Leniuchowiec dwupalczasty

Leniuchowiec dwupalczasty
Choloepus didactylus[1]
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

włochacze

Podrząd

liściożery

Rodzina

leniuchowcowate

Rodzaj

leniuchowiec

Gatunek

leniuchowiec dwupalczasty

Synonimy
  • Bradypus didactylus Linnaeus, 1758[2]
  • Choloepus curi Link, 1795[3]
  • Choloepus unau Link, 1795[3]
  • Choloepus brasiliensis Fitzinger, 1871[4]
  • Choloepus guianensis Fitzinger, 1871[5]
  • Choloepus didactylus columbianus J.E. Gray, 1871[6]
  • Choloepus florenciae J.A. Allen, 1913[7]
  • Choloepus napensis Lönnberg, 1922[8]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[9]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Zasięg występowania

Leniuchowiec dwupalczasty[10], leniwiec dwupalczasty[11] (Choloepus didactylus) – gatunek ssaka z rodziny leniuchowcowatych. Wiedzie samotny, skryty, raczej nocny, spokojny tryb życia wśród drzew lasów deszczowych Ameryki Południowej, żywi się pokarmem roślinnym, występuje też u niego koprofagia. Większość czasu spędza, odpoczywając, zawieszony pod gałęziami drzew bądź siedząc na nich. Po 10-miesięcznej lub dłuższej ciąży samica rodzi jedno młode. Nie zagraża mu wyginięcie.

Genetyka

Diploidalna liczba chromosomów leniuchowca dwupalczastego wynosi między 52–54 a 64–65[12]. Jest to więcej niż u leniuchowca krótkoszyjego[13].

Budowa

Moraes-Barros podaje następujące wymiary leniuchowca dwupalczastego: długość ciała (bez ogona) 540–880 mm, długość ogona 9–33 mm, długość ucha 20–38 mm, długość tylnej stopy 103–170 mm. Masa ciała 4–11 kg. Czyni to leniuchowca dwupalczastego największym z dzisiejszych liściożerów[12]. Drugi gatunek leniuchowca, leniuchowiec krótkoszyi, osiąga do 70 cm długości i 10 kg masy ciała[13]. Leniwiec trójpalczasty, przy podobnej do tego ostatniego wielkości, jest znacznie lżejszy[14]. Jednakże rozmiary leniuchowca znacznie ustępują wymarłym przedstawicielom rodziny leniuchowcowatych. Olbrzymi naziemny Megalonyx jeffersonii miał 3 m długości i ważył około tony[15].

Ciało pokrywa długie i gęste futro barwy jasnobrązowej bądź płowej. U osobników dziko żyjących ma ono zielonkawy pobłysk, który zawdzięcza obecności żyjących w nim glonów. Podszerstek nie występuje. Twarz zabarwiona jest na jasny brąz i nie rosną na niej włosy. Jej wygląd Moraes-Barros opisuje jako skórzasty. Ubarwieniem gardło nie różni się od otaczających je obszarów ciała[12], inaczej niż u niektórych leniwców[14]. Na tułowiu sierść brzucha jest jaśniejsza niż na grzbiecie. Sierść na brzuchu tworzy przedziałek i zwisa w kierunku boków i grzbietu ciała. U osobników młodych futro jest ciemniejsze i bardziej miękkie[12].

W jamie gębowej obecne są zęby bez korzeni ani szkliwa. Siekaczy nie stwierdza się w ogóle, a przedtrzonowców nie można odróżnić od trzonowców[12].

Zwierzę ma długie przednie i tylne kończyny, prawie nieróżniące się długością. Zwiesza się na nich z gałęzi drzew. Przednie kończyny wieńczą po dwa długie, zakrzywione szpony[12]. Cecha ta odróżnia leniuchowcowate[15] od leniwcowatych o trójpalczastych przednich łapach[16]. Kończyny tylne mają 3 pazury[12], tutaj nie ma różnicy z leniwcowatymi[16].

Dymorfizm płciowy nie występuje[12].

Systematyka

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz nadając mu nazwę Bradypus didactylus[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Linneusz wskazał błędnie „Cejlon” (łac. Habitat in Zeylona)[2], poprawione przez Thomasa na Surinam[17].

Taksonomia dotycząca podgatunków wymaga ponownej oceny; różni autorzy wskazują na potencjalne zróżnicowanie między populacjami zachodnimi i wschodnimi[12][18]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają Ch. didactylus za gatunek monotypowy[18].

Etymologia

  • Choloepus: gr. χωλοπους khōlopous „kulawo-nogi, chromo-nogi”, od χωλος khōlos „kulawy, chromy”; πους pous, ποδος podos „stopa”[19].
  • didactylus: gr. δι- di- „podwójny”, od δις dis „dwa razy”, od δυο duo „dwa”[20]; δακτυλος daktulos „palec”[21].

