Leon Chajn
 | |
| Data i miejsce urodzenia | 3 marca 1910 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Członek Rady Państwa | |
| Okres | od 20 lutego 1957 |
| Przynależność polityczna | Stronnictwo Demokratyczne (także tajnie PZPR) |
| Odznaczenia | |
     _BAR.svg){kind=small}  | |
Leon Chajn (ur. 3 marca 1910 w Warszawie, zm. 1 marca 1983 tamże) – polski adwokat, działacz komunistyczny, polityk i publicysta, naczelny dyrektor archiwów państwowych. Sekretarz generalny Stronnictwa Demokratycznego, poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz Sejm PRL I, II, III i IV kadencji, członek Rady Państwa od 1957 do 1965, wiceprezes i członek Zarządu Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej pod koniec lat 40.[1] Funkcje w Stronnictwie Demokratycznym sprawował oddelegowany przez władze PPR, pozostając jednocześnie jej członkiem. Po 1948 był równolegle do funkcji w SD tajnym członkiem PZPR[2].
Życiorys
Syn Józefa i Reginy. Ukończył Wyższą Szkołę Dziennikarstwa (1931) i Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego (1933).
Aktywista Organizacji Młodzieży Socjalistycznej „Życie”. Od 1932 członek Komunistycznej Partii Polski. Od 1933 aplikant sądowy, jednocześnie działał w KPP.
Po agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę przebywał do czerwca 1941 na terenie okupacji sowieckiej, po ataku Niemiec na ZSRR ewakuowany do Baszkirskiej ASRR. Zajmował stanowiska kierownicze w sowieckiej administracji państwowej i gospodarczej (w latach 1940–1941 Sojuzahotkoż w Stanisławowie, naczelnik wydziału; w 1941 – Obłpromsojuz, dyrektor szkoły obwodowej we Lwowie; w latach 1942–1944 Baszniefttiefazstroj, naczelnik wydziału w Iszymbaju, Baszkirska ASRR).
Od 1943 działacz Związku Patriotów Polskich (przewodniczący ZPP w Iszymbaju), w 1944 oficer polityczny 1 Armii Polskiej w ZSRR, sekretarz redakcji „Do broni”. Od lipca 1944 zastępca kierownika resortu sprawiedliwości w Polskim Komitecie Wyzwolenia Narodowego; w latach 1945–1949 podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości; w latach 1949–1952 wiceprezes Najwyższej Izby Kontroli; w latach 1953–1957 podsekretarz stanu w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej; w latach 1957–1965 członek Rady Państwa w latach 1963–1965 przedstawiciel rządu PRL w Radzie Administracyjnej Międzynarodowego Biura Pracy; w latach 1965–1976 dyrektor naczelny archiwów państwowych.
Od 1944 pełnił liczne funkcje w Stronnictwie Demokratycznym: członka Zarządu Głównego (1945), członka Centralnego Komitetu (1945–1969), członka Komitetu Politycznego CK (1945–1954), członka Prezydium CK (1945–1965), sekretarza generalnego CK (1945–1961), wiceprzewodniczącego CK (1961–1965); w latach 1944–1969 poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz Sejm PRL I, II, III i IV kadencji.
W ostatnim okresie życia ujawnił, że został członkiem SD na polecenie władz Polskiej Partii Robotniczej i będąc jednym z przywódców Stronnictwa Demokratycznego, był jednocześnie nadal członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej[3][4].
W 1966 uzyskał stopień naukowy doktora nauk humanistycznych. Autor prac naukowych poświęconych polskiej masonerii (Wolnomularstwo w II Rzeczypospolitej, Warszawa 1975; Polskie wolnomularstwo 1920–1938, Warszawa 1984). Był współzałożycielem Międzynarodowego Zrzeszenia Prawników Demokratów.
Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A 4-Tuje-16)[5].
Bohater jednego z wywiadów w książce Teresy Torańskiej Oni[6].
Życie prywatne
Mieszkał w Warszawie. Mąż Miry Chajn (1905–1984). Ojciec Józefa Chajna.
