebiutowała w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. Następnie grała w Wilnie, Sosnowcu, Łodzi, Warszawie. Wyjeżdżała za granicę na staże ZASP-u do Niemiec i Francji. Była wykładowcą Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej. Emigrowała po wojnie: zamieszkała w Londynie, a potem w Nowym Jorku, gdzie występowała na deskach Polskiego Instytutu Teatralnego w USA oraz Teatru Polskiego w Nowym Jorku[1].

W czasie okupacji hitlerowskiej Aleksander i Lena Zelwerowiczowie ukrywali Żydów w mieszkaniu przy ul. Szczyglej 9 w Warszawie. Na stałe mieszkała tam Helena, a zameldowany był jej mąż, aktor Józef Orchoń, który musiał ukrywać się z racji żydowskiego pochodzenia. Od sierpnia 1942 ukrywała się przyjaciółka Leny sprzed wojny Helena Caspari z 11-letnią córką Hanną. Schronienie znajdowali tam także Dawid Epstein, Leon Feiner, Maria Nudel i nieznany z nazwiska adwokat. Od września 1942 adres na Szczyglej był zdekonspirowany. Ukrywającym się udało się jednak zawczasu znaleźć inne kryjówki[2].

W 1977 wraz z ojcem Aleksandrem Zelwerowiczem otrzymała tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata przyznawany osobom ratującym Żydów podczas Holocaustu przez izraelski Instytut Pamięci Jad Waszem[3]. W czasie ceremonii uhonorowania tym tytułem w maju 1979, która odbyła się w Nowym Jorku po śmierci Aleksandra Zelwerowicza, jego córka Helena mówiła o ojcu: „Określał siebie sam jako [...] przyjaciel człowieka. Miał zawsze otwarte serce i ramiona dla wszystkich uciśnionych i potrzebujących pomocy, a podczas […] okupacji Żydzi najbardziej tej pomocy potrzebowali”.

Zmarła 1 czerwca 1998 w Nowym Jorku, w wieku 94 lat. Przez 16 lat urna z jej prochami znajdowała się w prywatnym mieszkaniu jej przyjaciółki Niny Polan[4], dopiero po jej śmierci w 2014, Lena Zelwerowicz została pochowana 10 września 2014 na cmentarzu w Skolimowie[5].

Filmografia

Przypisy

  1. ↑ Helena Zelwerowicz-Orchoń, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2021-04-09].
  2. ↑ Historia pomocy - Rodzina Zelwerowiczów, sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2019-08-29].
  3. ↑ Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holokaustu. Polska. Tom II. Kraków: Fundacja Instytut Studiów Strategicznych, 2009, s. 872. ISBN 978-83-87832-59-9.
  4. ↑ Lena Zelwerowicz – kim była?. rdc.pl, 2014-09-20. [dostęp 2015-03-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].
  5. ↑ Pogrzeb Leny Zelwerowicz-Orchoń w Skolimowie. zasp.pl. [dostęp 2015-03-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Righteous Among the Nations medal simplified.svg
Autor: Ле Лой, Licencja: CC0
A simplified vector version of the medal awarded to Righteous Among the Nations