Tryb życia

Leniuchowiec dwupalczasty porusza się po drzewach, zawieszony do dołu pod gałęziami – tak na wolności, jak i powyżej w zoo w Duisburgu

Zwierzę wiedzie spokojny, nadrzewny tryb życia. Jego aktywność przypada na noc. Badania przeprowadzone w niewoli wskazują na mało aktywny tryb życia. 45% czasu zwierzęta poświęcały spaniu, jedną czwartą żerowaniu bądź iskaniu zazwyczaj własnego futra, kolejna jedna piąta to odpoczynek przy zamkniętych oczach, kolejne 10% leniuchowce spędzały wybudzone, acz nieaktywne. Odpoczywać leniuchowce dwupalczaste mają w zwyczaju, zwieszając się z gałęzi w pozycji siedzącej z kończynami nad głową lub wspierając się na kończynach tylnych z głową i przednimi kończynami przewieszonymi nad pachwinami. Przemieszczają się wśród koron drzew, uczepione gałęzi czy lian[12].

Zwierzę schodzi z drzewa rzadko, zwykle celem defekacji co 3–5 dni, niekiedy też na ziemi współżyje[12].

Tryb życia wiedzie samotny. Jednak w niewoli trzymano leniuchowce dwupalczaste w parach bądź niewielkich grupach i osobniki te tolerowały takie warunki. Obserwowano jednak walki samców prawdopodobnie o samice[12].

Nie występuje sezon rozrodczy. Cykl jajnikowy samicy trwa 4–5 tygodni, z czego od 10 do 14 dni przypada na ruję. Samica spotyka samca, kopuluje z nim na ziemi bądź na drzewie zwieszona z gałęzi w pozycji brzuch do brzucha, po czym zachodzi w ciążę trwającą wedle Moraes-Barros od 330 do 350 dni[12], wedle IUCN 10 miesięcy[9]. W jej efekcie rodzi pojedynczego noworodka. Nosi swe dziecko na brzuchu bądź na grzbiecie. Matka zajmuje się młodym przez 5 miesięcy. Pomimo jej opieki śmiertelność młodych w tym wieku jest duża. Matka nie wyda na świat kolejnego potomka przed upływem 14–27 miesięcy. Tymczasem samica osiąga dojrzałość płciową w wieku trzech lat. Samiec czeka na możliwość przekazania własnych genów 4–5 lat. Całkowita długość życia wynosi do 27 lat w niewoli, przy czym obserwowano samicę, która urodziła młode, licząc już 25 lat[12].

Rozmieszczenie geograficzne

Leniuchowiec dwupalczasty występuje w północno-wschodniej i południowej Wenezueli (Delta del Orinoco i na południe od rzeki Orinoko), Gujanie[18] (Gujana, Surinam, Gujana Francuska[9]), północnej i północno-środkowej Brazylii (wzdłuż Amazonki na zachód do Maranhão i na południe do Pará i Mato Grosso) oraz do górnej części dorzecza Amazonki w południowo-zachodniej Kolumbii (na północ do Meta i Guainía), wschodniego Ekwadoru oraz północno-wschodniego i wschodniego Peru; południowa granica w zachodniej części brazylijskiej Amazonii jest niejasna. Dodatkowe obserwacje z południowo-wschodniej części Pará wymagają potwierdzenia[18]. Całkowity zasięg szacuje się na 4,2 miliona km²[9].

Ekologia

Leniuchowiec odpoczywający w zoo w Buffalo

Siedliskiem leniuchowca dwupalczastego są tropikalne lasy, zarówno pierwotne, jak i wtórne, zwykle nizinne, ale sięga on wysokości 2400 m nad poziomem morza[12].

Dieta składa się z roślin, jednak na wolności poznana została słabo. Większość dostępnych informacji dotyczy raczej leniuchowców dwupalczastych trzymanych w niewoli. Hodowanym osobnikom dostarcza się dziennie 350 g stałego pokarmu. Obserwowano również konsumowanie własnego stolca (koprofagia). Na wolności zwierzęta te obserwowano również żerujące w toaletach ludzkich. Prawdopodobnie dostarczały sobie w ten sposób białka i soli[12].

Wśród chorób wymienia się parakokcydioidomykozę wywoływaną przez grzyba Paracoccidioides brasiliensis[22]. Do pasożytów zalicza się Leishmania braziliensis[23].