Ordery i odznaczenia
- Order Sztandaru Pracy I klasy
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (29 grudnia 1945)[7]
- Order Krzyża Grunwaldu II klasy
- Order Sztandaru Pracy II klasy
- Złoty Krzyż Zasługi (19 lipca 1946)[8]
- Odznaka „Zasłużonemu Działaczowi Stronnictwa Demokratycznego”
- Wielki Oficer Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja)
Przypisy
- ↑ ks. Dominik Zamiatała, Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, w: Encyklopedia Białych Plam, t. XVII, Radom 2006, s. 179.
- ↑ Legitymacja członkowska PZPR Chajna cały czas spoczywała w kasie pancernej u kierownika Wydziału Organizacyjnego KC (Mirosław Szumiło, Roman Zambrowski 1909–1977. Studium z dziejów elity komunistycznej w Polsce. Warszawa 2014, Wyd. Instytut Pamięci Narodowej, ISBN 978-83-7629-621-0 s. 422–423).
- ↑ Leon Chajn, Misja komunisty, Tygodnik Demokratyczny 10 września (1)–15 października 1989. Por. też Marek Łatyński, Nie paść na kolana. Szkice o opozycji lat czterdziestych, wyd. II rozszerzone, Wrocław 2002, Wyd. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, ISBN 83-7095-056-6 s. 20. (Na tych samych ławach – o czym wiedzieli tylko dobrze poinformowani – dwoje członków PPR piastujących wysokie godności w Stronnictwie Demokratycznym: Eugenia Krassowska i sekretarz generalny SD Leon Chajn)
- ↑ Tych sojuszników PPR mogła być pewna – Rzymowskiego z uwagi na jego przeszłość, Chajna, bo był komunistą. Należał do komunistycznej organizacji młodzieżowej od roku 1929, a od 1932 roku do KPP. Już przed wojną, po rozwiązaniu ich własnej partii, poszczególni jej członkowie wstąpili do nowego stronnictwa. Teraz kilku komunistom wprost polecono w połowie października zapisanie się do Stronnictwa Demokratycznego, mieli być tam okiem i uchem PPR. Chajn się temu opierał, wolałby zostać w PPR, ale go przekonano. Wśród innych „wtyczek” komunistycznych byli sekretarz Prezydium PKWN Jan Karol Wende i Jan Rabanowski, od 1 grudnia kierownik resortu komunikacji, poczt i telegrafów. (...) Leon Chajn pisał w 1980 roku: „Miałem opory. Zambrowski mnie przekonywał, że to tylko na krótki czas, że trzeba jednak to Stronnictwo zorganizować, i że może to zrobić tylko ktoś kto ma jakieś doświadczenie polityczne i związki z tym ruchem” (Marek Łatyński, Nie paść na kolana. Szkice o opozycji lat czterdziestych, wyd. II rozszerzone, Wrocław 2002, Wyd. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, ISBN 83-7095-056-6 s. 116–117).
- ↑ Wyszukiwarka grobów w Warszawie
- ↑ Oni, Teresa Torańska. lubimyczytac.pl.
- ↑ M.P. z 1946 r. nr 28, poz. 47 „w uznaniu zasług położonych dla odrodzenia Rzeczypospolitej Polskiej przez pracę konspiracyjną w szeregach Stronnictwa Demokratycznego”.
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 74, poz. 490 „w II rocznicę P.K.W.N. w wyróżnieniu zasług na polu dwuletniej pracy nad odrodzeniem państwowości polskiej, nad utrwaleniem jej podstaw demokratycznych i w odbudowie kraju”.
Bibliografia
- Zmarł Leon Chajn, „Kurier Polski”, nr 43 z 2 marca 1983, s. 1–2.
- Informacje w BIP IPN
.svg)
Media użyte na tej stronie
Baretka: Order Sztandaru Pracy I klasy
Baretka: Order Krzyża Grunwaldu II klasy
Baretka Odznaki Zasłużony Działacz Stronnictwa Demokratycznego
Baretka: Order Białego Lwa II Klasy – Czechosłowacja (przed 1990).
Autor: Mzungu, Licencja: CC BY 3.0
Grób Leona, Miry i Józefa Chajnów