Zagrożenia i ochrona

Całkowitej liczebności gatunku nie poznano. Gęstość populacji wedle danych z Gujany Francuskiej wynosi wedle Moraes-Barros pół zwierzęcia na hektar[12], wedle IUCN za Taube et al. 0,9 osobnika na ha. W Brazylii zagęszczenie jest mniejsze, wedle IUCN od 0,13 zwierzęcia na ha w okolicach Manaus do 0,88 w podmokłym lesie w rezerwacie Mamirauá[9]. IUCN uznaje leniuchowca dwupalczastego za gatunek najmniejszej troski od 2006 roku. Wcześniej, w 1996 roku, klasyfikowała go jako gatunek o brakujących danych[9]. Spadek liczebności mogący zagrozić istnieniu gatunku ocenia się jako nieprawdopodobny, ponadto zasiedla on obszary chronione. Człowiek na ten gatunek poluje oportunistycznie[12], prawdopodobnie w związku ze skrytym trybem życia leniuchowców w koronach drzew. Dla niektórych społeczności miejscowych stanowi on też tabu[9].

Przypisy

  1. ↑ Choloepus didactylus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ a b c C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 35. (łac.).
  3. ↑ Fitzinger 1871 ↓, s. 403.
  4. ↑ Fitzinger 1871 ↓, s. 399.
  5. ↑ J.E. Gray. Notes on the species of the Bradypodidae in the British Museum. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1871, s. 432, 1871. (ang.). 
  6. ↑ J.A. Allen. New mammals from Colombia and Ecuador. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 32, s. 469, 1913. (ang.). 
  7. ↑ A.J.E. Lönnberg. A third contribution to the mammalogy of Ecuador. „Arkiv för Zoologi”. 14 (20), s. 18, 1921–1922. (ang.). 
  8. ↑ a b c d e f g Chiarello, A. & Plese, T. 2014, Choloepus didactylus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2021-1 [dostęp 2022-07-31] (ang.).
  9. ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 26. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  10. ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 165–166, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  11. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Moraes-Barros, 2018, Linnaeus's Two-toed Sloth, s. 117, w: N Moraes-Barros, Family Megalonychidae (Two-toed Sloths), [w:] Don E Wilson, Rusell A Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World, t. 8. Insectivores, Sloth and Collugos, Barcelona: Lynx Edicions in association with Conservation International and IUCN, 2018, s. 104–117, ISBN 978-84-16728-08-4 (ang.).
  12. ↑ a b Moraes-Barros, 2018, Hoffmann's Two-toed Sloth, s. 116–117, w: N Moraes-Barros, Family Megalonychidae (Two-toed Sloths), [w:] Don E Wilson, Rusell A Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World, t. 8. Insectivores, Sloth and Collugos, Barcelona: Lynx Edicions in association with Conservation International and IUCN, 2018, s. 104-117, ISBN 978-84-16728-08-4 (ang.).
  13. ↑ a b Pauli, 2018, Pale-throated Three Toad Sloth, s. 131, w JN Pauli, Family Bradypodidae (Three-toed Sloths), [w:] Don E Wilson, Rusell A Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World, t. 8. Insectivores, Sloth and Collugos, Barcelona: Lynx Edicions in association with Conservation International and IUCN, 2018, s. 118–132, ISBN 978-84-16728-08-4 (ang.).
  14. ↑ a b N Moraes-Barros, Family Megalonychidae (Two-toed Sloths), [w:] Don E Wilson, Rusell A Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World, t. 8. Insectivores, Sloth and Collugos, Barcelona: Lynx Edicions in association with Conservation International and IUCN, 2018, s. 104–117, ISBN 978-84-16728-08-4 (ang.).
  15. ↑ a b JN Pauli, Family Bradypodidae (Three-toed Sloths), [w:] Don E Wilson, Rusell A Mittermeier, Handbook of the Mammals of the World, t. 8. Insectivores, Sloth and Collugos, Barcelona: Lynx Edicions in association with Conservation International and IUCN, 2018, s. 118–132, ISBN 978-84-16728-08-4 (ang.).
  16. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Choloepus didactylus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-11].
  17. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 128. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  18. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 186, 1904. (ang.). 
  19. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 31.
  20. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 67.
  21. ↑ A.Trejo-Chávez i inni, Disseminated Paracoccidioidomycosis in a Southern Two-Toed Sloth (Choloepus didactylus), „Journal of Comparative Pathology”, 144 (2–3), Elsevier, s. 231-234 (ang.).
  22. ↑ B. Gentile i inni, Dermal leishmaniasis in French Guiana: the sloth (Choloepus didactylus as a reservoir host, „Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene”, 75 (4), 1981, s. 612–613 (ang.).

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
471 Faultier.JPG
Autor: Harald Köster, Bochum, Germany, Licencja: CC BY-SA 2.5
Linnaeus's Two-toed Sloth in Duisburg Zoo.